Филипинда ислам
Филиппинда ислам (тагал. Islam sa Pilipinas ) — Филиппин территориясендә ислам дине. Рәсми мәгълүматлар буенча, Филипин халкының (109 млн 581 мең кеше) 8,00 % ы (7 млн 913 мең кеше) (бөтен дөнья мөселманнарының 0,45 % ы) — Ислам дине тарафдары (2020)[1]. Филипинның күпчелек мөселманнары шәфигый мәзһәбендәге сөнни ислам агымы вәкилләре, илдә әхмәдия мөселманнары азчылыгы да бар[2].
| Филипинда ислам | |
| Дәүләт |
 Филипин |
|---|---|
| Көйләүче оешма | National Commission on Muslim Filipinos[d] |
 Филипинда ислам Викиҗыентыкта | |
Тарих
үзгәртүФилиппинда дин Испания империясенең көчле йогынтысында урнашкан. Ил испан короле (Филипп II) исемен йөртә, ил халкының якынча 81 % ы - Рим католик чиркәве христианнары. Калган 11 % диндарлар — башка христиан конфессияләре вәкилләре, 8 % — илнең көньяк-көнбатыш өлешендә яшәүче мөселманнар[3] .
Филипинның күпчелек мөселманнары Минданао утравында, Сулуда һәм Палаванда яши. Минданао мөселман автономияле районы (ММАР) — Филипинның күбесенчә мөселманнар яши торган өлкәләрдән торган регионы: Басилан (Исабела шәһәреннән кала), Ланао-дель-Сур, Магуинданао, Сулу һәм Тави-Тави, шулай ук Марави ислам шәһәре. Бу — Филипинның үз хөкүмәте булган бердәнбер регионы. Төбәк башкаласы (шәһәр аның юрисдикциясенә керми) — Котабато шәһәрендә урнашкан. Мөселман халкы булган башка провинцияләр — Төньяк Котабато, Көньяк Котабато, Солтан Кударат һәм Замбоанга ярымутравы. Алар ММАР составында түгел.
2019 елда үзәк хөкүмәт ММАР урынына Бангсаморо автономияле районы төзи[4].
Филиппинда ислам
үзгәртү.png)
1380 елда беренче гарәп сәүдәгәре Кәрим Әл-Мәкдүм Филипиндагы Сулу һәм Джоло архипелагына килеп җитә һәм сәүдә аша утрауның берничә төбәгендә ислам динен урнаштыра.
1390 елда Минангкабау шаһзадәсе Раджа Багинда (Rajah Baguinda) һәм аның тарафдарлары ислам динен кабул итә.
Алга таба Филипинда ислам Кытай мөселманнары, Һиндстан мөселманнары һәм фарсылар тарафыннан кертелгән.
XIV гасырда төзелгән Шәйх Кәрим Әл-Мәкдүм мәчете — Филипинның беренче мәчете булып санала[5].
Филиппинның Ислам урнашкан өлкәләре булып илнең көньягында урнашкан Магуинданао солтанлыгы, Сулу солтанлыгы, Ланао солтанлыгы һәм Көньяк Филипинның башка төбәкләре тора.
1565 елда Мигель Лопес де Легаспи җитәкчелегендәге Испания флоты Филипинга килгән. Испаннар үзләрендәге маврларга охшатып, Филипин мөселманнарын моро дип атаган. 1570 елда алар Бруней солтанлыгына буйсынган Манила патшалыгының мөселман раджасы Сөләйман III каршылыгы белән очраша.
Моро халкы 400 елдан артык Испания, Америка һәм Япония идарәләренә каршылык күрсәтә. Испаннар, америкалылар, японнар һәм филипиннарга каршы көч кулланып көрәшү Бангсаморо (мөселман милләтенең) дүрт гасырлык «милли-азатлык хәрәкәте»нең бер өлеше буларак карала. Филипин дәүләтеннән бәйсез мөселман дәүләте төзү өчен көрәш дәвам итә.
1898 елда Филиппин АКШ кулына күчә, 1901—1939 елларда АКШның утрау хөкүмәте тарафыннан идарә ителә.
1942 елда, Икенче бөтендөнья сугышы чорында, Япон империясе гаскәрләре Минданаога бәреп керә һәм аны яулап ала. Җирле моро мөселманнары японнарга каршы фетнә күтәрәләр. Өч елдан соң, 1945 елда, АКШ һәм Филипин берләшкән гаскәре ярдәмендә җирле партизан отрядлары япон гаскәрләрен тулысынча тар-мар итә.
1969 елдан башлап Филипин үзәк хөкүмәте һәм Минданао утравында актив мөселман сепаратистларының кораллы төркемнәре арасында низаг бара.
Ислам динен яңарак кабул иткән филипинлыларның саны арта, алар халыкта Балик Ислам (исламга кайту) буларак танылган. Алар фикеренчә, филипинлылар Испания колонизаторлары килгәнче мөселман булган, испаннар илгә католик динен көчләп таккан[6].
Оешма
үзгәртүМөселманнар эшләре идарәсе — Филипинлы мөселманнар эшләре буенча милли комиссия (Pambansang Komisyon sa mga Pilipinong Muslim) хөкүмәт оешмасы булып тора. Аның максаты — мөселман филипинлыларның хокукларын яклау һәм аларның Филипин дәүләте тормышында актив катнашуын тәэмин итү[7].
Фотогалерея
үзгәртү- Филиппин мәчетләре
-
Димауком мәчете.
Магуинданао -
Сулу утравы -
Талуксангай мәчете.
1885 елда төзелгән. Көнбатыш Минданао.
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ Muslim Population By Country 2020 2019 елның 1 сентябрь көнендә архивланган.(ингл.)
- ↑ R Michael Feener; Terenjit Sevea (2009). Islamic Connections: Muslim Societies in South and Southeast Asia. p. 144. ISBN 9789812309235. Retrieved June 7, 2014(ингл.)
- ↑ Philippines Religion, Economy and Politics(ингл.)
- ↑ AN ACT PROVIDING FOR THE ORGANIC LAW FOR THE BANGSAMORO AUTONOMOUS REGION IN MUSLIM MINDANAO(ингл.)
- ↑ Oldest Mosque in the Philippines(ингл.)
- ↑ Prominent Filipino Muslim preachers to discuss Islam at Dubai World Trade Centre. thenational.ae(ингл.)
- ↑ National Commission on Muslim Filipinos 2020 елның 18 март көнендә архивланган.(ингл.)
Сылтамалар
үзгәртү- Highlights of the Philippine Population 2015 Census of Population(ингл.)
- National Commission on Muslim Filipinos(үле сылтама)(ингл.)