Сәләй Вәгыйзов
Сәләй Вәгыйзов (балачактагы исем-фамилиясе Сөләйман Хәлиуллин) — педагог, татар балалары өчен «Әлифба» китабы авторы. Татарстанның атказанган укытучысы.
| Сәләй Вәгыйзов | |
|---|---|
| Туган телдә исем | Сәләй Гататдин улы Вагыйзов |
| Туган | 24 октябрь 1908 Татар Байтуганы авылы, Богырыслан өязе, Самара губернасы, Россия империясе |
| Үлгән | 5 октябрь 2005 (96 яшь) Арча ш., Арча районы, Татарстан |
| Милләт | татар |
| Һөнәре | мөгаллим, мәгърифәтче |
| Җефет | Рәмзия Вәлитова |
| Балалар | улы Камил |
| Бүләк һәм премияләре | Каюм Насыйри премиясе |
Тәрҗемәи хәл
үзгәртүСәләй Гататдин улы Вагыйзов 1908 елның 24 октябрендә Самар губернасы, Богырыслан өязе (хәзерге Самар өлкәсе Камышлы районы) Татар Байтуганы авылында туа. Башлангыч белемен мәдрәсәдә ала. Камышлыда Коммунистик яшьләр мәктәбендә укый. 1921 елда Богырыслан педагогия техникумына укырга керә. Шул чорда шигырьләр яза башлый.
1933 елда Казанның педагогия институтында филология факультетында укый башлый. Институтны бетергәч, аспирантурада калдырала. Шуннан соң Арча педагогия училищесына эшкә чыкырыла. Ватан сугышы башлангач, фронтка китә. Харковь янында булганда чолганышка эләгә һәм әсирлеккә алына. Аннан АКШ гаскәриләре коткара. Туган иленә кайткач, Печора лагерена озатыла.
Әсирлектән 1949 елда гына азат ителә. Әсирлектән азат ителгәч, балалар тәрбияләү эшен дәвәм итә. Укытучы, мәгариф булегендә инспектор булып эшли башлый. Арча педагогия училищесында татар теле һәм әдәбиятын укыта, бу фәннәрне укыту методиксын өйрәтә.
1960-елларда беренче «Әлифба» китабын төзи башлый. 1965 елда «Әлифба» дөнья күрә. 1986 елда хатыны Рәмзия Вәлитова белән берлектә 6 яшьлек балалар өчен тагын бер «Әлифба» төзи. Аның «Башлангыч сыйныфта татар телен укыту методикасы» китабы «Лингводидактиканың ин зур казанышы» дигән бәя ала.
Сәләй Вәгыйзов төзегән уку китаплары, татар теле дәреслекләре, «Рәсемле әлифба», «Кызыклы грамматика» китаплары, методик кулланмалар һ. б. дистәләгән еллар дәвамында хәзерге көнгә кадәр кулланыла.
С. Г. Вагыйзов – Татарстанның атказанган укытучысы, Россия Федерациясенең Халык мәгарифе отличнигы, Татарстанның Каюм Насыйри исемендәге премия лауреаты. Ушинский медале белән бүләкләнгән.
Хәтер
үзгәртү- 1999 елда Арча педагогия көллиятендә С. Г. Вәгыйзов һәм Р. Г. Вәлитова язган «Әлифба» дәреслегенә, аларның педагогик һәм иҗади хезмәтләренә нигезләнеп, «Әлифба музее» ачылган[1].
- 2016 елда Самара өлкәсенең Татар Байтуганы авылында Вәгыйзовларның юкка чыккан нигез йорты урынында, Татарстан Президенты (2023 елның 5 февраленнән Татарстан Рәисе) Рөстәм Миңнеханов ярдәме белән, Сәләй Вәгыйзов музее төзелгән һәм ачылган[2].
- 2024 елда Илдар Ягъфәров татар Әлифбасы авторлары турында нәфис-документаль фильм (шартлы исеме «Алифба») төшерә башлаган[3].
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ Әлифба музее. Музеи России порталы(рус.)
- ↑ «Әлифба» авторы Сәләй Вагыйзовның 115 еллыгы: Һәрбер җөмләсенә тәрбия салынган. Татар-информ, 23.10.2023
- ↑ Илдар Ягъфәров татар әлифбасы авторлары турында фильм төшерә: «Бу – беренче омтылыш». Интертат, 6.11.2024
Сылтамалар
үзгәртү- В селе Татарский Байтуган Камышлинского района Самарской области состоится презентация открытия дома-музея имени Салея Вагизова. Татарский национальный центр Московской области(рус.)
Моны да карагыз
үзгәртү |
Бу мәкаләнең сыйфатын арттырыр өчен түбәндәгеләрне эшләргә кирәк?:
|