Көньяк-Көнчыгыш икътисади зона
Көньяк-Көнчыгыш икътисади зона — Татарстан Республикасы территориаль-җитештерү кластерларының (территориаль-җитештерү комплексларының (ТҖК)) берсе, аның төп өлкәсе — файдалы казылмалар чыгару һәм нефть җиһазлары җитештерү, геологоразведка. Икътисади зона җитештерү күләме, базар һәм транспорт инфраструктурасы үсеше буенча республикада лидерлар өчлегенә керә. Зона халкы — 577,66 мең кеше, мәйданы — 12613,7 км².
| Ил | |
|---|---|
| Статус |
Икътисадый зона |
|
Татарстан | |
| Иң эре шәһәр | |
| Нигезләү датасы | |
| Халык саны |
577,66 |
| Халык тыгызлыгы |
45,8 кеше/км² |
| Сәгать поясы | |
| Автомобиль номерлар коды |
16, 116, 716 |
Үз эченә 8 муниципаль район һәм республика әһәмиятендәге 5 шәһәрне ала. Зона республикада Татарстан Республикасының территориаль икътисадый сәясәт концепциясе нигезендә рәсми рәвештә бүлеп бирелә.
Структура һәм состав
үзгәртүКөньяк-Көнчыгыш икътисадый зона 8 муниципаль районны үз эченә ала, аларның төркеме социаль-икътисадый үсешне бәяләүнең интеграль индикатор әһәмияте уртача республика күрсәткеченнән 20% ка югарырак булган үзәкләр тирәсендә этаплап формалаштыруның итерацион ысулын кулланып гамәлгә ашырыла[1].
| № | Төбәк | Халык | Мәйдан | ВТП1 | СЗ2 | УБ3 | ЗЭ4[2] | ОДСП5 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Азнакай | 10222,4 | 2.37 % | |||||
| 2 | Әлмәт | 18571 | 1,92 %[3] | |||||
| 3 | Баулы | 15607 | 2.44 % | |||||
| 4 | Бөгелмә | 13400 | 1.72 % | |||||
| 5 | Лениногорск | 17634,1 | 1.60 % | |||||
| 6 | Сарман | 8026,4 | 2.15 % | |||||
| 7 | Чирмешән | 11966 | 1.76 % | |||||
| 8 | Ютазы | 12663,2 | 0.91 % | |||||
| Барлык: | 577 656 | 12 613,7 | 249 639 | 1,86 | 308 | 184.508 | ||
1 — тулай территориаль продукт күләме — млн. сум, 2009 ел; 2 — уртача хезмәт хакы; 3 — эшсезлек дәрәҗәсе; 4 — икътисадта мәшгульләр саны — мең кеше, 2009 ел.; 5 —предприятиенең өстәлгән бәясе күләме — млн. сум, 2009 ел.
Икътисади зона территориясендә халык тигез урнашмаган. Халык саны буенча Әлмәт (194892), Бөгелмә (112043), Лениногорск (88840) районнары иң зурлар дип санала. Икътисади зонаның шәһәр халкы 70% тәшкил итә (355130 мең кеше), шул ук вакытта шәһәрлеләрнең күпчелеге (88 %) республика әһәмиятендәге 5 шәһәрдә яши. Авыл халкының күпчелеге Сарман районында күзәтелә, ә Чирмешән районында бары тик авыл халкы гына яши[5].
Аның уртасында урнашкан Көньяк-Татарстан (Әлмәт-Бөгелмә-Лениногорск-Азнакай) полицентрик шәһәр агломерациясе-конкурбация, халык саны һәм әһәмияте буенча Татарстан Республикасында ярты миллионга якын кеше булган өченче зонаның нигезе булып тора. Зонаның көнчыгыш өлешендә шулай ук Баулы һәм Урыссу шәһәрләре агломерациясе дә бар, ул Октябрьск һәм Туймазы Башкортстан шәһәрләре агломерациясе белән бик якын һәм тыгыз бәйләнә.
Икътисад
үзгәртү
Зона икътисады, илдә зурлыгы буенча икенче урында (Самотлорскидан соң) Ромашкино нефть чыганагы («Икенче Баку») ачылу һәм аның көньяк-көнчыгышында үзләштерү белән бәйле рәвештә, XX гасыр уртасында формалаша[6]. Соңрак зона икътисады катнаш машина төзелеше производстволары һәм башка хезмәт күрсәтүче сәнәгать предприятиеләре булдыру хисабына күпмедер дәрәҗәдә диверсификацияләнә.
Нефть чыгару һәм башка зона җитештерүләре республиканың тулаем төбәк продуктының 30 % тан артыгын бирә. Икътисадның төп тармагы — «Татнефть» һәм кайбер вак предприятиеләр белән нефть чыгару.
Кайбер башка нефть чыгару территориаль-җитештерү комплексларыннан аермалы буларак, биредә нефть химиясе һәм нефть эшкәртү предприятиеләренең җитештерү циклы буенча чиктәш предприятиеләре юк диярлек.
2009 елга икътисадта зур әһәмияткә ия предприятиеләр:
| № | Всего | РФ* | РФ** | РТ | МО | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Азнакай | 5 | 4 | 1 | ||
| 2 | Әлмәт | 37 | 2 | 1 | 9 | 28 |
| 3 | Баулы | 20 | 10 | 10 | ||
| 4 | Бөгелмә | 20 | 9 | 11 | ||
| 5 | Лениногорск | 22 | 16 | 6 | ||
| 6 | Сарман | 11 | 8 | 3 | ||
| 7 | Чирмешән | 23 | 10 | 13 | ||
| 8 | Ютазы | 15 | 14 | 1 | ||
| Барлыгы | 153 | 2 | 1 | 80 | 73 | |
* Система барлыкка китерүче предприятиеләр. ** Региональ әһәмияттәге предприятиеләр.
Инвестицияләр
үзгәртүКөньяк-Көнчыгыш икътисади зонада Әлмәт һәм Лениногорск шәһәрләрендә урнашкан 2 инвестицион мәйданчык эшли[7]. Иң зурысы, Лениногорск шәһәрендә урнашкан — «"ИДЕЯ — Көньяк-Көнчыгыш" инновацион-җитештерү технопаркы» ҖЧҖ. Технопаркның гомуми мәйданы 37 993,90 м2 тәшкил итә, анда 40 резидент-компания теркәлгән. Технопарк эшчәнлеге Татарстан Республикасының көньяк-көнчыгышында кече һәм урта бизнесны үстерү максатында инновацияләргә юнәлдерелә[8].
Әлмәттә 1643,70 кв.м мәйданлы «Импульс» муниципаль бизнес-инкубаторы эшли[9].
Көньяк-Көнчыгыш икътисади зонада 2011 елга 103 инвестицион проект гамәлгә ашырыла:
| № | МБ | Проектларны |
|---|---|---|
| 1 | Азнакай | |
| 2 | Әлмәт | |
| 3 | Баулы | |
| 4 | Бөгелмә | |
| 5 | Лениногорск | |
| 6 | Сарман | |
| 7 | Чирмешән | |
| 8 | Ютазы | |
| Барлыгы | 103 | |
| ТР | 540 | |
Иң эре шуларның булып тора:
| № | Проект | Бәясе, млн. сум. | NPV1, млн. сум.[10] | Үзен2ел | РМ3, берәмлек |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | «ТАТСТАЛЬ» ЯАҖ электр металлургия заводын төзү һәм файдалануга тапшыру[11] | ||||
| 2 | Ашалчы югары үзле нефть ятмасын эшкәртү[12] | ||||
| 3 | Баулы шәһәрендә сәүдә-кунакханә-күңел ачу комплексы төзелеше[13] | ||||
| 4 | Азнакай муниципаль районының Актүбә бистәсендә 4000 баш савым сыерга исәпләнгән терлекчелек комплексы төзелеше | ||||
| 5 | Ячестый бетон җитештерү | ||||
| 6 | «АЛНАС» ААҖ үсеше һәм техник яктан яңадан коралландыру |
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ Концепция территориальной экономической политики Республики Татарстан(үле сылтама)Калып:Недоступная ссылка
- ↑ Инвестиционная карта. әлеге чыганактан 2011-11-04 архивланды. 2011-09-04 тикшерелгән.
- ↑ ГБУ «ЦЗН Альметьевск». әлеге чыганактан 2012-06-13 архивланды. 2011-08-27 тикшерелгән.
- ↑ Черемшанский муниципальный район 2014 елның 12 октябрь көнендә архивланган. Портал муниципальных образований
- ↑ Численность населения Российской Федерации по городам, поселкам городского типа и районам на 1 января 2010 года, archived from the original on 2011-08-21, retrieved 2021-01-28
- ↑ Крупнейшие нефтяные месторождения мира
- ↑ Индустриальные и инвестиционные площадки РТ. әлеге чыганактан 2011-11-04 архивланды. 2011-09-03 тикшерелгән.
- ↑ ООО "Инновационно-производственный технопарк «ИДЕЯ — Юго-Восток». әлеге чыганактан 2012-10-08 архивланды. 2011-09-03 тикшерелгән.
- ↑ Муниципальный бизнес-инкубатор г. Альметьевска «Импульс». әлеге чыганактан 2012-10-08 архивланды. 2011-09-03 тикшерелгән.
- ↑ Каталог инвестиционных проектов Республики Татарстан. әлеге чыганактан 2014-03-30 архивланды. 2011-09-25 тикшерелгән.
- ↑ Строительство и ввод в эксплуатацию электрометаллургического завода ЗАВОДА ЗАО «ТАТСТАЛЬ»(үле сылтама)Калып:Недоступная ссылка
- ↑ Разработка Ашальчинского месторождения сверхвязкой нефти(үле сылтама)Калып:Недоступная ссылка
- ↑ Строительство торгово-гостиничного-развлекательного комплекса, г. Бавлы(үле сылтама)Калып:Недоступная ссылка
