Хәнәви Шәйдуллин
Хәнәви Шәйдуллин, Хәнәви Хәмзә улы Шәйдуллин (1938 елның 15 октябре, ССРБ, РСФСР, ТАССР, Актаныш районы, Табанлы Күл — 2001 елның 26 сентябре, РФ, ТР, Казан) — эстарада җырчысы, Татар дәүләт җыр һәм бию ансамбле һәм Татар дәүләт филармониясенең солисты (1961—1996 елларда). Татарстан АССР атказанган артисты (1989).
| Хәнәви Шәйдуллин | |
 | |
| Төп мәгълүмат | |
|---|---|
| Тулы исеме |
Хәнәви Хәмзә улы Шәйдуллин |
| Туу көне | |
| Туу урыны | |
| Үлү көне |
26 сентябрь 2001 (62 яшь) |
| Үлү урыны | |
| Эшчәнлек еллары |
1961-2001 |
| Дәүләт | |
| Һөнәрләр | |
| Жанрлар |
эстрада |
| Коллективлар | |
| Бүләкләр |
|
Тәрҗемәи хәле
үзгәртү1938 елның 15 октябрендә Актаныш районы Табанлы Күл авылында туган. Әтисе Хәмзә Бөек Ватан сугышында һәлак булган. Әнисе ике бала белән тол кала. Хәнәви зирәк, тәвәккәл, эш сөючән булып үсә. Җиденче классны тәмамлагач, күмәк хуҗалыкта көтү көтеп алган акчасына өй бурасы сатып алып, өй итеп җиткерә[1].
Туган авылының матур табигате, әнисенең җыр-моң яратуы җырчы һөнәрен сайлауга этәргән. Мәктәптә укыганда авыл үзешчәннәре оештырган концертларда катнаша, татар халык җыры «Нурия»не җырлый. 1955 елның мартында Казанда республика үзешчән сәнгать смотрында катнаша. 1960-еллар башында авылга композитор Исмай Шәмсетдинов җитәкчелегендәге Татарстан радиосы һәм Татар дәүләт филармониясе вәкилләре җыр яздырырга килә. Концертта Хәнәви Шәйдуллин да чыгыш ясый, Уфа композиторы Шамил Колбарисовның[калыпны мәкаләдән алып куярга] «Яшермәче, иркәм» дигән җырын яздыра. Филармониянең лекторий бүлеге сәнгать җитәкчесе Айсылу Мусина аны Татар дәүләт җыр һәм бию ансамбле өчен оештырылачак җырчылар конкурсына чакыра.
Казанда
үзгәртүКүмәк хуҗалыктан җибәрәселәре килмәсә дә, 1961 елда Казанга килеп, (өченче турга гына җитешсә дә) җырчылар конкурсында катнаша һәм Татар дәүләт җыр һәм бию ансамбленә хор артисты итеп кабул ителә. Нота белеме белән дә Хәнәфи беренче тапкыр шунда таныша, күмәк җырлау кагыйдәләрен дә шунда үзләштерә. Ансамбль коллективы белән ул Башкортстан, Урал, Себер якларында чыгыш ясый. Татарстан радиосында язылган беренче язмалары — Зиннур Гыйбадуллинның «Җәйге ямьле басуларда», Мирсәет Яруллинның «Томан тарала» радиопостановкасына язган Илгизәр җыры.
1964 елда «Сәхнәдә яшьләр» исемле концертларда чыгыш ясый (Зәйтүнә Әхтәмова, Шамил Әхмәтҗанов, Флера Әгъләмова, баянчылар Гали Җәмлиханов, Насих Вильданов, Фаил Исхаков, Владимир Федотов, Мәрзия Вәлиева, Әзәл Яһүдин һ. б. белән бергә).
1965 елда Казан музыка училищесына укырга керә. Укуын тәмамлагач, бераз вакыт Минзәлә театрында эшләгәч, Татар дәүләт җыр һәм бию ансамбленә кайта. Ул биредә Таһир Якупов, Шамил Әхмәтҗанов, Нәфисә Василова һ. б. белән бергә эшли.
1975 елдан филармониянең эстрада бүлегенә күчеп, Әлфия Авзалова, Хәмдүнә Тимергалиева, Рабига Сибгатуллина һ. б. белән бергә эшли.
Репертуар
үзгәртүҖырчының репертуарында «Әллүки», «Зиләйлүк», «Тәфтиләү», «Айзар-генәем, гөлзар-генәем», «Зимагурлар җыры», «Ай, дубыр-дубая», «Тары җире, киндер җире», «Гөлнәзирә», «Бөрьян егетләре» кебек татар халык җырлары һәм композиторларның эстрада өчен язган җырлары: «Аккошка әверелдең» (Ф. Хатипов көе, Г. Зәйнашева сүзләре.), «Оныт димә» (Ф. Әхмәтов, Р. Әхмәтҗанов), «Саумы, авылым» (С. Садыйкова, Р. Байтимеров), «Актаныш – туган төбәгем» (И. Закиров, Х. Миңнегалиев), «Киек казлар китә» (Р. Яхин, М. Ногман) һ. б. бик күп җырлар урын алган [2] Аеруча композитор Фәрит Хатыйповның җырларын яратып башкара: «Җилфер-җилфер җил искәндә» (Ә. Ерикәй сүзләре), «Һаман яратам» (Зөлфәт), «Ап-ак карлар» (М. Әгъләмов), «Синең нурың» (Х. Туфан), «Кем соң син» (Э. Мөэминова), «Авыл кызы» (Д. Хәбибуллин) һ. б. җырлар. Әлеге җырлар (җырчының 60 лап язмасы) радио-телевидениенең алтын фондына кергән.
Бүләкләре, мактаулы исемнәре
үзгәртү- 1989 — Татарстан АССР атказанган артисты — «татар җыр сәнгатенә керткән уңышлары өчен»
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ Алсу Хәкимова. Ул күпләрнең күңел түрендә. Мәдәни Җомга, 18.10.2018
- ↑ Хәнәви Шәйдуллин. Татар халык тырлары
Әдәбият
үзгәртү- Ф. Гыйльманова. Концерт күңелле узды. «Актаныш» газетасы, 1979 ел
- Р. Гайфин. Җыр күтәрә күңелләрне. «Авангард» газетасы, 1984 елның 7 августы
- Г. Гомәров. Сезнең өчен җырлыйбыз. «Татарстан яшьләре», 1985 елның 23 июле
Сылтамалар
үзгәртү- Хәнәви Хәмзә улы Шәйдуллин. 2021 елның 11 май көнендә архивланган. Татар дәүләт филармониясе
- Алсу Хәкимова. Ул күпләрнең күңел түрендә. Мәдәни Җомга, 18.10.2018
- Хәнәви Шәйдуллин. «Ай, дубыр-дубая», «Тары җире, киндер җире», «Сабакташлар», «Тары җире, киндер җире»(үле сылтама) (аудио)