Семён Эльгер
Семён Эльгер, Семён Васильевич Эльге́р (чуаш. Çемен Элкер, 1894 елның 19 апреле (1 мае), РИ, Казан губернасы, Ядернә өязе, Зур Абакасы ― 1966 елның 6 сентябре, СССР, РСФСР, Чуаш АССР, Чабаксар) — чуаш шагыйре, язучы, публицист, җәмәгать эшлеклесе, ССРБ язучылар берлеге әгъзасы. Чуаш АССР халык шагыйре (1940). Ленин һәм Хезмәт Кызыл Байрагы орденнары кавалеры[2].
| Җенес | ир-ат |
|---|---|
| Ватандашлык |
 Россия империясе СССР |
| Туу датасы | 19 апрель (1 май) 1894[1] |
| Туу урыны | Зур Абакасы, Епрәч районы, Чуаш Автономияле Совет Социалистик Республикасы, РСФСР |
| Үлем датасы | 6 сентябрь 1966[1] (72 яшь) |
| Үлем урыны | Чабаксар, РСФСР, СССР |
 | |
| Язма әсәрләр теле | чуаш теле |
| Һөнәр төре | шагыйрь, язучы, эссече, прозачы |
| Бүләкләр |
  |
Тәрҗемәи хәле
үзгәртү1894 елның 19 апрелендә (1 маенда) Казан губернасы Ядернә өязе (Чуашстанның хәзерге Епрәч районы) Зур Абакасы авылында туган.
1915 елда армиягә алынган. Беренче бөтендөнья сугышы фронтында ул каты яраланган (уң аягын югалткан) һәм Австрия-Венгриядә әсирлеккә төшкән.
Әсирлектән Россиягә 1916 елның июлендә сугыш инвалиды буларак җибәрелә. Инвалидлыгы буенча (уң аягын югалту) Кызыл Армиядә хезмәт итә һәм Россиядә гражданнар сугышында катнаша алмый С. Эльгер автобиографиясе[3]
.
Шул ук елны ул Элгер (Элгерин) псевдонимын алган, соңрак ул аның рәсми фамилиясенә әйләнгән. Казанда укытучылар әзерләү курсларын тәмамлаган. Туган авылының башлангыч мәктәбендә эшләгән.
1922―1935 елларда «Канаш», «Колхозник ялавĕ» (Колхозчы байрагы) (ул вакытта ― «Пирĕн ял» / «Безнең авыл»), «Сунтал»[4] басмалары хезмәткәре булган.
Чуаш китап нәшриятының матур әдәбият редакциясенең баш мөхәррире булып эшләгән.
РСФСР Югары Советы депутаты булган.
1966 елның 6 сентябрендә Чабаксарда вафат. Чабаксар шәһәренең мемориаль зиратында[d] җирләнгән.
Әсәрләре
үзгәртү
- «Самана» (1928);
- «Юмахсем» (1928);
- «Хĕн-хур айĕнче» (1931, 1937, 1948);
- «Шурăмпуç килсен» (1940);
- «Çутă кунсем» (1945);
- «Вун саккăрмĕш çул» (1948, 1953);
- «Вутпа çулăм витĕр» (1949, 1982);
- «Çырнисен пуххи» (5 томов, 1960—1964);
- «Шĕнкĕл кайăк» (1974);
- «Хурапа шурă», (1994);
- «Вăл вилĕмсĕр» (поэма).
Хәтер
үзгәртү- Чуашия Журналистлар берлегенең еллык премияләренең 1974 елда булдырылганы Эльгер исемен йөртә[3].
- Эльгер исеме белән Чабаксарның Мәскәү районында һәм Епрәч бистәсендә урамнар аталган[5].
- Зур Абакасы мәктәбе бинасында С. Эльгер исемендәге әдәби музей булдырылган.
Әдәбият
үзгәртү- Кузьмин А. И. Художественная проза С. В. Эльгера. — Чебоксары: Чувашгосиздат, 1961. - 136 с.
- Сироткин М. Творчество С. Эльгера // Записки НИИ яз., лит., истории и экономики при Совете Министров Чуваш. АССР. — Чебоксары, 1952. — Вып. 6. — С. 67-108.
- Сироткин М. Народный поэт Чувашии Семен Эльгер // Дружба.- Чебоксары, 1956. — № 6. — С. 95—115.
- Тихонов П. Памяти Семена Эльгера // Чебоксар. новости. — 1999. — 15 мая.
- Элкер Семен Васильевич (1894—1966) // Ими гордится Чувашия. — Чебоксары, 1987. — С. 22-23.
- Юхма М. Улица звездного человека // Юхма М. Имена улиц, твоих, Чебоксары! — Чебоксары, 2000. — С. 108—109.
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ 1,0 1,1 Исаев Ю. Н. Чувашская энциклопедия — Чувашское книжное издательство, 2006. — 2567 бит — ISBN 978-5-7670-1471-2
- ↑ «Наследие Чувашии» Эльгер, Семен Васильевич (писатель; 01.05.1894-06.09.1966)
- ↑ 3,0 3,1 Данилова Е. Великий сын своего народа (К 120-летию со дня рождения выдающегося чувашского писателя и народного поэта Чувашской Республики С.В.Эльгера). «Хыпар», 03.05.2015
- ↑ Головина Н. С. «Колхозник ялавӗ» (Знамя колхозника) 2016 елның 16 сентябрь көнендә архивланган. // Электронная чувашская энциклопедия
- ↑ Ибреси 2016 елның 23 сентябрь көнендә архивланган. // «КЛАДР — Классификатор адресов России»