Wikipedia

Татарстанның алгарышлы социаль-икътисади үсеш территорияләре

Татарстан Республикасының алгарышлы социаль-икътисади үсеше территорияләре (рус. Территории опережающего социально-экономического развития Республики Татарстана, ТОСЭР РТ) — регионның социаль һәм икътисади үсешен алга этәрү максатында булдырылган бизнес өчен махсус шартлар булган зоналар. Резидентлар өчен иминият түләүләре һәм табышка салым буенча ташламалар, шулай ук инфраструктураның аерым шартлары каралган. ТОСЭР территориясе булып шәһәр территориясе санала, ләкин региональ хакимиятләр карары буенча аңа шәһәр перифериясендәге индустриаль парклар территориясе кушылырга мөмкин. Татарстанда ТОСЭР статусына биш моношәһәр ия: Яр Чаллы, Түбән Кама, Яшел Үзән, Чистай һәм Менделеевск.[1]

Татарстанның алгарышлы социаль-икътисади үсеш территорияләре (Татарстан)
Түбән Кама
Яр Чаллы
Чистай
Яшел Үзән
Менделеевск
Татарстан Республикасы алгарышлы социаль-икътисади үсеше территорияләре, 2020 ел

Программаның тасвирламасы үзгәртү

Россиядә беренче махсус үсеш территорияләре (рус. территория опережающего развития, ТОР) булып моношәһәрләр тора. Күп очракта бу төзелгән инфраструктура, әзерләнгән икътисади база, шулай ук еш кына эре шәһәр барлыкка китерүче предприятие булу белән бәйле.[2][3] Моношәһәрләрдә ТОР булдыру икътисадны диверсификацияләүгә, аларның инвестицион җәлеп итүчәнлеген арттыруга һәм гади гражданнарны эшкә урнаштыру белән бәйле куркынычлыкларны киметүгә юнәлдерелгән

ТОСЭР (башта ТОР) программалары — 10 еллык региональ икътисади проектлар. Татарстанда беренче ТОР 2016 елның 28 гыйнварында Россия премьер-министры Дмитрий Медведев указы белән эшләтеп җибәрелщ, ул Яр Чаллы моношәһәре була. 2017 елда Россия икътисади үсеш министрлыгы Чистай, Түбән Кама һәм Яшел Үзән моношәһәрләрендә ТОСЭР булдыру өчен гаризаларны хуплый. 2018 елда чимал булмаган производствода экспортка ориентация белән махсуслашкан Әлмәт районы ТОСЭР статусына ия булырга планлаштырса да, 2020 елга төбәктә «Алабуга» һәм «Иннополис» мисалы буенча махсус икътисади зона булдыру планнары бар, аның беренче этабы 2024 елга билгеләнгән.[4][5] 2019 елда ТОСЭР статусын Менделеевск шәһәре ала. Аның үтәлеше региональ Икътисад министрлыгына йөкләнә.[2][6]

ТОСЭРларны үстерү программасы нигезендә, 2020-2023 елларда Татарстанга 22 млрд. сумнан артык инвестицияләр җәлеп итү планлаштырыла, моның өчен махсус финанслау бүлеп бирелә. 2021 елда гына да төбәктә кече һәм урта эшмәкәрлеккә ярдәм итүгә 1,2 млрд сум салынган, шуларның 269,4 млн сумы — федераль бюджеттан субсидияләр.[7]

Резидентларның өстенлекләре үзгәртү

ТОСЭРлар программасы кече һәм урта бизнеска юнәлдерелгән. ТОСЭР резидентларына төрле ташламалар һәм преференцияләр тәкъдим ителә. Россия Федерациясе Хөкүмәте тарафыннан эшләнгән Россия карарлары һәм урыннарда кулланыла торган җирле законнар бар. Шулай итеп, Татарстан Республикасы ТОСЭР резидентлары өчен бюджетка салым ставкасын 7%-ка (18% урынына), федераль дәрәҗәдә билгеләнгән салым ставкасын 5%-ка кадәр һәм хәтта 2,5% ка кадәр киметергә хокуклы. Шул ук вакытта, барлык салымнар да региональ бюджетта кала (стандарт рәвештә алар җирле бюджет файдасына 2 һәм 18% ка бүленә)[8]. Шулай ук преференцияләр арасында табышка һәм мөлкәткә салым, җир салымы буенча ташламалар каралган.[2][9]

2020 елның ноябрендә Татарстан Дәүләт Советы ТОСЭР резидентлары өчен салым ташламаларын киңәйт. Хәзер салым ставкасы килешү кысаларында алынган табыштан исәпләнә торган базада кулланыла. Әгәр килешү буенча эшчәнлектән керемнең өлеше 90 % тан да ким булмаса, компания бөтен салым базасына ташламаларга дәгъва итә ала.[10]

«Резидент» статусын алуның төп шарты булып гамәлдәге предприятиенең биш ТОСЭР-шәһәр территориясендә булуы тора. Шулай итеп, резидентлар ТОСЭР территориясендә бина сатып алырга яки арендага алырга яки аны нульдән төзи алалар.[11][12][13][14]

Беренче елда резидентлар 20дән дә ким булмаган эш урыны булдырырга (барлыгы — 30дан артык) һәм проектка 5 млн сум кертергә тиеш, ә 10 ел эчендә инвестицияләр күләме, күрсәтмәләр белән башкасы килешмәгән очракта, кимендә 50 млн сум тәшкил итәргә тиеш (шулай итеп, «Яшел Үзән» га керү бусагасы нибары 2,5 млн.).[15][16][17][18]

Салым ташламалары махсус закон проектларында язылган. Җир салымына Преференция Оешмалар милкенә салым турында республика законына кертелгән төзәтмәдә бар. Татарстанда «ТР монопрофильле муниципаль берәмлекләре (моношәһәрләр) территорияләрендә барлыкка килгән алгарышлы социаль-икътисади үсеш территорияләре резидентлары өчен оешмалар табышына салым буенча салым ставкасын билгеләү турында» махсус закон кабул ителә.[19]. В Татарстане был принят специальный закон «Об установлении налоговой ставки по налогу на прибыль организаций для резидентов территорий опережающего социально-экономического развития, созданных на территориях монопрофильных муниципальных образований (моногородов) РТ»[20]

Башка өстенлекләр арасында җирле уку йортлары белән партнерлык программалары булдыру һәм студентларга стажировка бирү, аларны эшкә кабул итүгә әзерләү мөмкинлеге бар. Мәсәлән, Яшел Үзән районы өчен төп уку йортлары булып КХТИ, КФУ, КДМУ, Арбузов исемендәге Органик һәм физик химия институты тора. Төбәктә инглиз мәктәбе белән 800 кешелек студентлар бистәләре проектлары бар.[21]. В регионе существуют проекты студенческих посёлков на 800 человек с английской школой[22]

Гамәлдәге ТОСЭРлар үзгәртү

Яр Чаллы үзгәртү

«Яр Чаллы» территориаль иҗтимагый үзидарәсе 2016 елның 28 гыйнварыннан эшли. 2016 елга икътисадта «КамАЗ» шәһәр төзүче предприятиесенең өлеше 46% тәшкил иткән һәм шәһәр финанс ягыннан шуңарга бәйле, шуңа күрә ТОСЭРның төп бурычларының берсе альтернатив эш урыннары һәм керем чыганаклары булдыру хисабына хәвефләрне диверсификацияләү булып тора. 2020 ел ахырына аның өлеше 39 % тан да артмый.[23]

KazanSummit халыкара икътисади саммитында 2016 елның маенда Татарстан, Яр Чаллы һәм Саклык банкы ТОСЭР резидентларына ярдәм итү проектларында хезмәттәшлек итү һәм алар өчен махсус тәкъдимнәр булдыру турында килешүгә кул куйялар. Ул вакытта Сбербанк мәйданчыкның беренче резиденты булган Кытайның Haier компаниясенә транзакция ясаган була.[24]

2019 елдан Яр Чаллы территориясе җитәкчелеге резидент статусын алу процессын гадиләштерә. Яңа кагыйдәләр буенча, капитал салуларның минималь суммасы, ягъни ун еллык перспективада процессны оештыру нибары 20 млн сум тәшкил иткән (50 урынына), ә беренче елда 15 яңа эш урыны һәм производствоны эшләтеп җибәрү өчен 2,5 млн сум кирәк (20 һәм 5 млн урынына) була. Резидент статусын IT-индустриядән компанияләр алырга мөмкин. 2020 ел ахырына «Яр Чаллы» ТОСЭР резидентлары булып 39 предприятие тора.[25][26][27]. На конец 2020 год резидентами ТОСЭР «Набережные Челны» является 39 предприятий[28][25][29]

2020 елның декабренә Яр Чаллы резидентлары
2016 ел 2017 ел 2018 ел 2019 ел 2020 ел
«Хайер Фридж Рус» (суыткычлар, Кытай компаниясенең кызы Haier), «Полихим Системс» (кәгазь-целлюлоза продукциясе), «Техноанод» (алюминий буяу), «ТЭМПО» (корыч арматура прокаты), «Заряд» (хоккей кәшәкәләре җитештерүче), «Кама» агросәнәгать комплексы[30][31][32] «Чаллы труба заводы», «Чаллы-Агрегат» (гидравлик аппаратура), «Кама Кристалл Технолоджи» (синтетик сапфирлар), «Техника-Агро» (авыл хуҗалыгы техникасы), «Indel» (полимер эшләнмәләр), «Дарлетто» һәм «Венские вафли», «Технолайн», «Изоляцион труба заводы», «Хайер» кондитер фабрикалары, «Лаундри Машин Рус» (кер юу машиналары), «Макметалл» (арматура челтәре), «Икор заводы», «Татклиматмаш» (климат җиһазлары), «ТЭСК» (кою-асылмалы арматура)[33][34][35][36] «Кама металлургы», «МетЛайн» (сәнәгать төзелеш металлоконструкцияләре), «Камский настил» (рәшәткәле корыч идәннәр), «Рус автомобиль компаниясе», «Кениг Модуло Ру Челны» (беркетү каркаслары), «Автократ бораулау җайланмалары заводы», «Хайер Индастри Рус» көнкүреш техникасы фабрикасы, «Чоко рай кондитер» заводы, «Булат» (сәнәгать клиннары), «Яр Чаллы картон-кәгазь фабрикасы», «Машинери Поволжье» (кронштейннар), «Графит плюс» (электрографит щеткалар), «Химресурс» фәнни-җитештерү компаниясе, «Стандарт кою заводы», «Кама Трейд Татарстан» (металл эшкәртү), «Коммуналь хуҗалык машиналары», «Термокреп» (металл эшләнмәләр)[37][38][39][40][41] «Атасанжак Милк» сөт заводы, «Цеммаркет Кама» (бетон һәм растворалар), «Софт Пайп» (минераллы ютәлләнгән цилиндрлар), «Выбор-Идел буе» (тротуар плиткасы), «Йөк автомобильләренә запас частьләр җитештерү заводы», «Кама» (җылыту һәм су белән тәэмин итү системалары өчен көчле компенсацияләр)[26][42][43] Яңа резидентларсыз

2018 елда инвестицияләрнең гомуми күләме 620 млн. сумнан артып киткән. Өч ел эшләү дәверендә резидентлар барлык дәрәҗәдәге бюджетларга һәм бюджеттан тыш фондларга 3 млрд сум түләгәннәр.[21] Чагыштыру өчен, «КамАЗ» шул ук чорда төбәк бюджетына — 1,3 млрд сум, ә Чаллы бюджетына 327,2 млн сум акча юнәлдергән. Бу территориянең иң зур салым түләүчеләре булып «Чаллы труба заводы изоляцион труба заводы», «Техника-Агро», «Хайер Фридж Рус» (Кытайның «Haier» компаниясе кызы), «Заряд» (хоккей кәшәкәләре җитештерүче компания, Ак Барс хоккей клубы капитаны компаниясе) һәм «Кама агросәнәгать комплексы» тора.[44][45]

Haier суыткыч җитештерү буенча Кытай корпорациясе, 2019 елда 314 млн доллар инвестицияләп, 127 га мәйданда 12 заводка исәпләнгән индустриаль парк ача, компания 2020 елда «Хайер Фридж Рус» системасын барлыкка китерүче Россия оешмалары исемлегенә керә. 2020 елда компания smart-телевизорлар һәм әзер продукция склады җитештерү буенча завод төзи башлау турында белдерә, проектка инвестицияләр 2,2 млрд. сум тәшкил итәчәк. 2020 елның октябрендә «Химресурс» фәнни-җитештерү комплексы шәһәрдә эпоксид сумала җитештерүне башлап җибәрә, ул 50 млн сум акча кертә.[46][47][48][49]. В октябре 2020-го НПК «Химресурс» запустило в городе производство эпоксидной смолы, вложив 50 млн рублей[50]

2020 елда «Яр Чаллы» территориясендә 5000нән артык кеше эшли.[51][52] 2020 елның ноябрендә ТОСЭР эшли башлаганнан бирле резидентларның капиталь кертемнәре 16,5 млрд. сум тәшкил иткән, ә салым кертемнәренең гомуми суммасы бирелгән преференцияләрдән ике тапкыр артып китә — резидентларның барлык дәрәҗәләргә бюджет һәм бюджеттан тыш оешмаларга күчерүләре 5 млрд.300 млн. сум тәшкил иткән.[53]

Түбән Кама үзгәртү

Шәһәр ТОСЭР статусын 2017 елның 22 декабрендә ала. Аның инвестицияләр һәм үсеш өлкәсенә шәһәр башлыгының беренче урынбасары Радмир Беляев җитәкчелек итә: «Асылда, без, бөтен норматив базага туры китереп, 2018 елның мартыннан бирле ТОСЭР белән шөгыльләнә башладык. Нульдән Түбән Кама сәнәгать паркы оештырылды, инвестицияләр 400 миллион сум тәшкил итте. Без территориябезнең мөмкинлекләрен бөтен ил буенча популярлаштырырга кирәклеген аңлыйбыз», дип белдерә.[54][55]

Табышка, җиргә һәм милеккә ташламалар, иминият взносларының кимүе үз үсешенә 46% ка кадәр акчаны азат итә. Ун еллык планга 7,5 млрд. сум инвестицияләр күләмендә һәм 3000 даими эш урыны булдырачак 20 резидент җәлеп итү керә. Урнашкан беренче елда Түбән Кама резидентлары проектка 2,5 млн сум инвестицияләгән.[56]

Түбән Кама территориясендә ике махсус мәйданчык булдырылган. «Түбән Кама» сәнәгать паркы 2018 елда ачылган, Беренче юл үтүчеләр һәм Индустриаль урамнары киселешендә урнашкан, 20 га мәйданда аның резидентлары үз производстволарын төзү өчен бушлай җир ала. «Пионер» икенче индустриаль паркын 2019 елда ачалар, ул элеккеге кирпеч заводы территориясендә урнашкан. Парк 14 мең кв. м мәйданлы әзер җитештерү һәм офис биналарының территориаль аерымланган комплексыннан гыйбарәт.[57][58][59]

2020 елга «Түбән Кама» ТОЭР резидентлары статусына 18 проектны гамәлгә ашыручы 17 компания ия, алар нигезендә 10 ел эчендә якынча 5,5 млрд. сум инвестицияләргә тиеш. 2018 елда «Камасталь» рулон корычын буяу заводы (инвестицияләрнең гомуми күләме $ 60 млн, ягъни эшләтеп җибәрү вакытына 473,68 млн. сумлы Qingdao Beijiaer Investment Co Ltd. кытай компаниясенең кызы) һәм «Камэнергомаш» газ турбиналары җитештерү фабрикасы резидент булалар. Түбән Каманың иң эре резиденты булган «Камасталь» Россия-Кытай компаниясе «Пионер» паркының бөтен территориясен диярлек колачлый».[60], или 473,68 млн рублей на момент запуска) и фабрика по изготовлению газовых турбин «Камэнергомаш». Российско-китайская компания «Камасталь», самый крупный резидент Нижнекамска, охватывает почти всю территорию парка «Пионер»[61][62][63] 2019 елда «Камасталь» төбәк бюджетына 740 млн сум акча юнәлтә, компания планында полимер өслекле металл прокаты буенча Россия базарының 2% ын биләү тора.[64][65] 2019 елда резидентларга контроль-үлчәү приборлары һәм автоматикасы өчен комплектлау җайланмалары җитештерү заводы, «КАМАЗ» өчен комплектлау җайланмалары заводы, «ЭкоМенеджмент Поволжье» калдыкларны утильләштерү фабрикасы, «Симпл» компаниясе (полипропилен торбалар җитештерә, «Сибур» һәм «Түбән Кама Нефтехим» заводлары белән хезмәттәшлек итә, аның яңа заводына 23 млн. сум тирәсе инвестиция кертелгән), «ПромТехСнаб» (шиналар), «Арктон» (самолетлар өчен антилед-сыеклык), «Микрофибра» (Микрофибра), «Микрофибра» (самолет), «Казан вертолет заводы» («КамАЗ») өстәлә, «Промсектор» (металларны эшкәртү), «Преттль» (кабельләр, автомобиль һәм т/ю жгутлары җитешерә, шул исәптән КамАЗ, ГАЗ, ВАЗ заводларына җитештерә).[66][67][68][69]

2020 нче елда резидентлар исемлеген «Акыллы машиналар» суыткыч җитештерү компаниясе тулыландыра. Ел ахырына кадәр Түбән Кама 2,2 млрд. сум инвестицияли торган тагын өч резидентны җәлеп итәргә ниятли.[70]

Яшел Үзән үзгәртү

Шәһәр ТОСЭР статусын 2017 елның декабрендә ала. Аның чикләренә шәһәр үзе, шулай ук Яңа Тура авылы янында М7 трассасы янында 100 га мәйданлы сәнәгать мәйданчыгы, 220 га мәйданда урнашкан шәһәрдән ерак түгел Зөя мультимодаль логистик үзәге (СММЛЦ) зур транспорт төене керә.[71][72]

ТОСЭРга керү чикләре шулай ук төбәкнекеннән дә түбәнрәк — 2,5 млн сум, 20 яңа эш урыны (10 — беренче елга), 10 ел эчендә инвестицияләрнең гомуми күләме 10 млн. сумнан да ким булмаган күләмдә, шул рәвешле, ТОСЭР җитәкчелеге ун ел эчендә үзенә 7,7 млрд. сумнан да ким булмаган күләмдә инвестицияләр җәлеп итәргә планлаштыра, ә резидентлар 2000-дән артык эш урыны булдырырга тиеш.[73][14]


  Беренчедән, муниципаль һәм республика казнасы дифференциацияләнгән керем алсын өчен, безнең моношәһәрне оборона заводларына бәйле мәсьәләне хәл итү, һәм икенче, безнең өчен бик мөһим нәрсә — яшелүзәнлеләр, Казанга китмичә, югары квалификацияле һәм керемле эш урыннары ала алсын өчен, маятник миграциясе агымнарын үзгәртү кирәк. — Яшел Үзән районы башлыгы Александр Тыгин  

Инде бер елдан соң ТОСЭРда 5 резидент бар. Аларның инвестиция проектларының гомуми бәясе 1,1 млрд. сум тәшкил итә, шул исәптән капиталь кертемнәр — 440 млн.сумнан артык. 2020 елга Яшел Үзәндә 13 резидент эшли. 2019 елда статусны түбәндәге оешмалар ала: «Казан полимер арматура заводы», «Гефест» (металл әйберләрне эшкәртү), «Йомшак контейнерлар фабрикасы», «Татфарм» фармацевтика компаниясе, «Промэнерго» (түбән вольтлы комплект җайланмалары), «АРС» (оцинкланган чыбыктан 3D-коймалар), «Эрвольт» (ток белән эшләгәндә саклану чаралары), «ТК-Групп» (труба-металлургия компаниясе), «Технофлекс»(җылылык изоляциясе материаллары), «ВБ Восток» (коймаларның 3D-панель секцияләре), wildberries компаниясенең бүлү үзәге, «Озон Волга» — OZON компаниясенең логистика комплексы.[74][75][71][76] Wildberries инвестицияләре 5 млрд. сум тәшкил иткән, 1250 эш урыны булдырылган. Үзәкнең беренче чиратының мәйданы 50 мең кв. м. тәшкил итә, ә объектның гомуми мәйданы 100 мең кв. м. дан артып китә, бу 4000 даими эш урыны булдырырга мөмкинлек бирә.[75][77]

2020 елның беренче кварталында «Яшел Үзән» ТОСЭРы резидентлары 1,2 млрд инвестицияләр җәлеп иткән. Унъеллык территорияне үстерү проекты 14 мең эш урыны булдыруны һәм 170 резидент-эшмәкәрләрне җәлеп итүне күздә тота.[11][78] Ноябрьдә ТОСЭРга керү өчен резидентлардан өч заявка хупланган. Беренчесе — «Казанэкспресс Фулфилмент» проекты, ул СММЛЦ территориясендә урнашачак, төзелешнең беренче этабына инвестицияләрнең минималь күләме 220 млн сум тәшкил итәчәк, ә бөтен үзәк якынча 1 млрд сум тора, тулы тормышка ашыру 2024 елга планлаштырыла. Икенчесе — «Итле китчен» компаниясеннән шәхси төргәктә азык-төлек һәм ярымфабрикатлар җитештерү, төзелешнең беренче этабына инвестицияләр якынча 150 млн.сум тәшкил итәчәк, биш еллык салым түләүләре барлык дәрәҗәләргә 1,3 млрд. сум тәшкил итәчәк. Өченче проект — «Саэльра» икмәк һәм он кондитер әйберләре, тортлар һәм озак сакланмаган пирожныйлар әзерләү, моның өчен «Яшел Үзән» паркы территориясендә «Бәхетле» җитештерү-склад комплексы төзеләчәк. Проектның гомуми бәясе 465 млн. сум, ә биш еллык салым түләүләре 2,3 млрд. сум.[79][80]

Чистай үзгәртү

Россия премьер-министры Дмитрий Медведев Түбән Камада, Чистайда һәм Яшел Үзәндә өч ТОСЭР булдыру турында карар имзалаган.[81] Чистай инвестицион проектлары 2018 елдан бирле тормышка ашырыла. Ике ел эчендә резидентлар ярдәме белән 560тан артык эш урыны булдырылган, тагын шуның кадәр үк эш планлаштырыла. 2020 елның беренче кварталында шәһәргә җәлеп ителгән инвестицияләр күләме 730 млн. сум тәшкил итә, ә керем күләме — якынча 1,8 млрд.[82][11].

Беренче ел дәвамында «Чистай» ТОСЭР резидентлары үз проектына, ким дигәндә, 2,5 млн сум инвестицияләр кертергә һәм 10 эш урыны булдырырга тиеш. Резидентларга салым ташламалары беренче биш елда табышка салымның 5 % ы, алдагы биш елда — 12%, иминият взнослары — 7,6%, милеккә һәм җир салымы каралмаган. Шул ук вакытта, әгәр резидент шул ук исемдәге индустриаль паркта урнашса, җиде елга җир кишәрлеген арендага бушлай ала, шуннан соң аны кадастр бәясеннән 15% ка сатып алырга мөмкин. Республика икътисад министрлыгы фаразлары буенча, 10 ел эчендә ТОСЭР инвестицияләр күләме, ким дигәндә, 8,5 млрд. сум һәм капиталь кертемнәр 6 млрд. сум булган 38 резидентны җәлеп итәчәк, 1500 эш урыны булдырылачак.[83][14]

2020 елга ТОСЭРда 18 резидент бар: «Барс» (аяк киеме), «Гиперион» (түбән басымлы полиэтиленнан торбалар, тулы куәтенә чыкты), «Татспиртпром» алкогольле продукция заводы, «Татремстрой» (изоляцияләнгән торбалар),[84][85][86][87] «Союз», «Элитех» (электротехника), «К-Терм» (җылылык радиаторлары), «Газпром газомоторное топливо»,[88][89] «САР» (панель киртәләре), «Камлит» (чума торган насослар), «Уңыш технологиясе» яшеллек үстерү компаниясе , «Чистай пластмасса заводы», «Металлтехника» (а/х техникасын тәшкил итүче), «Мирабель» кондитер фабрикасы, «Колизей» (кирпеч һәм шпаклевка), «Таттелеком» (флюорография җиһазлары һәм ясалма медицина интеллекты).[90][91][92][93] 2020 елның сентябрендә «резидент» статусын алу өчен тагын ике предприятие гариза биргән: икмәк җитештерү һәм карабодай һәм борчак эшкәртү заводлары.[94]

«Чистай» ТОСЭРның иң эре резидентларының берсе — «САР» 3D-челтәрен җитештерү компаниясе, аның төбәк бюджетына беренчел инвестицияләре 7,8 млн.сум тәшкил иткән. Фаразлар буенча, бу компаниядән генә дә төбәк бюджеты 4,8 млн сумга, икенче җиде елда тагын 7,2 млн сумга тулыланачак.[95]

2020 елның ноябрендә потенциаль резидентлардан тагын ике заявка хупланган. Алар арасында «Меттем-автомобиль компонентлары» компаниясе проекты (электр транспорты, пилотсыз һәм гибрид машиналар өчен цифрлы системалар), инвестицияләр күләме 800 млн.сум тәшкил иткән, ә тормышка ашыру 2023 елга планлаштырыла. Икенче «Кама пекаре» компаниясе ТОСЭРда икмәк һәм икмәк-күмәч эшләнмәләре җитештерүне оештырырга планлаштыра, 9,9 млн.сум инвестицияләп, ашлык эшкәртү өчен партнерлар һәм инвесторлар эзләүне дәвам итә. Республиканың эре агросәнәгать потенциалы ярдәмендә проектның миллиардлаган потенциалы бар, һәм яңа җитештерү импортны алыштыру һәм Татарстан продукциясен экспортлау сәясәтендә ярдәм итәргә тиеш.[96][80]

Менделеевск үзгәртү

Татарстанның алгарышлы социаль-икътисади үсештәге барлык территорияләреннән Менделеевск — иң яше. Ул 2019 елның февралендә аерым статус ала. ТОСЭР мәйданчыгы Менделеевск шәһәре территориясендә урнашкан һәм мәйданы 90 км2. 4,5 мең га җир «Алабуга» махсус икътисади зонасының өченче чиратын төзү өчен резервланган.[97][98] Шәһәр аша М7 «Мәскәү-Уфа» федераль трассасының Ижевск һәм Пермь шәһәрләренә керү юллары белән бер өлеше узу, ә шәһәр буйлап «Әгерҗе-Бөгелмә» т/ю-магистрале бару, ТОСЭРга эре Идел буе шәһәрләре белән логистик элемтә бирә.[99]

2019 ел ахырында резидентлар статусын өч компания ала: «Концерн Карпов», «Барсак агрофирмасы» һәм «Бонус-Кама».[100][101][102] 2020 елда дүртенче резидент — «Камхиммаш» НТЦ нефть химиясе тармагы өчен стандарт булмаган җиһазлар җитештерүче керә.[97][103]

Икътисади территорияләр үсеше уңышлары үзгәртү

2019 ел мәгълүматлары буенча, Россия инвестицияләренең якынча 70 % ы Татарстанның, Калуга, Липецк, Сембер һәм Мәскәү өлкәләренең индустриаль паркларына һәм башка икътисади мәйданчыкларына туры килә. Шул ук вакытта, стратегик инициативалар агентлыгы төбәкләрендә инвестицион климат торышы рейтингында беренче урында Мәскәү, икенче урында Татарстан тора.[104]. При этом, в рейтинге состояния инвестиционного климата в регионах Агентства стратегических инициатив первое место осталось за Москвой, второе за Татарстаном[105]

Татарстан Республикасы икътисад министрлыгы 2019 елның февралендә ТОСЭРлар проектын резидентлар статусы бирелгәннән соң гамәлгә ашыруның түбәндәге статистикасын китерә:

  • резидентлар саны — 75, аларның 37се 2019 елда җәлеп ителгән (Бу бөтенроссия күрсәткечләреннән 13 %)
  • капиталь кертемнәр (НДСтан башка) — якынча 10,7 млрд. (бөтенроссия күрсәткеченнән 24%))
  • яңа эш урыннары — 5660 (бөтенроссия күрсәткеченнән 23 %)[106]

2020 елның октябренә резидентларның гомуми инвестицияләр күләме 15,5 млрд. сум тәшкил иткән, шул исәптән 13,5 млрд.сум — капитал кертемнәр. 2020 елның декабренә резидентлар саны 93 була, шуларның 19-ы 2020 елда җәлеп ителгән.[80][107][108]

2020 елда Яр Чаллы һәм Түбән Кама моношәһәрләр үсеше фонды рейтингы нигезендә, социаль-икътисади үсеш дәрәҗәсе буенча Россиянең ун моношәһәре исемлегенә керә. Шул ук вакытта инфраструктураның сыйфаты, икътисади вәзгыять, үсеш институтлары белән хезмәттәшлек һәм башка күрсәткечләр бәяләнгән.[109]

Искәрмәләр үзгәртү

  1. ↑ Владимир Кузьмин (2016-02-01). Баланс с бюджетом. Кабинет министров продолжает оптимизацию расходов и верстает антикризисный план. Российская Газета. 2020-12-01 тикшерелгән.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Ирина Дурницына (2017-08-11). Минэкономразвития одобрило три заявки Татарстана на создание ТОСЭР. РИА Новости. 2020-12-01 тикшерелгән.
  3. ↑ На что делают ставку в развитии российские моногорода. ТАСС (2018-06-25). 2020-12-01 тикшерелгән.
  4. ↑ В Альметьевске планируют создать особую экономическую зону нефтегазохимической промышленности. Коммерсант (2019-04-16). 2020-11-28 тикшерелгән.
  5. ↑ Альметьевск планирует заявиться на статус ТОСЭРа по дальневосточному сценарию. БИЗНЕС Online (2017-12-27). 2020-10-30 тикшерелгән.
  6. ↑ В Татарстане утвердили порядок заключения соглашений с резидентами ТОР. РБК (2016-02-18). 2020-12-01 тикшерелгән.
  7. ↑ На поддержку бизнеса в Татарстане в 2021 году направят 1,3 млрд рублей. РБК-Татарстан (2020-10-20). 2020-10-29 тикшерелгән.
  8. ↑ Иван Скрябин (2016-02-12). Рустам Минниханов о ТОРе в Челнах: «Мы сумели убедить федеральное правительство!». Бизнес Онлайн. 2020-12-01 тикшерелгән.
  9. ↑ Ольга Любимова (2016-02-16). Не «КАМАЗом» единым. Что такое территория опережающего развития?. Аргументы и Факты. Татарстан. 2020-12-01 тикшерелгән.
  10. ↑ В Татарстане расширили налоговые льготы для резидентов ТОСЭР. РБК Татарстан (2020-11-26). 2020-12-01 тикшерелгән.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Ирина Егорова (2020-06-22). «Точки роста» Татарстана: ТОП-5 республиканских ТОСЭР. Kazan First. әлеге чыганактан 2021-01-22 архивланды. 2020-10-29 тикшерелгән.
  12. ↑ Асхат Идиятуллин, Влас Мысько (2016-03-31). Ильшат Фардиев: «Крис, мы сегодня без земли отсюда уйти не должны!». Бизнес Online. 2020-10-29 тикшерелгән.
  13. ↑ Кирилл Антонов (2017-12-26). Моногородили. Коммерсантъ Казань. 2020-10-29 тикшерелгән.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Валентина Шистерова, Регина Макасина, Сергей Кудрявцев, Дмитрий Катаргин, Елена Иванова, Ангелина Головатая, Влас Мысько (2017-12-25). Куда ни плюнь: Медведев добавил Татарстану еще три ТОСЭРа. Бизнес Online. 2020-10-29 тикшерелгән.
  15. ↑ В моногорода Татарстана привлекли более 27 млрд инвестиций и создали более 7 тысяч новых рабочих мест. Реальное время (2020-10-09). әлеге чыганактан 2020-10-28 архивланды. 2020-11-01 тикшерелгән.
  16. ↑ Об особенностях создания территорий опережающего социально-экономического развития на территориях монопрофильных муниципальных образований Российской Федерации (моногородов) (2015-06-22). 2020-11-01 тикшерелгән.
  17. ↑ Налоговый квест: как стать резидентом территории опережающего развития. РБК-Татарстан. 2020-11-01 тикшерелгән.
  18. ↑ Дарья Балабошина (2017-12-26). Как резиденты переживают кризис. РБК-Татарстан. 2020-11-01 тикшерелгән.
  19. ↑ Госсовет РТ утвердил налоговые льготы для резидентов ТОР в Наб.Челнах. РБК Татарстан (2016-02-11). 2020-12-01 тикшерелгән.
  20. ↑ Госсовет РТ принял два закона в связи с предоставлением Набережным Челнам статуса ТОСЭР. Татар-Информ (2016-02-11). 2020-12-01 тикшерелгән.
  21. ↑ 21,0 21,1 Олег Платонов (2019-07-23). Ставка на резидента. Власти Татарстана повышают эффективность территорий опережающего развития. Российская Газета. 2020-12-01 тикшерелгән.
  22. ↑ Наталия Швабауэр (2019-11-14). Удача резидента. Как заполнить пустующие ОЭЗ и технопарки. Российская Газета. 2020-12-01 тикшерелгән.
  23. ↑ Президент Татарстана Рустам Минниханов в рамках рабочей поездки посетил Набережные Челны. Эксперт Татарстан (2016-02-25). 2020-12-01 тикшерелгән.(үле сылтама)
  24. ↑ Сбербанк будет участвовать в проектах ТОР в Набережных Челнах. РИА Новости (2016-05-20). 2020-12-01 тикшерелгән.
  25. ↑ 25,0 25,1 Оксана Сотник (2020-01-09). Челны для малого бизнеса: резидентам ТОСЭР снизили порог по инвестициям. РБК-Татарстан. 2020-10-31 тикшерелгән.
  26. ↑ 26,0 26,1 Сергей Афанасьев (2019-07-19). «Хочется, чтобы каждый инвестор мог бы профинансировать, скажем, строительство дороги». Реальное время. әлеге чыганактан 2020-02-14 архивланды. 2020-10-31 тикшерелгән.
  27. ↑ Фатихова, 2016
  28. ↑ Шесть компаний получили статус резидентов ТОСЭР «Набережные Челны». Официальный сайт города Набережные Челны (2019-01-22). 2020-10-29 тикшерелгән.
  29. ↑ В Татарстане одобрили проекты на 3,5 млрд для работы на территориях опережающего развития. ТАСС (2020-11-25). 2020-12-06 тикшерелгән.
  30. ↑ В Набережных Челнах на статус резидентов ТОСЭР претендуют пять компаний». Инказан.ру (2016-11-31). 2020-10-29 тикшерелгән.
  31. ↑ Немецкая компания «Полихим Системс» запустила производство в Челнах. Kazan First (2018-09-28). 2020-10-29 тикшерелгән.
  32. ↑ Полина Петрова (2019-08-29). Haier открыла в Набережных Челнах индустриальный парк на 12 заводов. Коммерсант. 2020-10-29 тикшерелгән.
  33. ↑ Сергей Афанасьев (2017-12-28). «У нас в Челнах прямая зависимость преступности от безработицы». Реальное время. 2020-10-29 тикшерелгән.(үле сылтама)
  34. ↑ 17-м резидентом ТОСЭР «Набережные Челны» стало турецкое предприятие. Аргументы и факты (2017-11-27). 2020-10-29 тикшерелгән.
  35. ↑ Производитель икры «Чишмэ» претендует на статус резидента челнинского ТОСЭРа. Бизнес Online (2017-09-18). 2020-10-29 тикшерелгән.
  36. ↑ «Венские вафли» и Татклиматмаш получили статус резидентов ТОСЭР «Набережные Челны». ТатарИнформ (2017-06-14). 2020-10-29 тикшерелгән.
  37. ↑ Лилия Павлова (2018-12-21). «В первый год реально не верили. Думали, получить статус сложно, легче не влезать». Chelny-biz. 2020-10-31 тикшерелгән.
  38. ↑ «Камский настил», «РУСАК» и «Кёниг Модуло Ру Челны» вошли в ТОСЭР Набережных Челнов. ТатарИнформ (2018-12-21). 2020-10-29 тикшерелгән.
  39. ↑ ЗМК «МетЛайн» стал 38-м резидентом ТОСЭР Челнов. ТатЦентр (2018-12-27). 2020-10-31 тикшерелгән.
  40. ↑ Регина Сычёва (2018-12-05). Холдинг «ТЭМПО» откроет новое предприятие на площадке челнинской ТОСЭР. Kazan First. 2020-10-29 тикшерелгән.
  41. ↑ ТОСЭР Набережных Челнов пополнили два новых резидента. Реальное время (2018-07-17). 2020-10-31 тикшерелгән.(үле сылтама)
  42. ↑ В ТОСЭР вошли компании по производству йогурта и премиальной брусчатки. Chelny-biz.ru (2019-01-22). 2020-10-29 тикшерелгән.
  43. ↑ Наталья Голубордова (2019-03-25). Егоров отобрал «молочный трон» у детей Мингазова: топ-20 молочников Татарстана. Бизнес Online. 2020-10-31 тикшерелгән.
  44. ↑ Резиденты ТОСЭР «Набережные Челны» увеличили сумму перечисленных в горбюджет налогов на 68%. Коммерсантъ (2019-11-11). 2020-10-29 тикшерелгән.
  45. ↑ КАМАЗ перечислил НДФЛ в бюджет РТ на 27 млн рублей больше, чем в прошлом году. Татар-Информ (2020-10-29). 2020-10-31 тикшерелгән.
  46. ↑ Татарстан на ПМЭФ заключил 31 соглашение на 75 миллиардов рублей. РИА Новости (2019-06-11). 2020-12-01 тикшерелгән.
  47. ↑ «Дочка» китайской Haier признана системообразующей компанией РФ. Коммерсантъ (2020-09-21). 2020-10-29 тикшерелгән.
  48. ↑ Полина Петрова (2019-08-29). Haier открыла в Челнах индустриальный парк на 12 заводов. Коммерсантъ. 2020-10-29 тикшерелгән.
  49. ↑ Эльвира Мухаметдинова (2020-11-06). Печенье «Чоко рай» и эпоксидная смола: резиденты ТОСЭР Челнов запустили проекты. Татар-Информ. 2020-12-06 тикшерелгән.
  50. ↑ Резидент ТОСЭР «Набережные Челны» запустил производство эпоксидной смолы — Реальное время. 2020-12-17 тикшерелгән.(үле сылтама)
  51. ↑ Предприятия ТОСЭР принесут Татарстану новые рабочие места и 67 млрд рублей в экономику. Kazan First (2020-10-05). 2020-10-29 тикшерелгән.
  52. ↑ Эльвира Мухаметдинова (2020-09-21). Куратор ТОСЭР Набережных Челнов Эльдар Тимергалиев покинул исполком. ТатарИнформ. 2020-10-29 тикшерелгән.
  53. ↑ Лариса Куренщикова (2020-11-24). Наиль Магдеев рассказал о ТОСЭР Набережных Челнов. Челнинские известия. 2020-12-06 тикшерелгән.
  54. ↑ Татьяна Ренкова (2019-03-06). Нижнекамск в 2019 году намерен утроить количество резидентов ТОСЭР. БРК-Татарстан. 2020-10-29 тикшерелгән.
  55. ↑ У руля Нижнекамска: 15 успехов, неудач и вызовов Айдара Метшина. Бизнес Online (2020-09-21). 2020-10-29 тикшерелгән.
  56. ↑ О создании территории опережающего социально-экономического развития "Нижнекамск" (2017-12-22). 2020-11-01 тикшерелгән.
  57. ↑ Самый крупный медиахолдинг Татарстана АО «Татмедиа» отмечает 13-летие. ТатарИнформ (2020-10-01). 2020-10-29 тикшерелгән.
  58. ↑ Регина Макасина (2018-03-26). Булат Мотигуллин, «Пионер»: «В инвалидной коляске тоже можно жить – живем же головой, не ногами!». Бизнес Online. 2020-10-29 тикшерелгән.
  59. ↑ Луиза Игнатьева (2019-12-04). «ПОЗиС» дозрел до «китайского» листа: «Камасталь» «обернет» Haier и POZIS в свой рулон. Реальное время. әлеге чыганактан 2020-02-14 архивланды. 2020-10-31 тикшерелгән.
  60. ↑ Китайский инвестор запустит в Татарстане производство листовой стали. РИА Новости (2017-09-05). 2020-12-01 тикшерелгән.
  61. ↑ l В Нижнекамске открыт индустриальный парк по металлообработке. РИА Новости (2019-04-12). 2020-10-31 тикшерелгән.(үле сылтама)
  62. ↑ В Татарстане новые резиденты ТОР "Нижнекамск" инвестируют более 1,2 млрд рублей. ТАСС (2018-08-09). 2020-10-29 тикшерелгән.
  63. ↑ Первый резидент нижнекамской ТОСЭР «Камасталь» построит завод за 429 млн рублей. Коммерсантъ (2018-05-18). 2020-10-31 тикшерелгән.
  64. ↑ Луиза Игнатьева (2019-04-12). ​«ПОЗиС» дозрел до «китайского» листа: «Камасталь» «обернет» Haier и POZIS в свой рулон. Реальное время. әлеге чыганактан 2020-02-14 архивланды. 2020-10-29 тикшерелгән.
  65. ↑ Наталья Голобурдова, Влас Мысько (2019-04-03). «Мы ведь говорили, что будем создавать кластер!»: в татарстанских ТОСЭРах пополнение. Бизнес Online. 2020-10-29 тикшерелгән.
  66. ↑ ​В Нижнекамске открыли пилотную площадку по сборке проводов в жилом микрорайоне. Бизнес Online (2020-10-27). 2020-10-29 тикшерелгән.
  67. ↑ ​ТОСЭР Нижнекамска привлекла десятого резидента. ТатЦентр.ру (2019-10-11). 2020-10-29 тикшерелгән.
  68. ↑ ​Промышленный парк «Нижнекамск» в Татарстане примет девять резидентов. Известия (2019-07-13). 2020-10-29 тикшерелгән.
  69. ↑ ​Производство микрофибры, 3D-заборы и радиаторы: ТОСЭР Татарстана пополнились новыми резидентами. ТатарИнформ (2019-08-01). 2020-10-29 тикшерелгән.
  70. ↑ ​Новый резидент ТОСЭР «Нижнекамск» «Умные машины» планирует инвестировать 1,6 млрд рублей. Бизнес Online (2019-08-01). 2020-10-29 тикшерелгән.
  71. ↑ 71,0 71,1 Иван Скрябин (2020-10-08). Михаил Афанасьев: «Первый и главный вызов – повысить качество жизни людей». Бизнес Online. 2020-09-15 тикшерелгән.
  72. ↑ Павел Сычев (2018-04-10). Под Казанью к осени 2018 года построят промпарк с налоговыми льготами. РБК-Татарстан. 2020-10-29 тикшерелгән.
  73. ↑ О создании территории опережающего социально-экономического развития "Зеленодольск" (2017-12-22). 2020-11-01 тикшерелгән.
  74. ↑ ТОСЭР «Зеленодольск» планирует привлечь 18 резидентов. ИА "Девон" (2019-07-03). 2020-09-15 тикшерелгән.
  75. ↑ 75,0 75,1 Резидентом ТОСЭР «Зеленодольск» станет компания стоимостью 14,5 млн рублей. ТатарИнформ (2020-05-28). 2020-10-29 тикшерелгән.
  76. ↑ Наталья Рыбакова (2019-11-11). В РТ открылся распределительный центр «Пятерочки». ТатарИнформ. 2020-10-29 тикшерелгән.
  77. ↑ Открытие первой очереди крупного логистического комплекса обеспечило работой 1250 чел. в Татарстане. Капитал Страны (2020-10-13). 2020-10-29 тикшерелгән.
  78. ↑ Зеленодольску – 85 лет!. Известия Татарстана (2017-09-08). 2020-10-31 тикшерелгән.
  79. ↑ Для работы на татарстанских ТОСЭР одобрены 10 инвестпроектов. Татар-Информ (2020-11-25). 2020-12-06 тикшерелгән.
  80. ↑ 80,0 80,1 80,2 Наталья Голобурдова, Лилиана Набиуллина, Валентина Шистерова (2020-11-26). Тонны еды от Муслимы Латыповой, китайское стекло и цитадель KazanExpress. Бизнес Online. 2020-12-01 тикшерелгән.
  81. ↑ Кирилл Антонов (2017-12-25). Нижнекамск, Зеленодольск и Чистополь получили статус ТОСЭР. Коммерсантъ. 2020-10-29 тикшерелгән.
  82. ↑ Список резидентов ТОСЭР «Чистополь» пополнился производителем ограждений. ТатарИнформ (2020-10-13). 2020-10-29 тикшерелгән.
  83. ↑ О создании территории опережающего социально-экономического развития "Чистополь" (2017-12-22). 2020-11-01 тикшерелгән.
  84. ↑ В Чистополе планируют открыть производства обуви и полиэтиленовых труб. Коммерсантъ (2018-08-09). 2020-10-31 тикшерелгән.
  85. ↑ Чистопольский СПГ-завод за 9 миллиардов завис из-за смены операторов. Реальное время (2017-12-27). 2020-10-29 тикшерелгән.(үле сылтама)
  86. ↑ В ТОСЭР «Чистополь» ожидают второго резидента – производителя обуви из ПВХ и кожи. Бизнес Online (2018-11-02). 2020-09-15 тикшерелгән.
  87. ↑ Лилиана Набиуллина (2018-08-09). Нам говорили: «Вы умеете делать хорошую водку, но с чего у вас получится хорошее пиво?». Бизнес Online. 2020-10-29 тикшерелгән.
  88. ↑ В Чистополь готовы зайти два новых резидента ТОСЭР. ТатарИнформ (2019-10-21). 2020-10-29 тикшерелгән.
  89. ↑ Производство микрофибры, 3D-заборы и радиаторы: ТОСЭР Татарстана пополнились новыми резидентами. ТатарИнформ (2019-08-01). 2020-10-29 тикшерелгән.
  90. ↑ Гузель Гумерова (2020-05-16). Два предприятия включены в реестр резидентов ТОСЭР «Чистополь», одно из них уже работает. Чистополь-информ. 2020-10-29 тикшерелгән.(үле сылтама)
  91. ↑ Список резидентов ТОСЭР «Чистополь» пополнился производителем ограждений. ТатарИнформ (2020-10-13). 2020-09-15 тикшерелгән.
  92. ↑ Резиденты ТОСЭР «Чистополь» запустили три новых предприятия. Татцентр.ру (2020-02-15). 2020-10-29 тикшерелгән.
  93. ↑ Гузель Гумерова (2020-10-15). Чистопольское предприятие «Колизей» стало официальным резидентом ТОСЭР. Чистополь-информ. 2020-10-29 тикшерелгән.
  94. ↑ Гульгена Сафиуллина (2020-09-04). В Чистополе будет свой хлебозавод. Чистополь-информ. 2020-10-29 тикшерелгән.
  95. ↑ Максим Кирилов, Валентина Шистерова, Александр Гавриленко (2020-09-10). «Резиденты растут, разве это плохо?»: татарстанские ТОСЭРы пополнили свои ряды на миллиард. Бизнес Online. 2020-10-29 тикшерелгән.
  96. ↑ Завод по глубокой переработке зерна может появиться в Чистополе. Бизнес Online (2020-11-11). 2020-12-06 тикшерелгән.
  97. ↑ 97,0 97,1 Асхат Идиятуллин (2020-01-23). «Ну представьте себе, уже два миллиардера из списка Forbes зашли в Менделеевск!». Бизнес Online. 2020-10-29 тикшерелгән.
  98. ↑ О создании территории опережающего социально-экономического развития "Менделеевск" от 12 февраля 2019 г. № 123. 2020-10-29 тикшерелгән.(үле сылтама)
  99. ↑ В Татарстане обновили 62 км федеральных дорог. 2020-12-22 тикшерелгән.
  100. ↑ Менделеевск получил статус территории опережающего развития. РБК-Татарстан (2019-02-15). 2020-10-29 тикшерелгән.
  101. ↑ «Получилось ядро развития: Челны, Елабуга, Менделеевск. Но население-то не прирастает!». Бизнес Online (2020-02-25). 2020-10-31 тикшерелгән.
  102. ↑ Валентина Шистерова, Влас Мысько, Алексей Лучников (2020-11-29). Менделеевск зальют краской для принтеров, а в Зеленодольске появится склад для молочников. Бизнес Online. 2020-10-31 тикшерелгән.
  103. ↑ Анжела Райсян (2020-03-15). Три новых резидента ТОСЭР в Менделеевске создадут более 50 рабочих мест. Менделеевские новости. 2020-10-29 тикшерелгән.
  104. ↑ Александр Ивантер (2019-0708). Достроить промышленный базис. Эксперт. әлеге чыганактан 2021-04-19 архивланды. 2020-12-01 тикшерелгән.
  105. ↑ Александра Викулова (2020-07-09). Нижегородская область поднялась в рейтинге АСИ на 39 позиций. Коммерсант. 2020-12-01 тикшерелгән.
  106. ↑ В Татарстане подвели итоги первого года реализации нацпроектов. ТАСС (2020-02-10). 2020-12-01 тикшерелгән.
  107. ↑ 10 бизнес- проектов одобрили в Татарстане. Вечерние Челны (2020-12-03). әлеге чыганактан 2021-01-21 архивланды. 2020-12-06 тикшерелгән.
  108. ↑ В моногородах Татарстана растёт число рабочих мест. Общественно-политическая газета «Республика Татарстан» (2020-10-05). 2020-12-06 тикшерелгән.
  109. ↑ Череповец вновь вошел в ТОП-10 моногородов России. ИА «Красная весна» (2020-11-19). 2020-12-01 тикшерелгән.

Әдәбият үзгәртү

  • Фатихова Л.Э, Зиятдинов А.Ф. Анализ механизмов стимулирования регионального развития (на примере республики Татарстан). — Казань: Казанский экономический вестник, 2016.

Сылтамалар үзгәртү


Бу мәкалә Татар Википедиясенең сайланган мәкаләләр рәтенә керә.
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Татарстанның_алгарышлы_социаль-икътисади_үсеш_территорияләре&oldid=4120873