Константинополь солыхы (1724)
1724 елгы Константинополь солыхы, ингл. İstanbul Antlaşması, рус. Константинопольский мирный договор — Россия империясе белән Госманлы империясе арасында төзелгән солых килешүе. Россия империясе белән Госманлы империясенең Кавказдагы һәм Каспий диңгезе буендагы чикләрен билгели.
| Килешү төре | солых килешүе[d] |
|---|---|
| Имзаланган | 23 июнь 1724 |
| Урын | Константинополь, Госманлы империясе |
| Имзалаучылар |  Госманлы империясе Россия империясе |
 en: Treaty of Constantinople Викитекада | |
Тарих үзгәртү
1724 елның 12 (23) июнендә Константинопольдә имзаланган. Франция илчесе маркиз Ж.Л. д'Юссон де Бонак арадашчылыгында, Россия империясе өчен илче И.И. Неплюев, Госманлы империясе өчен бөек вәзир Дамад Ибраһим-паша кул куя.
1722-1723 еллардагы Фарсы иле походыннан соң төзелгән 1723 елгы Петербург солых килешүе буенча кайбер Фарсы иле провинцияләре Россия империясенә бирелгәч, рус-төрек мөнәсәбәтләре кискенләшә. Фарсы иле шаһы Тахмасп II нең тотрыксыз халәтеннән файдаланып, Госманлы империясе 1723 елның азагында — 1724 елның башында Көнчыгыш Гөрҗистанга һәм Көнчыгыш Әрмәнстанга басып керә.
Килешү үзгәртү
Килешү кереш өлештән, 6 маддәдән, йомгаклау өлешеннән тора.
Килешү шартлары буенча,
- Гөрҗистан һәм Әрмәнстанның басып алынган көнчыгыш өлеше Госманлы империясендә кала;
- Тебриз ханлыгы, Казвин ханлыгы, Шемаха ханлыгы шулай ук Госманлы империясендә кала;
- Госманлы империясенә Шемаха ханлыгына гаскәр кертү (инкыйлаб очрагыннан башка) һәм анда ныгытылган кирмәннәр төзү тыела;
- 1723 елгы Петербург солыхы буенча бирелгән Фарсы иле шәһәрләре һәм Каспий буе провинцияләре Россия империясендә кала;
- Фарсы иленең калган провинцияләре Тахмасп II кул астында кала;
- Тахмасп II 1724 елгы Константинополь солыхы шартларын таныган очракта, Россия империясе һәм Госманлы империясе тарафыннан бәйсез һәм канунлы ил башлыгы итеп кабул ителә.
Фарсы иле шәһәрләре һәм Каспий буе провинцияләрен Россия империясе 1732 елгы Рәшт трактаты буенча кире кайтара.
Чыганаклар үзгәртү
- Большая российская энциклопедия. В 30 томах. Том 15 (Ко-Кр). М.: НИ БРЭ, 2010. ISBN 978-5-85270-346-0
Әдәбият үзгәртү
- Полное собрание законов Российской империи. Собрание 1-е. Т. 7. № 4531. СПб, 1830.