Яулытора

Яулытора, Ялутор (рус. Ялуторовск) — Төмән өлкәсендәге кече шәһәр, Яулытора районының административ үзәге.

Яулытора

Халык саны	38 882 (1 гыйнвар 2023)
Нигезләнгән	1659
Сәгать поясы	UTC+05:00
География
АТБ	Яулытора районы
Ил	Россия
Мәйдан	51.91 км²
ДДӨБ	60 метр
Координатлар	56°39'тн, 66°18'кнч
Почта индексы	627010
Телефон коды	34535

Халык саны — 36 949 кеше (2010).

География

Ялутор Тубыл елгасы өстендә, Төмәннән 78 километр көньяк-көнчыгыштарак урнашкан. Екатеринбург — Омск тимер юлында станция.

Сәгать поясы

Екатеринбург вакыты

Яулытора Екатеринбург вакыты (Yekaterinburg Time Zone, YEKT) сәгать поясында урнашкан. UTC белән аермасы +5:00 сәгать тәшкил итә. Мәскәү вакыты белән аермасы +2 сәгатьне тәшкил итә һәм Россиядә MSK+2 итеп күрсәтелә.

Тарих

Ялутор бистәсе 1659 елда Яулы-Тура татар шәһәрлеге урынында нигезләнә. 1719 елдан — Себер губернасы Тубыл провинциясенең Ялутор дистрикты үзәге.

1782 елда шәһәр статусын ала һәм Тубыл губернасының Ялутор өязе үзәге була.

XIX гасырда шәһәрдә сөргенгә сөрелгән декабристлар яшәгәннәр.

1912 елда Яулыторага беренче пуез килә.

1919 елдан — Төмән губернасы составында, 1923 елдан — Яулытора районы үзәге.

1934 елның гыйнвар-декабрендә Об-Иртыш өлкәсе составында, 1934—1944 елларда — Омск өлкәсе составында, 1944 елдан — Төмән өлкәсе составында.

Халык

1840	1856	1897	1913	1926	1931	1939	1959	1970	1979	1989	2002	2010
2 805	~3 300	3 330	~6 100	~5 700	~6 200	~13 600	20 188	25 426	32 914	36 841	36 088	36 949

Милли состав

Милләт	2002	2010
руслар	88,6%	88,7%
татарлар	6,6%	6,5%
украиннар	1,1%	1,0%

Икътисад

«Ялуторовскмолоко» сөт-консервлар комбинаты, ит комбинаты, тегү фабрикасы. Тимер-бетон әйберләр, такта яру һәм авыл хуҗалыгы машиналарын ремонтлау заводы.

Югары уку йортлары

• Төмән дәүләт нефть һәм газ университетының филиалы.

Татар матбугаты

1931—1935 елларда шәһәрдә татар телле «Kymək xuçalьq» («Күмәк хуҗалык») гәҗите нәшер ителгән.

Тышкы сылтамалар

• «Минем шәһәр» энциклопедиясендә Яулытора шәһәре