Нага Панчами
Нага Панчами ул Һиндстанда, Непалда, һәм Һинд дине тарафдарлары яшәгән башка илләрдә бәйрәм ителә торган традицион Нагларга табыну көне.[1][2][3] Табыну Шравана (Июль/Август) ай календаре аеның якты яртысында якты яртысының бишенче көнендә тәкъдим ителә. Кайбер Һиндстан штатларында, мәсьәлән, Гөҗаратта, Нага Панчами шул ук айның Кришна Пакшаның караңгы яртысында бәйрәм ителә.[4] Бәйрәм итү өлеше булып Нага яки көмештән, таштан, агачтан ясалган елан Илаһы яки еланнар рәсеме сөт белән коендырыла һәм гаилә байлыгы өчен алкышлар сорыйлар.[2] Бу көндә тере еланнар, аеруча кобраларга табыналар, аеруча сөт тәкъдим итүләр белән һәм еланнарны тыючы ярдәме белән.[5] Махабхарата эпосында олы фикер иясе Астиканың Патша Джанамеджайя II-нең еланнар корбан бирүен (Сарпа Сатра)сын туктатуы киң мәгълүм, чөнки бу корбан бирүе вакытында Махабхарата тулаем олы фикер иясе Вайсампаяна тарафыннан сөйләнгән булган.[6] Бу яджна корбан бирүе Джанамеджайя тарафыннан Нагалар расасын бетерү өчен башкарылган булган, һәрбер елан Такшаканың үлем тешләвенә күрә аның әтисе Парикшита үлеменә үч итү өчен эшләнгән булган. Астиканың бәреп керүенә күрә корбан бирү туктатылган көн Шравана аеның Шукла Пакша Панчами көнендә булган. Шуннан соң бу көн Нага Панчами буларак үткәрелә.
Этимология
үзгәртүПанчами үсүче һәм/яки кимүче айның унбиш көннәрендә бишенече көн булып тора. Бу елан табынуының махсус көне Һинд дине ай календаренең Шравана Июль/Август аеның бишенче көненә туры килә. Шуңа күрә ул Нага Панчами дип атала (Нага: кобра; яки гади итеп әйткәндә елан).
Риваятьләр
үзгәртүҺинд динендә һәм фольклорында еланнарның әһәмияте турында күп риваятьләр бар. Һинд дине Пураник әдәбиятында һәм Махабхаратада универсаль барлыкка китерүче Брахманың улы Кашьяпа, Праджапатиның ике кызына, Кадру һәм Винатага өйләнгән. Кадру шуннан соң Нагалар расасына туу биргән, шул ук вакытта Вината Арунага туу биргән, ул Кояш Ходае, Сурьяның арба йөртүчесе булган һәм, Вишнуның атлану кошы булып киткән Гарудага туу биргән.[7]
Нага Панчами шулай ук Ахара традицион Һинд гимнастика залларында еланга ирлек һәм кундалини энергиясе мистик символы буларак хөрмәт күрсәтү өчен махсус бәйрәм итүләр булган көн булып тора.[5]
Тарихы
үзгәртүАгни Пурана, Сканда Пурана, Нарада Пурана һәм Махабхарата кебек Һинд дине язмалары еланнарны олылау тәфсилләп сөйләнелә.
Махабхарата эпосында Куру династиясенең Патша Парикшита улы Джанамеджайя Сарпа Сатра буларак мәгълүм елан корбанын әтисенең Такшака дип аталган еланнан үлемен үч итәр өчен башкарган. Корбан ут урыны махсус ясалган булган һәм дөньяда барлык еланнарны үтерү өчен корбан бирү галактика галим Брамин олы фикер ияләре тарафыннан башланган булган. Джанамеджайя булганда башкарылган корбан чалуы шуның кадәр көчле булган ки, ул барлык еланнарны "Яджна Кунда"га (корбан бирү ут чокырына) төшеп китәргә мәҗбур иткән. Гаруда Пурана буенча бу көндә еланга догалар тәкъдим итү алкышлы һәм яхшы кылучыга тормышында чистарулар бирә. Шуннан соң Браминнарны ашатырга кирәк.
Табыну
үзгәртүНага Панчами 2019 елның 24 сентябрь көнендә архивланган. көнендә Нагларга, кобраларга һәм еланнарга сөт, татлы әйберләр, чәчәкләр, лампалар һәм башка корбан бирүләр белән табыналар. Көмештән, таштан, агачтан ясалган Нага яки елан Илаһлар яки сурәтләр башта су һәм сөт белән коендырыла һәм шуннан соң шундый мантралар җырлап табыныла.[8][9]
| Дэванагари | Латин әлифбасы | Халыкара Фонетик Әлифба | Санскрит Транслитерациясенең Халыкара Әлифбасы | Якынча тәрҗемә |
|---|---|---|---|---|
|
नाग प्रीता भवन्ति शान्तिमाप्नोति बिअ विबोह् |
Naga preeta bhavanti shantimapnoti via viboh |
санскр. (IAST) Nāga prītā bhavanti śāntimāpnoti bia viboh |
Һәркем дә елан Алиһәсенең алкышын алсын, һәркем тынычлыкка ия булсын | |
| अनंतं वासुकीं शेषं पद्मनाभं च कंबलम्
शंखपालं धृतराष्ट्रं च तक्षकं कालियं तथा एतानि नव नामानि नागानाम् च महात्मन: सायंकाले पठेन्नित्यं प्रात:काले विशेषत: तस्य विषभयं नास्ति सर्वत्र विजयी भवेत् |
Anantam Vasukim Shesham Padmanabham Cha Kabalam
Shankhapalam Dhritarashtram Cha Takshakam Kaliyam Tatha Etani Nava Namani Naganam Cha Mahatmanah Sayankale Pathennityam Pratahkale Visheshatah Tasya Vishabhayam Nasti Sarvatra Vijayi Bhavet |
anaṃtaṃ vāsukīṃ śeṣaṃ padmanābhaṃ ca kaṃbalam
śaṃkhapālaṃ dhṛtarāṣṭraṃ ca takṣakaṃ kāliyaṃ tathā etāni nava nāmāni nāgānām ca mahātmana: sāyaṃkāle paṭhennityaṃ prāta:kāle viśeṣata: tasya viṣabhayaṃ nāsti sarvatra vijayī bhavet |
Мин хөрмәт итем тугыз төп Нагаларны чакырам:
Ананта, Васуки, Шеша, Падманабһа, Камбала, Шанкһапала, Дһритараштра, Такшака һәм Калия. Көн саен иртә белән бу ат казанган Нагаларга табынсаң бу явызлыклардан саклаячак һәм тормышта җиңүгә ирешергә ярдәм итәчәк. |
Бу көндә ашаудан тыелалар һәм Браминнар ашатыла. Бу көндә аскеза елан тешләвеннән чын саклану булып тора. Күп урыннарда чын еланнарга табыналар һәм ярминкәләр уздырыла. Бу көнне җирне казу табу булып тора, чөнки җирдә яшәүче еланнарны үтерергә мөмкин яки аларга зыян китерергә мөмкин.[8]
Илнең кайбер төбәкләрендә кристалл шикәр, дөге пудингы белән сөт тәкъдим ителә. Махсус хасият булып лотос чәчәге тәкъдим итү тора, ул көмеш савытта урнаштырыла. Бу савыт алдында буяу белән еланның сандал яки куркума белән ранголисы (төсле дизайн үрнәге) идәндә барлыкка китерелә. Дизайн үрнәге биш капюшонлы еланга охшаш. Тугърылар шуннан соң идәндә сурәткә табыну тәкъдим итәләр. Авылларда еланнар яши торган дип уйланылган кырмыска ояларын эзлиләр. Кырмыска оясына пыскып яна торган хушбуй һәм сөт белән дога тәкъдим ителә (еланнарны ашатырга риваять яки фольклор), бу еланнарны кырмыска оясыннан өнди. Шуннан соң, кырмыска оясының тишегенә сөт агызыла, бу еланнар Ходаена кою булып тора.[10] Бу очракта ишек юллары һәм йорт тышында стеналар елан сурәтләре, алкышлы мантралар (ым сүзләре) шулай ук язылып куела. Мондый сурәтләр агулы еланнардан саклаячак дип ышаныла. Нага Панчами шулай ук Бхатру Панчами буларак бәйрәм ителә, монда хатын-кызлар ир туганнары белән еланнарга һәм аларның өннәренә табыналар һәм "нага"ларны канәгатьләндерү өчен догалар тәкъдим итәләр, шулай итеп аларның туганнары якланган булалар һәм елан тешләвеннән газапланмыйлар һәм үлмиләр.[8] Нага Панчами шулай ук илнең кайбер өлешләрендә Вишари Пуджа яки Бишари Пуджа буларак бәйрәм ителә һәм Биша яки Виша-ның мәгънәсе "агу".
Халык риваятьләре
үзгәртүЕланнар турында язмаларда искә алуыннан һәм фестивальдән башка күп халык әкиятләре бар. Шундый бер хикәя - ул фермерның авылда яшәве булып тора. Аның ике угылы булган, шуларның берсе урак белән буразна ясаганда өч еланны үтергән. Еланнарның анасы шул ук төнне үч иткән һәм фермерны, хатынын һәм ике баласын тешләгән һәм алар барысы да үлгән. Киләсе көнне фермерның бердәнбер кызы әти-әнисе һәм туганнары үлгәннән бәла кичергән килеш, ана елан алдында дога кылган һәм сөт тәкъдим итеп аны канәгатьләндергән һәм гафу кичерергә сораган һәм фермерны һәм гаиләсен тормышка кайтарырга сораган. Бу тәкъдим итү белән канәгать булып елан аларны гафу кичергән һәм фермерны һәм аның гаиләсен тормышка кайтарган. Фольклорда, еланнар шулай ук яңгыр фасылына карый - Санскрит телендә Риту. Алар шулай ук буалар һәм елгалар Илаһлары итеп сурәтләнә һәм алар су чагылышы дип әйтелә, чөнки алар тишекләреннән су чишмәсе сыман чыгалар.
Илнең төрле төбәкләрендә табыну
үзгәртү
Ышану буенча еланнарның кешеләргә караганда көче күбрәк, чөнки алар Шива, Дэви, Вишну һәм Муруган (Субраманья) белән ассоциацияләнә, Һинд дине тарафдарлары бөтен ил буенча еланнардан куркып аларны илаһилаштыралар. Һинд дине астрологиясендә еланның Ай төеннәре белән бәйләнеше бар. Еланның башы Раху ("Аждаһа башы") һәм аның койрыгы Кету ("Аждаһа койрыгы") белән чагылдырыла. Әгәр дә кешенең зодиак картасында Раху һәм Кету арасында төп җиде планета кире тәртиптә (сәгать теле йөрешенә каршы) килсә, бу Каласарпа доша дигәнне аңлата (кара еланнарга дефект), ул киләчәктә начар очракны күрсәтә һәм шулай итеп Нага Панчами көнендә еланнарга тәкъдим итеп тынычландырыла.
Үзәк Һиндстан
үзгәртүҮзәк Һиндстанда, Нагпурда, Махараштра Штатында еланнарның махсус идентификациясе бар. Шәһәрнең атамасы Нага сүзеннән алынган, димәк урында күп еланнар яшәгән. Нагпур Буддачылык динен тоткан 'Нага' кешеләрнең йорты булган, иртә чорында күп тырышлыклар белән тәэмин ителгән булган һәм Һиндстан буйлап колач җәйгән булган. Маһалда Нагоба Гыйбадәтханәсендә Нага Панчами көнендә табыну тәкъдим ителә; гыйбадәтханә платформа астында ним агачы астында урнашкан. Бу вакыйгада башка әһәмиятле чара була бу, бу Пачмарһига Нагдвар Ятра буларак мәгълүм дәртле треккинг дини сәфәр кылуы. Бу чарада елан Ходаена тәкъдим буларак ризык тәкъдим ителә, ул кадайда пешерелә.[2]
Наг Чандрешвар Уджджайн
үзгәртүБу Уджджайнның Маһакалешвар Джйотирлинганың өченче катында урнашкан кече гыйбадәтханә. Бу гыйбадәтханәнең хасияте булып аның бер елда бер генә мәртәбә ачылган булуы һәм елның башка көннәрендә ябык булуы тора. Нагчандрешвар муртисы бик уникаль һәм Шива һәм Парвати ун капюшонлы еланда утыралар алар тирәли Нандһи Ганеша һәм башка муртилар. Ышану буенча монда бөек Такша еланы яши һәм Наг Панчами дәверендә дога кыла һәм тугърылар төрле дошалардан арындыра, мәсьәлән, Наг Доша, Сарпа Доша һәм Дошаларның теләсә-нинди формасы .
Төньяк һәм Төньяк-Көнбатыш Һиндстан
үзгәртүНаг Панчами бөтен Төньяк Һиндстан буенча бәйрәм ителә. Кашмирда тарихи заманнардан Һинд дине тарафдарлары еланнарга табынганнар һәм мондый табыну урыннары 700 дип әйтелә. Төньяк-Көнбатыш Һиндстанда Бенарес кебек шәһәрләрдә, бу Ахаралар (көрәш практикасы һәм бәйгеләре урыннары) Нага Панчами барышында бизәлгән вакыт; бу чарада ахаралар яхшы итеп чистартыла һәм стеналарга елан рәсемнәре ясала, каһиннәр катнаша һәм спонсорлар белән гуруларга хөрмәт күрсәтелә. Аның әһәмияте булып көрәшүчеләрнең ирлек өчен торулары булып тора һәм Нага "ирлек схемасы"ның символы булып тора. Варанасида Нарасинһгарһта ахарада Нага Раджага (Еланнар Патшасына) багышланган изге урын бар, анда елан сурәте өстеннән савыт куелган һәм аңа сөт агызыла, шулай итеп ул Елан Ходае тирәли тәкъдим формасы итеп агып төшә.[11]
Бу көннәрдә шәһәрләрдә һәм авылларда бөтен урыннарда елан тыючылар була һәм кәрзиннәрендә еланнарны күрсәтәләр, мәсьәлән, катыштырып питоннарны, күсе еланнарын һәм кобраларны. Елан тыючыларның кайберәүләре муеннары тирәли асалар һәм күп халык шуны карау өчен җыела. Бу чарада кәрзиндәге еланнарга табыналар.[12] Шулай да, Пәнҗабта бу фестиваль башка айда һәм башка форматта Бхадра (Сентябрь–Октябрь) аенда бәйрәм ителә, ул Гуга Наувами дип атала (Ай календаренең айның якты яртысының тугызынчы көнендә). Бу чарада елан сурәте камырдан ясала һәм "иләк кәрзине"ндә тотыла һәм авыл тирәли алып барыла. Авыл кешеләре сурәткә он һәм май тәкъдим итәләр. Парадның ахырында елан рәсми рәвештә күмелә һәм хатын-кызлар еланга тугыз көн табыналар һәм эремчек тәкъдим итәләр.[13]
Көнбатыш Һиндстан
үзгәртү
Илнең башка урыннарында кебек үк Нага Панчами , Көнбатыш Һиндстанда бәйрәм ителә һәм Кетарпал яки Кшетрапал буларак мәгълүм аның мәгънәсе бу даирә яклаучысы.[14] Илнең бу өлешендә елан "Бхуджанг" дип атала, ул шулай ук Кутч төбәгендә елан өчен Санскрит атамасы. Исем Бһуҗ шәһәренә карый, ул Бһуҗия калкулыгы астында ураншкан, бу Бһуҗанг хөрмәтенә, чөнки ул еланнар сыену урыны. Бу калкулыкның түбәсендә Бһуҗа Форты буларак мәгълүм кальга бар, монда еланнар Ходае өчен гыйбадәтханә төзелгән булган һәм калкулыкның астында Нани Дэви буларак мәгълүм икенче гыйбадәтханә бар. Бхуджа Форты Кутч хөкемдары Дешалҗи һәм Гөҗарат Вице-короле Могол Империясенең Шер Буланд Хан Кутч хөкемдары арасында төп сугыш сәхнәсе булган. Бу Дешалҗи хөкеменең иртә чоры булган. Кутч армиясе сугышны оттырган диярлек вакытта, бер төркем Нага Садхулар Бһуҗия Фортының капкасын ачканнар һәм Наг гыйбадәтханәсенә табыну өчен килгәннәрнең зур төркеме Шер Буланд Хан армиясенә каршы сугышка кушылганнар. Соңыннан Дешалҗи I сугышны откан. Шул көннән бирле Нага Бава һәм аларның җитәкчесенең Наг Панчами көнендә процессиясендә хөрмәтле урыны булган.[14] Форт эчендә бер почмакта Бһуҗанг Наг (Еланнар Ходае)на багышланган кечкенә квадрат манара бар, фольклорда ул Шешнагның туганы дип әйтелә. Бхуджанг Наг Катхиаварның Тһангнадхыннан килеп чыккан һәм Кутчны дайтьялар һәм ракшасалар буларак мәгълүм шәйтаннардан саклаган. Дешалҗи хөкеме вакытында кальга фортификациясе вакытында шулай ук Елан Гыйбадәтханәсе төзелгән булган һәм анда чһатри (кшатрий) булган. Һәр елны Наг Панчами көнендә гыйбадәтханәдә бәйрәм була. Синдхи халкы җәмәгате Наг Панчами Гогро данында бәйрәм ителә.
Көнчыгыш һәм Төньяк-көнчыгыш Һиндстан
үзгәртүҺиндстанның көнчыгыш һәм төньяк-көнчыгыш штатларында, мәсьәлән, Көнбатыш Бенгалиядә, Ориссада һәм Ассамда Алиһәгә Манасага буларак табыналар. Һинд динендә Манаса елга Алиһәсе булып тора, ул шулай ук Джараткару дип аталган булган һәм Джараткару дип аталган Брамин олы фикер иясенең хатыны булган. Бу чарада (euphorbia lingularum) дигән үсемлекнең таякчыгы җиргә беркетелә һәм табыныла, илнең башка урыннарында кебек Шраван аенда гына түгел, ә шулай ук Бхадра Маса аенда. Фестиваль йорт эчендә үткәрелә.
Көньяк Һиндстан
үзгәртү
Көньяк Һиндстанда елан Субраманья белән тәңгәл китерелә (бу күк армиясе җитәкчесе) һәм шулай ук Шива һәм Вишну белән. Карнатакада фестивальгә әзерләнү Бһимана Амавасьяның яңа ай көнендә Панчами фестиваль көненә кадәр биш көн элек башлана. Кызлар балчыктан ясалган һәм ак нокталар белән буялган сурәтләргә догалар тәкъдим итәләр. Алар куркума пастасына буялган җепне беләзекләренә бәйләп вәгъдә бирәләр һәм догалар тәкъдим итәләр. Йорт алдында елан сурәте ясала һәм кою буларак сөт тәкъдим ителә. Фестиваль алдыннан төндә алар тулысынча ашаудан тыелалар яки тозсыз диета тоталар. Пуджадан соң табын әзерләнә. Көньяк Һиндстанда сын итеп ясалган һәм тере еланнарга да табыналар. Һәрбер авылда елан Илаһы бар. Ул бер елан итеп яки "Нава Нага" дигән тугыз елан итеп табыныла, әмма ике еланның популяр формасы ул “Асклепий таягы”. Көньяк Һиндстанда һәр табынучы еланнар яши торган һәр кырмыска оясына табына. Хатын-кызлар кырмыска оясын куркума һәм ал төс һәм он белән катыштырылган шикәр белән бизиләр. Алар аны агач кысаларга җепләр белән бәйләнгән чәчәкләр белән бизиләр. Махараштрада алар кырмыска оясы тирәли табыну рәвештә биш мәртәбә әйләнәләр һәм елан Илаһларын мактап җырлар җырлыйлар.[15] Төрле сәбәпләргә күрә балалый алмаган хатыннар тарафыннан башка табыну практикасы булып пипал агачы астында еланнарның таш потлар кую һәм елан Ходаеннан балалар бүләк итү өчен табыну тәкъдим итәләр. Бу еланнарның ирлекне чагылдыруына һәм хатыннарның бала уздырмаудан дәвалап җимеш бирүенә күрә дип ышаныла. Карнатакада нока дигән бабалар платформасына шомартылмаган ташлар куела, алар еланнарның баба инкарнациясе булып тора, әмма аларга мәҗбури рәвештә Нага Панчами көнендә табынмыйлар. Кералада, Эжавалар һәм Наирлар елан табынучылар булып торалар. Гыйбадәтханәнең пара-дэватасы белән беррәттән елан Ходае өчен бабалар йортының көньяк-көнбатыш почмагында гадәттә изге урын корыла. Нага Панчами алдыннан көнне хатын-кызлар ашаудан тыелалар. Шуннан соң Нага Панчами Көненнән соң, алар таң атканда юыналар һәм тхаравад Сарпа кавуда дога кылалар. Алар йортларында Тһиртһам сөтен кабул итәләр. Сөткә Чембаратхи (гибиск) чәчәге маныла һәм ир туганның аркасында бөркетелә һәм шуннан соң арати йоласы башкарыла. Шуннан соң ир туганның уң беләзегенә куркумага манылган җеп маныла. Шуннан соң табын әзерләнә.
Непалда бәйрәм итү
үзгәртүРитуал киң рәвештә Непалда бәйрәм ителә, аеруча Гаруда һәм бөек елан арасында көрәш өчен.[16] [17] Катмандуда, Чангу Нараян Гыйбадәтханәсендә Гаруда поты бар, ул Гаруда үзе тарафыннан корылган дип әйтелә һәм Нага Панчами көнендә ул гигант елан белән көрәшүне хәтерләтеп тирли; кешеләр тирне җыялар һәм проказаны дәвалау өчен кулланалар.
Шулай ук карарга мөмкин
үзгәртүИскәрмәләр
үзгәртү- ↑ Verma, 2000, 37–38 битләр.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Nag Panchami: A mix of faith and superstition, Times of India. 23 август 2013 тикшерелде. 2013 елның 14 август көнендә архивланган. архив күчермәсе, archived from the original on 2013-08-14, retrieved 2020-02-11
- ↑ quintdaily (26 July 2017). Nag Panchami 2017 Wishes With Images – QuintDaily.
- ↑ LLP, Adarsh Mobile Applications. 2019 Nag Pancham Puja Date and Time for New Delhi, NCT, India (en).
- ↑ 5,0 5,1 The Wrestler’s Body.
- ↑ The Mahabharata, Book 1: Adi Parva: Adivansavatarana Parva: Section LX.
- ↑ The Mahabharata, Book 1: Adi Parva: Astika Parva: Section XVI.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Verma, 2000, 37-38 битләр.
- ↑ The NAGA and the Nav Naga Stotra (en-US).
- ↑ Alter, 1992, 137-138 битләр.
- ↑ Alter, 1992, 139-140 битләр.
- ↑ Alter, 1992, 137 бит.
- ↑ Sharma, 2008, 68-70 битләр.
- ↑ 14,0 14,1 Dilipsinh, 2004, 38 бит.
- ↑ Balfour, 1885, 577 бит.
- ↑ Claus, Diamond, 689 бит.
- ↑ Brockman, 2011, 93 бит.