Wikipedia

Анатолий Логунов

Анатолий Алексеевич Логунов (1926 елның 30 декабре, Обшаровка (хәзерге Самара өлкәсенең Приволжье районы) — 2015 елның 1 марты, Мәскәү, Россия) — совет һәм Россия физик-теоретигы, физика-математика фәннәре докторы (1959), профессор. М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университеты ректоры (1977—1992). ССРБ Фәннәр академиясе вице-президенты (1974—1991).

Анатолий Логунов
Туган 30 декабрь 1926(1926-12-30)[1]
Обшаровка[d], Самар өязе, Самар губернасы, РСФСР, СССР
Үлгән 1 март 2015(2015-03-01)[2] (88 яшь)
Мәскәү, Россия
Күмү урыны Троекуров зираты[d]
Ватандашлыгы  СССР
 Россия
Әлма-матер Мәскәү дәүләт университеты һәм МДУның физика факультеты[d]
Һөнәре физик-назарияче, сәясәтче
Эш бирүче Мәскәү дәүләт университеты, Объединённый институт ядерных исследований[d], Институт физики высоких энергий[d] һәм Мәскәү физика-техника институты[d]
Сәяси фирка Советлар Берлеге коммунистик фиркасе
Гыйльми дәрәҗә: физика-математика фәннәре докторы[d]
Википедиядә Логунов фамилияле башка кешеләр турында мәкаләләр дә бар.

ССРБ Фәннәр академиясе академигы (1972; 1968 елда әгъза-корреспондент). Социалистик Хезмәт Каһарманы (1980). Ленин премиясе (1970) һәм ике ССРБ Дәүләт премиясе (1973, 1984) лауреаты. 1960 елдан СБКФ әгъзасы.

X һәм XI чакырылыш ССРБ Югары Советы Советы депутаты (1979—1989), СБКФ Үзәк комитеты әгъзасына кандидат (1981—1986), СБКФ ҮК әгъзасы (1986—1990).

Тормыш юлы үзгәртү

Анатолий Логунов Самара өлкәсенең Приволжье районы Обшаровка авылында тирән крестьян тамырлары булган эшче гаиләдә туа. Әтисе — Логунов Алексей Иванович (1904—1987). Әнисе — Логунова Агриппина Кузьминична (1904—1992).

Югары сыйныфларда укытучысы А. М. Колпаков йогынтысында математика белән мавыга. Урта мәктәпне тәмамлаганнан соң, Куйбышев авиация институтына укырга керә, гаилә Мәскәү өлкәсенә күчү сәбәпле, Мәскәү авиация институтының радиотехника факультетына күчә, әмма физиканың фундаменталь мәсьәләләре белән шөгыльләнергә теләп, экстерн рәвештә Мәскәү дәүләт университетының физик факультетының өч курсы өчен имтихан тапшыра һәм физик факультетта укуын дәвам итә. Физик факультетны тәмамлагач (1951) МДУ аспирантурасында калдырыла һәм ике елдан соң кандидатлык диссертациясен яклый (1953), Я. Я. Терлецкий укучысы.

МДУда Н. Н. Боголюбов җитәкчелегендәге теоретик физика кафедрасында эшли (1954—1956); аннары — Атом-төш тикшеренүләре берләштерелгән институтының Теоретик физика лабораториясенең фән буенча директор урынбасары (Мәскәү өлкәсе, Дубна шәһәре) (1956—1963); Югары энергия физикасы институты директоры (Мәскәү өлкәсе, Протвино шәһәре) (1963—1974 һәм 1993—2003); Югары энергия физикасы институты фәнни җитәкчесе (1974—2015); ССРБ Фәннәр академиясе вице-президенты (1974—1991); МДУ квант теориясе һәм физика югары энергия кафедрасы мөдире; Мәскәү физика-техник институтының «Тиз процессларны тикшерү методлары» кафедрасының фәнни җитәкчесе (1978—1980); М. В.Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университеты ректоры (1977—1992).

Физика-математика фәннәре докторы (1959), профессор (1961), ССРБ Фәннәр Академиясе академигы (1972), «Теоретическая и математическая физика» журналының баш мөхәррире, «Asia Pacific Peace Forum» халыкара журналының редакция советы әгъзасы.

ССРБның сәяси һәм иҗтимагый тормышында актив катнаша: СБКФ әгъзасы (1960 елдан), Мәскәүдән 10-11 чакырылыш ССРБ Югары Советы Советы депутаты (1979—1989), СБКФ ҮК әгъзасына кандидат (1981—1986), СБКФ ҮК әгъзасы (1986—1990).

1973 елда «Правда» газетасына галимнәрнең «академик А. Д. Сахаровның үз-үзен тотышы» турындагы хатын имзалаган ССРБ ФА академикларының берсе була. Хатта Сахаров «дәүләт төзелешен, Советлар Берлегенең тышкы һәм эчке сәясәтен бозучы гаризалар белән чыгыш ясауда», ә академикларның хокук саклау эшчәнлеге «совет галименең намусын һәм абруен боза торган» дип бәяләнгән[3][4].

2015 елның 1 мартында вафат була[5]. 4 мартта Мәскәүнең Троекурово зиратында җирләнгән[6].

Гаилә үзгәртү

Өйләнгән, улы һәм кызы бар. Оныгы — Анна Енютина.

Фәнни эшчәнлек үзгәртү

Фәнни мәнфәгатьләре өлкәсе: кырның квант теориясе, югары энергия физикасы, гравитация теориясе[7].

Кырның квант теориясен үстерүгә, көчле үзара ярдәм итешүче кисәкчәләр белән процессларны өйрәнү өчен дисперсион мөнәсәбәтләрне нигезләүгә һәм куллануга, киң даирә мәсьәләләрне хәл итүдә кулланыш тапкан ренормгруппа методын булдыруга фундаменталь өлеш кертә. П. С. Исаев, Л. Д. Соловьев, А. Н. Тавхелидзе һәм И. Тодоров төркеме белән элементар кисәкчәләрнең үзара бәйләнешләренең төрле процесслары өчен дисперсион мөнәсәбәтләрне чыгара, шул исәптән нуклоннарда  -мезоннар фототуу процессларын да. Беренче тапкыр сыгылмалы процессларны, виртуаль очлы «блоклар»ны һәм күп кенә кисәкчәләрнең туу процессларын өйрәнү өчен дисперсион мөнәсәбәтләр методын нәтиҗәле куллана. Квант электродинамикасында һәм югары энергияләрдә адроннар таралуны тасвирлау өчен киң кулланыла торган ике кисәкчәнең релятивистик бурычын карауның яңа нәтиҗәле ысулын һәм тиешле динамик тигезләмәләрне (Логунов — Тавхелидзе квазипотенциаль тигезләмәләрен) тәкъдим итә. Югары энергияләрдә көчле үзара тәэсир итешүнең сыйфатламаларын үткәрү өчен катгый асимптотик теорияләр билгели. Померанчукның билгеле теоремасын тулы кисемтәләр һәм энергия үсеше белән нәтиҗәле хезмәттәшлек радиусы арта барган очрагы өчен гомумиләштерә.

1967 елда югары энергияләрдә кисәкчәләрнең сыгылмалы хезмәттәшлеге процессларын өйрәнүгә принципиаль яңа алым тәкъдим итә. Аның нигезендә инклюзив үлчәү яки инклюзив реакция концепциясе ята, анда бирелгән сортның бары тик бер яки берничә бүлеп бирелгән өлешенең характеристикалары өйрәнелә, әмма, гомумән алганда, барлык мөмкин булган реакция каналларында.

Альтернатив гравитация теориясе үзгәртү

1970 еллардан башлап альтернатив гомуми чагыштырмалылык теориясе (ОТО) — гравитациянең релятивистик теориясен (РТГ) автордашлары белән бергә булдыра һәм үстерә, анда гравитация кыры геометрик түгел, ә Фарадей — Максвелл рухындагы физик кыр булып Минковскийның яссы киңлеге өстендә 2 һәм 0 спин күзаллана. РТГда барлык кырлар өчен, шул исәптән гравитация өчен дә, бердәм киңлек-вакытлы континум булып Минковскийның псевдоевклид киңлеге тора, анда координаталарның инерциаль системасы төшенчәсе саклана һәм энергия-импульсны саклау законы һәм хәрәкәт саны моменты законнары бар.

ОТОдагы, аның фикеренчә, проблемаларга күрсәтеп, Логунов, аның гравитация белән риманов тензоры киңлегенең тиңдәшлеге аркасында физик теория сыйфатында яраклы булмау, ОТОның фундаменталь саклау законнар белән туры килмәүгә китергәнлеге турында әйткән.

Әмма ул һәм аның хезмәткәрләре тарафыннан китерелгән ОТОның төрле җитешсезлекләре, бигрәк тә аның фаразлары төгәллеген кире кагу белән бәйлеләре, фәнни даирәләрдә шактый тәнкыйтькә дучар ителгән[8][9][10].

Моннан тыш, РТГның үзенә каршы аргументлар тәкъдим ителә[11][12], мона Логунов рецензияләнә торган кайбер журналларда тиешле каршылыкларны бирә[13][14]. Кайбер чит ил белгечләренең тәнкыйтенә җавап мәкаләсен, фаразларның төгәллеге турындагы мәсьәлә күтәрелгән очракта, Лоскутов бирә[15]. Томас Ортин, үз чиратында, Логуновның «Релятивистская теория гравитации и принцип Маха» дигән мәкаләсенә таянып, бу эштә тәкъдим ителгән Эйнштейнның тиңдәшлек принцибын тәнкыйтьләүне «кызыклы» буларак тасвирлаган[16].

Гомумән алганда, ул эшләгән гравитация теориясе аз билгеле һәм аның төркеменән читтә сирәк цитата итеп китерелә. Шуңа да карамастан, ул Голландия физигы Тео М. Ньюенхайзен һәм Чехия физигы В. Шпичка тарафыннан ышаныч ала, алар ОТОдан баш тартырга һәм РТГга күчәргә кирәк дигән фикер белдерделәр, чөнки соңгысы, алар күзлегеннән караганда, кайбер өстенлекләргә ия[17][18].

Хәтер үзгәртү

  • 2016 елның 29 декабрендә Югары энергия физикасы институтының теоретик корпусы бинасында мемориаль такта ачыла.
  • «Курчатов институты» Милли тикшеренү үзәгенең ФДБУ «А. А. Логунов исемендәге Югары энергия физикасы институты»[19].

Бүләкләр, премияләр, мактаулы исемнәр үзгәртү

Премияләр:

  • Ленин премиясе (1970);
  • Фән өлкәсендә ССРБ Дәүләт премиясе (1973, 1984);
  • Иҗат Академиясенең Дж. У. Гиббс премиясе (1992);
  • Н. Н. Боголюбов исемендәге премия (1996) — беренче лауреат;
  • Россия Федерациясе Президентының Мактау грамотасы (2012 елның 3 мае) — хезмәттәге уңышлары һәм күпьеллык намуслы хезмәте өчен[22];
  • Россия Федерациясе Президенты Рәхмәте (2006 елның 9 октябре) — фәнни тикшеренүләр уздырудагы казанышлары һәм күпьеллык нәтиҗәле эшчәнлеге өчен[23];
  • Россия Федерациясе Президенты Рәхмәте (1996 елның 18 декабре) — фән үсешенә керткән зур өлеше өчен[24];
  • Иван Калита ордены (Мәскәү өлкәсе) (2011 елның 24 мае)[25].

Берлин, Братислава, Гавана университетлары, Карлов университеты (Прага), София, Хельсинкски һәм Япония университетларының мактаулы докторы, Фундаменталь тикшеренүләр институтының (Молизе, Италия) Теоретик физика бүлегенең тулы профессоры. Болгария Фәннәр академиясе (1978), ГДР Фәннәр академиясе (1978), Грузия Фәннәр академиясе (1996) чит ил әгъзасы[26].

Басмалар үзгәртү

Күпсанлы фәнни һәм фәнни-популяр мәкаләләр, басмалар һәм монографияләр авторы. Алар арасында:

Уртак үзгәртү

  • Боголюбов Н. Н., Логунов А. А., Тодоров И. Т. Основы аксиоматического подхода в квантовой теории поля. — М.: Наука, Глав. ред. физ.-мат. лит-ры, 1969.
  • Боголюбов Н. Н., Логунов А. А., Оксак А. И., Тодоров И. Т. Общие принципы квантовой теории поля. — 2-е изд: Физматлит, 2006. — ISBN 5-9221-0612-0.
  • Логунов А. А., Петров В. А. Как устроен электрон? — М.: Педагогика, 1988.
  • Икэда Д., Логунов А. А. Третий радужный мост: поиск мира и человека / Пер. с яп. — М.: Прогресс, 1988.
  • Логунов А. А., Мествиришвили М. А. Релятивистская теория гравитации. — М.: Наука, 1989.

Мөстәкыйль үзгәртү

  • Логунов А. А.. Лекции по теории относительности и гравитации: Современный анализ проблемы. — М.: Наука, 1987.
  • Логунов А. А. Теория гравитационного поля. — М.: Наука, 2000.
  • Логунов А. А. Лекции по теории относительности. — M.: Наука, 2002.
  • Логунов А. А. Анри Пуанкаре и теория относительности. — М.: Наука, 2004.
  • Логунов А. А. Релятивистская теория гравитации. — М.: Наука, 2006.

Искәрмәләр үзгәртү

  1. ↑ Логунов Анатолий Алексеевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / мөхәррир А. М. Прохоров — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  2. ↑ https://www.vle.lt/straipsnis/anatolij-logunov/
  3. ↑ Материалы о Сахарове из "Хроники текущих событий". әлеге чыганактан 2018-01-15 архивланды.
  4. ↑ Письмо членов Академии наук СССР, archived from the original on 2020-02-23, retrieved 2021-11-09 
  5. ↑ Сообщение о кончине на официальном сайте города Протвино, archived from the original on 2015-03-27, retrieved 2021-11-09 
  6. ↑ Большая утрата для отечественной науки — не стало выдающегося советского и российского учёного, физика-теоретика, академика РАН Анатолия Логунова.
  7. ↑ Биография, Archived from the original on 2008-02-09, retrieved 2021-11-09 
  8. ↑ Чермянин С. И. Однозначность предсказаний в общей теории относительности // Успехи физических наук. — Т. 160. — № 5. — С. 127—131.
  9. ↑ Зельдович Я. Б., Грищук Л. П. Общая теория относительности верна! // Успехи физических наук. — Т. 155. — С. 517.
  10. ↑ Феррари Х. А. Об однозначности предсказаний общей теории относительности // Теоретическая и математическая физика. — В. 3. — Т. 83. — С. 462—463.
  11. ↑ Зельдович Я. Б., Грищук Л. П. Тяготение, общая теория относительности и альтернативные теории // Успехи физических наук. — Т. 149. — № 4. — С. 695—707. — ISSN 1996-6652. — С. 704.
  12. ↑ Л. П. Грищук. Общая теория относительности — знакомая и незнакомая // УФН. — В. 8. — Т. 160. — С. 147—160. — ISSN 1996-6652.
  13. ↑ Релятивистская теория гравитации и критика ОТО; А. А. Логунов, Ю. М. Лоскутов, М. А. Мествиришвили; ТМФ, 1987, Т. 73, № 2, С. 163—186
  14. ↑ «Релятивистская теория гравитации», Логунов А А, УФН, 1990, 160 (8), 135—145
  15. ↑ Почему предсказания общей теории относительности для гравитационных эффектов неоднозначны?; Ю. М. Лоскутов; ТМФ, 1990, Т. 83, № 3
  16. ↑ Tomás Ortín, Gravity and Strings, Cambridge University Press, 2015 (2nd edition), С. 126 / под Ref. [899] в цитируемой работе ссылка дана на Релятивистская теория гравитации и принцип Маха, A.A.Логунов, «Физика элементарных частиц и атомного ядра», 1998, Т. 29, Вып. 1
  17. ↑ The Relativistic Theory of Gravitation and its Application to Cosmology and Macroscopic Quantum Black Holes, Th. M. Nieuwenhuizen, AIP Conf. Proc. 962, 149 (2007)
  18. ↑ Bose-Einstein condensed supermassive black holes: A case of renormalized quantum field theory in curved space-time, Theo M. Nieuwenhuizen, V. Špička, Physica E: Low-dimensional Systems and Nanostructures, Vol. 42, Issue 3, January 2010, P. 256—268
  19. ↑ Официальный сайт ИФВЭ
  20. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 14 января 2002 года № 38 «О награждении государственными наградами Российской Федерации». әлеге чыганактан 2015-04-02 архивланды. 2012-06-05 тикшерелгән.
  21. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 28 августа 1995 г. № 882 «О награждении государственными наградами Российской Федерации». әлеге чыганактан 2015-04-02 архивланды. 2012-06-05 тикшерелгән.
  22. ↑ Распоряжение Президента Российской Федерации от 3 мая 2012 года № 213-рп «О поощрении». әлеге чыганактан 2015-04-02 архивланды. 2015-03-05 тикшерелгән.
  23. ↑ Распоряжение Президента Российской Федерации от 9 октября 2006 года № 478-рп «О поощрении Логунова А. А.». әлеге чыганактан 2015-04-02 архивланды. 2015-03-05 тикшерелгән.
  24. ↑ Распоряжение Президента Российской Федерации от 18 декабря 1996 года № 591-рп «О поощрении Логунова А. А.». әлеге чыганактан 2015-04-02 архивланды. 2015-03-05 тикшерелгән.
  25. ↑ Постановление Губернатора Московской области от 24 мая 2011 года № 45-ПГ «О награждении наградами Московской области». әлеге чыганактан 2015-04-02 архивланды. 2015-03-05 тикшерелгән.
  26. ↑ Биографические сведения на сайте «Летопись Московского университета»

Сылтамалар үзгәртү

Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Анатолий_Логунов&oldid=4085601