Якутск
Яку́тск (сах. Дьокуускай) — Русиядәге шәһәр, Саха республикасының башкаласы, Лена елгасы порты. Эре мәдәни, фәнни үзәк.
| Якутск | |
|---|---|
 _2012.jpg) | |
 | |
| Ил | Русия |
| Республика | Саха Республикасы |
| Координатлар | 62°1'38"N, 129°43'55"E |
| Мэр | Юрий Заболев |
| Нигезләнгән | 1632 |
| Мәйдан | 122 км² |
| Халык саны | 264 069[1] кеше |
| Агломерация | 284 100 |
| Сәгать кушагы | UTC+9 |
| Телефон коды | 4112 |
| Почта индексы | 677000 |
| Рәсми сайт | yakutsk-city.ru |
| Кардәш шәһәрләр | Фербәңкс, Чаңвон, Харбин, Мураяма, Елоунайф һәм Вон (Канада) |
| Кардәш шәһәрләр | Фербәңкс, Чаңвон, Харбин, Мураяма, Елоунайф һәм Вон (Канада) |
Географик урнашуыҮзгәртү
Шәһәр Туймаада үзәнлегендә Лена елгасының сул ярында урнашкан.
Мәйданы — 122 км².
Мәңгелек туңлыкта урнашкан иң зур шәһәр.
КлиматҮзгәртү
- Уртача еллык температура — -8,8 °C
- Уртача еллык җил тизлеге — 1,7 м/с
- Уртача еллык һава дымлылыгы — 69%
| Якутск климаты | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Күрсәткеч | Гый | Фев | Мар | Апр | Май | Июн | Июл | Авг | Сен | Окт | Ноя | Дек | Ел |
| Абсолют максимум, °C | −5,8 | −2,2 | 8,3 | 21,1 | 31,1 | 35,1 | 38,4 | 35,4 | 27,0 | 18,6 | 3,7 | −3,9 | 38,4 |
| Уртача максимум, °C | −35,1 | −28,6 | −12,3 | 1,7 | 13,2 | 22,4 | 25,5 | 21,5 | 11,5 | −3,6 | −23,1 | −34,3 | −3,4 |
| Уртача температура, °C | −38,6 | −33,8 | −20,1 | −4,8 | 7,5 | 16,4 | 19,5 | 15,2 | 6,1 | −7,8 | −27 | −37,6 | −8,8 |
| Уртача минимум, °C | −41,5 | −38,2 | −27,4 | −11,8 | 1,0 | 9,3 | 12,7 | 8,9 | 1,2 | −12,2 | −31 | −40,4 | −14,1 |
| Абсолют минимум, °C | −63 | −64,4 | −54,9 | −41 | −18,1 | −5,4 | −1,5 | −7,8 | −14,2 | −40,9 | −54,5 | −59,8 | −64,4 |
| Явым-төшем нормасы, мм | 9 | 8 | 7 | 8 | 20 | 35 | 38 | 37 | 31 | 18 | 16 | 10 | 237 |
| Чыганак: Погода и климат | |||||||||||||
ТарихҮзгәртү
Якутск 1632 елда Пётр Бекетов җитәкчелегендәге Енисей казаклары отряды тарафыннан Ленаның уң ярында нигезләнгән. 1634 елда острог Лена агымы буенча югарырак урынына күчерелә. 1642—1643 елларда хәзерге урынына күчерерлгән.
1805—1920 елларда — Русия империясенең Якутск өлкәсе үзәге. 1920—1991 елларда — Саха Автономияле Совет Социалистик Республикасының башкаласы. 1991 елдан Саха Республикасының башкаласы булып тора.
ХалыкҮзгәртү
| 1856[2] | 1897[3] | 1913[2] | 1926[2] | 1939[2] | 1959[4] | 1970[5] | 1979[6] | 1989[7] | 2002[8] | 2010[9] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ~2 800 | 6 535 | ~10 300 | ~10 600 | ~52 900 | 74 330 | 107 617 | 152 368 | 186 626 | 210 642 | 269 601 |
Милли состав (2002): руслар — 44,5%, сахалар — 43,9%, украиннар — 2,2%, бүрәтләр — 1,0%, татарлар — 1,0%.[10]
ШәхесләрҮзгәртү
- Зәүр Бәширов (1945-2006), радиоэлектроника гыйлеме белгече,
- Наталья Харлампьева (1952, Маган), Якутия Язучылар берлеге рәисе (1998 елдан), Якутиянең халык шагыйре (2002).
ГалереяҮзгәртү
XIX гасырның икенче яртысында
СылтамаларҮзгәртү
- ↑ [[2009 ел]]ның [[1 гыйнвар]]ында шәһәрләр, районнар буенча Русия Федерациясенең халкы саны, archived from the original on 2011-08-21, retrieved 2010-08-25
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 http://www.mojgorod.ru/r_saha/jakutsk/ Чыганакка җибәрү хатасы: Ярамаган
<ref>исемле тамга: «mojgorod» исеме берничә тапкыр төрле эчтәлек өчен билгеләнгән - ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_gub_97.php?reg=80
- ↑ 1959 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 2002 елгы Бөтенрусия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ ВПН-2010. Якутия. Таб. 5. Численность населения по районам, городским и сельским населенным пунктам, archived from the original on 2016-04-05, retrieved 2013-07-12
- ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2017-11-11, retrieved 2013-07-12