Якуп Колмый
Якуп Колмый (псевдоним, чын исеме Якуп Хәйрулла улы Колмөхәммәтов, баш. Яҡуп Ҡолмой, Яҡуп Хәйрулла улы Ҡолмөхәмәтов) — язучы, журналист. Бөек Ватан сугышында катнашкан. ССРБ язучылар берлеге әгъзасы (1944 елдан). БАССР атказанган мәдәният хезмәткәре (1978), БАССР атказанган сәнгать эшлеклесе (1987).
| Якуп Колмый баш. Яҡуп Ҡолмой | |
|---|---|
 | |
| Туган телдә исем | Якуп Хәйрулла улы Колмөхәммәтов |
| Туган | 7 сентябрь 1918 Канакай, Стәрлетамак өязе, Уфа губернасы |
| Үлгән | 11 октябрь 1994 (76 яшь) Уфа |
| Милләт | башкорт |
| Ватандашлыгы |  РСФСР→ ССРБ→ Русия |
| Һөнәре | язучы |
| Сәяси фирка | Советлар Берлеге коммунистик фиркасе |
| Катнашкан сугышлар/алышлар | Алман-совет сугышы |
| Бүләк һәм премияләре |  (1985)БАССР атказанган мәдәният хезмәткәре (1978) БАССР атказанган сәнгать эшлеклесе (1987) |
Тәрҗемәи хәле үзгәртү
1918 елның 7 сентябрендә Уфа губернасы Стәрлетамак өязе (хәзерге Башкортстанның Ишембай районы) Канакай (Шыкпай) авылында туган. Башлангыч белемне туган авылында алгач, күрше Урман-Бишкадак авылында крестьян яшьләре мәктәбендә, 1934-1936 елларда Стәрлетамак педагогика укуханәсендә укый.
«Ленинсы» (Ленинчы) (1937-1939), «Яшь сталинчы» (Казан, 1939) газеталарында эшли.
1939 елда хәрби хезмәткә алына. Әрмәнстанда чик буенда хезмәт итә[1].
Бөек Ватан сугышында үзгәртү
Я. Колмый хезмәт иткән атлы дивизия Көнбатыш фронтка җибәрелә, Мәскәүне саклауда катнаша. Смоленск хәрби-сәяси училищесында укып, кече сәяси җитәкче (политрук) дәрәҗәсе ала. Каты яралана. Яңадан сафка баскач, Көньяк Урал хәрби бүлгесендә дивизия газетасында әдәби хезмәткәр була. 1945 елның августында хәрби хезмәттән азат ителә.
II дәрәҗә Ватан сугышы ордены белән бүләкләнә.
Иҗаты үзгәртү
Беренче шигырьләре крестьян яшьләре мәктәбендә укыганда языла. Стәрлетамакта укыганда Кадыйр Даян җитәкләгән әдәбият түгәрәгенә йөри. Макар районы газетасында, Уфада «Яшь төзүче» газетасында шигырьләре басыла башлый.
1937 елдан «Ленинчы» (баш. Ленинсы) газетасында эшли башлагач, әсәрләре «Октябрь», «Пионер» журналларында дөнья күрә. Хәрби хезмәткә алынганчы, беренче китабы «Адым» (1940) нәшер ителә.
Сугыш елларында әдәби иҗаты активлаша. 1944 елда ССРБ язучылар берлегенә алына.
Сугышта язылган шигырьләре «Фронтовик уйлары» (1942), «Миңа Сталин кушты» (1944) китапларында басыла[2].
Сугыштан кайткач, «Кызыл Башкортстан» (1945-1946), «Ленинсы» (Ленинчы) (1951-1953), «Кызыл таң» (1953-1958) газеталарында әдәби хезмәткәр, радиода (1958-1978) әдәби тапшырулар мөхәррире булып эшли.
Китаплары үзгәртү
- Бердәмлек (1958)
- Яшәү яме (1962)
- Гомер чәчкәләре (1964, балалар өчен)
- Сайланма әсәрләр (1968)
- Былбылым (Казан, 1969, Г. Рамазанов кереш сүзе белән)
- Бәләкәй батыр (1970, балалар өчен)
- Күңел күрке (1971)
- Якты таңнар (1975)
- Күңелем кырлары (1978)
- Уфа моңнары (1982)
- Сәхнәдә үткән гомер (1983, очерк)
- Бәдәр Йосыпова (1984, очерк)
- Халык рәссамы Галия Имашева (1984, очерк)
- Шигырьләр һәм поэмалар (1986)
- Күңел кояшы (1990)
- Яшьлек хатлары (1993)
Бүләкләре, мактаулы исемнәре үзгәртү
- II дәрәҗә Ватан сугышы ордены (1985)
- БАССР атказанган мәдәният хезмәткәре (1978)
- БАССР атказанган сәнгать эшлеклесе (1987)
Әдәбият үзгәртү
- Г. Рамазанов. Солдат-шагыйрь. «Былбылым» китабына кереш сүз. Казан, 1969.(тат.)
Чыганаклар үзгәртү
- Утлы еллар авазы (җыентык, төзүчесе Г. Байбурин) Уфа, 1985.(башк.)
- Совет Башкортстаны язучылары (биобиблиографик белешмәлек). Уфа, 1988.(башк.)
Сылтамалар үзгәртү
- БР әдәбият картасы сайты(рус.)
- Башкорт энциклопедиясе(үле сылтама)(башк.)
Искәрмәләр үзгәртү
- ↑ БР әдәбият картасы сайтында
- ↑ Башкорт энциклопедиясе(үле сылтама)