Якутск
Яку́тск (сах. Дьокуускай) — Россиядәге шәһәр, Саха республикасының башкаласы, Лена елгасы порты. Эре мәдәни, фәнни үзәк.
Якутск | |
сах. Дьокуускай рус. Якутск | |
Байрак[d] | |
Нигезләнү датасы | 1632[1] |
---|---|
Рәсми исем | Дьокуускай |
Рәсми тел | рус теле һәм якут теле |
Дәүләт | Россия[2] |
Нәрсәнең башкаласы | Якутия, Городской округ «Город Якутск»[d][3], Якут Автономияле Совет Социалистик Республикасы[1], Якутск бүлгесе[d] һәм Якутск өлкәсе |
Административ-территориаль берәмлек | Городской округ «Город Якутск»[d][3] |
Сәгать поясы | UTC+09:00 |
Хөкүмәт башлыгы | Григорьев, Евгений Николаевич (политик)[d] |
Халык саны | 311 760 (1 гыйнвар 2018)[4] |
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек | 95 метр |
Кардәш шәһәр | Фербәңкс, Чаңвон, Харбин, Мураяма, Елоунайф һәм Вон (Канада) |
Мәйдан | 122 км² |
Почта индексы | 677000–677999 |
Рәсми веб-сайт | якутск.рф(рус.) |
Җирле телефон коды | 4112 |
Монда җирләнгәннәр төркеме | [d] |
Объектның күренешләре өчен төркем | [d] |
Якутск Викиҗыентыкта |
Географик урнашуы
үзгәртүШәһәр Туймаада үзәнлегендә Лена елгасының сул ярында урнашкан.
Мәйданы — 122 км².
Мәңгелек туңлыкта урнашкан иң зур шәһәр.
Климат
үзгәртү- Уртача еллык температура — -8,8 °C
- Уртача еллык җил тизлеге — 1,7 м/с
- Уртача еллык һава дымлылыгы — 69%
Якутск климаты | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Күрсәткеч | Гый | Фев | Мар | Апр | Май | Июн | Июл | Авг | Сен | Окт | Ноя | Дек | Ел |
Абсолют максимум, °C | −5,8 | −2,2 | 8,3 | 21,1 | 31,1 | 35,1 | 38,4 | 35,4 | 27,0 | 18,6 | 3,7 | −3,9 | 38,4 |
Уртача максимум, °C | −35,1 | −28,6 | −12,3 | 1,7 | 13,2 | 22,4 | 25,5 | 21,5 | 11,5 | −3,6 | −23,1 | −34,3 | −3,4 |
Уртача температура, °C | −38,6 | −33,8 | −20,1 | −4,8 | 7,5 | 16,4 | 19,5 | 15,2 | 6,1 | −7,8 | −27 | −37,6 | −8,8 |
Уртача минимум, °C | −41,5 | −38,2 | −27,4 | −11,8 | 1,0 | 9,3 | 12,7 | 8,9 | 1,2 | −12,2 | −31 | −40,4 | −14,1 |
Абсолют минимум, °C | −63 | −64,4 | −54,9 | −41 | −18,1 | −5,4 | −1,5 | −7,8 | −14,2 | −40,9 | −54,5 | −59,8 | −64,4 |
Явым-төшем нормасы, мм | 9 | 8 | 7 | 8 | 20 | 35 | 38 | 37 | 31 | 18 | 16 | 10 | 237 |
Чыганак: Погода и климат |
Тарих
үзгәртүЯкутск 1632 елда Пётр Бекетов җитәкчелегендәге Енисей казаклары отряды тарафыннан Ленаның уң ярында нигезләнгән. 1634 елда острог Лена агымы буенча югарырак урынына күчерелә. 1642—1643 елларда хәзерге урынына күчерерлгән.
1805—1920 елларда — Россия империясенең Якутск өлкәсе үзәге. 1920—1991 елларда — Саха Автономияле Совет Социалистик Республикасының башкаласы. 1991 елдан Саха Республикасының башкаласы булып тора.
Халык
үзгәртү1856[6] | 1897[7] | 1913[6] | 1926[6] | 1939[6] | 1959[8] | 1970[9] | 1979[10] | 1989[11] | 2002[12] | 2010[13] |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
~2 800 | 6 535 | ~10 300 | ~10 600 | ~52 900 | 74 330 | 107 617 | 152 368 | 186 626 | 210 642 | 269 601 |
Милли состав (2002): руслар — 44,5%, сахалар — 43,9%, украиннар — 2,2%, бүрәтләр — 1,0%, татарлар — 1,0%.[14]
Шәхесләр
үзгәртү- Габит Бәширов (1902—1962), ВКП(б) Якут өлкә комитетының 2нче сәркатибе (1935), Якутск шәһәр халык депутатлары шурасының башкарма комитеты рәисе (1935―1937).
- Зәүр Бәширов (1945-2006), радиоэлектроника гыйлеме белгече,
- Наталья Харлампьева (1952, Маган), Якутия Язучылар берлеге рәисе (1998 елдан), Якутиянең халык шагыйре (2002).
- Нургали Фәткулов (1900―билгесез), Якут АССР ХКШ (1938―1940), Якутск шәһәр башкарма комитеты (1944―1946) рәисе.
Дин
үзгәртү- Православие
- Спас-Преображение кафедраль соборы
- Иске йолалык
- Югары апостоллар Петр һәм Павел хөрмәтенә чиркәү
- Католиклык
- Католик чиркәве
- Әрмән апостол чиркәве
- «Сурб Карапет» әрмән чиркәве
- Дацан
һ.б.
Һәйкәлләр
үзгәртү- Муса Җәлил һәйкәле (2023)
Галерея
үзгәртү-
XIX гасырның икенче яртысында
Сылтамалар
үзгәртү- ↑ 1,0 1,1 Якутск // Малая советская энциклопедия / мөхәррир Н. Л. Мещеряков — 2 — Советская энциклопедия, 1936.
- ↑ GEOnet Names Server — 2018.
- ↑ 3,0 3,1 ОКТМО
- ↑ 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Федераль дәүләт статистикасы хезмәте.
- ↑ Указ о присвоении почётного звания Российской Федерации «Город трудовой доблести»
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 http://www.mojgorod.ru/r_saha/jakutsk/ Чыганакка җибәрү хатасы: Ярамаган
<ref>
исемле тамга: «mojgorod» исеме берничә тапкыр төрле эчтәлек өчен билгеләнгән - ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_gub_97.php?reg=80
- ↑ 1959 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 2002 елгы Бөтенрусия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ ВПН-2010. Якутия. Таб. 5. Численность населения по районам, городским и сельским населенным пунктам, archived from the original on 2016-04-05, retrieved 2013-07-12
- ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2017-11-11, retrieved 2013-07-12