Карелия (тарихи өлкә)
Карелия (карелча һәм финча Karjala, шведча Karelen, шулай ук регионның рус телле кешеләре арасында Карьяла калькасы кулланыла) — Төньяк — көнчыгыш Европада тарихи төбәк, кареллар җире. Регионның зур өлеше Россиянеке, ә аз өлеше — Финляндиягә карый. Карелия халкы рус, фин, карел һәм вепслардан тора. Төбәкнең гомуми мәйданы якынча 200 000 км2 тәшкил итә.
| Карелия | |
 | |
| Демоним | karjalased |
|---|---|
| Дәүләт |
 Финляндия Россия |
| Административ-территориаль берәмлек | Карелия, Ленинград өлкәсе, Көньяк Карелия[d], Северная Карелия[d], Кюменлааксо[d], Северное Саво[d] һәм Южное Саво[d] |
| Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы | Балтыйк диңгезе, Ак диңгез, Онего күле, Ладога күле һәм Фин култыгы |
 | |
 | |
 Карелия Викиҗыентыкта | |
Географиясе
үзгәртүРегион Балтыйк һәм Ак диңгезләр арасында урнашкан. Карелия көньяктан төньякка таба 60° төньяк киңлектән поляр әйләнешкә кадәр сузыла. Көнчыгыштан аны Ак диңгез, Онега һәм Ладога күлләре, көньяктан — Фин култыгы чикли. Көнбатышта Карелия Саво һәм Кайнуу дигән фин өлкәләренә күчә.
Административ бүленүдән тыш, регион алты традицион өлештән тора. Карелиянең төньяк өлеше Ак диңгез белән Россия-Финляндия чиге арасында Ак Карелия дип атала. Аның көньягында Онега һәм Ладога күлләре арасында урнашкан Олонец Карелиясе урнашкан. Соңгысыннан төньякка таба Ладога Карелиясе урнашкан, аның составына Карел муентыгы керә. Карелиянең Финляндия өлеше Төньяк һәм Көньяк Карелия дигән административ чикләргә бүленә.
Кареллар, финнар, вепслар һәм саамалар Төньяк Европаның төп фин-угыр халыкларына карый. Урта гасырларда регион Корела җире буларак билгеле. Кареллар һәм финнар аңында төбәк «Калевала» милли эпосында чагылыш тапкан аерым мифологик әһәмияткә ия. Төбәкнең көнчыгыш өлеше урта гасырларда православие йогынтысы астында, шул ук вакытта төбәкнең көнбатыш һәм көньяк өлеше төрле чорларда швед һәм рус йогынтылары астында була.
Тарихы
үзгәртүКарелиянең һәм Ладога күле көнбатыш яры буеның археологик табылдыклары Меровинглар чорыннан бирле бара. Бу районда Көнбатыш финнары тарафыннан калдырылган борынгы артефактлар ачыкланган, алар Хяме халкы арасында авыл җирлеге таныклыгы булып санала. Аннан соң барлыкка килгән яңа мәдәният борынгы карел мәдәниятенә әверелә, ул чакта тәре походлары истәлекләре мәдәният турында чыганак булып бара. Карелиядә 50дән дә ким булмаган тимер гасыр тораклары һәм 40 борынгы замок билгеле.[1] Тарихкача чорлар ахырында бөтен Карелия Новгородка карый.[2]
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ Kyösti Julku: Suomen itärajan synty, s. 50–54. Studia historica septentrionalia. Pohjois-Suomen historiallinen yhdistys, 1987. ISBN 951-717-692-9.
- ↑ Pirjo Uino: Ancient Karelia, s. 45 ja 72. Suomen muinaismuistoyhdistyksen aikakausikirja 104, 1997.
Чыганаклар
үзгәртү- Regional flag(ингл.)
- Visitkarelia.fi — Information about travel, tourism and other fields in North Karelia(ингл.)
- Information about Southern Karelia travel(ингл.)
- Pielis.ru — travel information about North Karelia region and City of Joensuu 2017 елның 31 июль көнендә архивланган.(ингл.)