Зөләйха Сәетмәммәдова

Зөләйха Сәетмәммәдова, Зөләйха Мирһәбиб кызы Сәетмәммәдова (әзери. Züleyxa Mir Həbib qızı Seyidməmmədova, 1919 елның 22 марты, Азәрбайҗан Демократик Республикасы, Бакы1994 елның 10 ноябре, Азәрбайҗан, Бакы) — очучы-бәреп төшерүче, капитан, Бөек Ватан сугышы елларында Марина Раскова оештырган 586нчы хатын-кызлар авиация полкы(рус.) штурманы, беренче хәрби очучы — азәрбайҗан хатын-кызы.

Зөләйха Сәетмәммәдова
әзери. Züleyxa Seyidməmmədova
Туу датасы 22 март 1919(1919-03-22)
Туу урыны Азәрбайҗан Демократик Республикасы, Бакы
Үлем датасы 10 ноябрь 1994(1994-11-10) (75 яшь)
Үлем урыны Азәрбайҗан, Бакы
Иялек АДР
Кавказ арты СФСР
ССРБ ССРБ
Азербайджан Азербайджан
Гаскәр төре Авиация авиация
Дәрәҗә
Капитан
Капитан
капитан
Җитәкчелек иткән 586нчы хатын-кызлар авиация полкы командиры урынбасары
Бүләкләр һәм премияләр Ленин ордены Хезмәт Кызыл Байрагы ордены Хезмәт Кызыл Байрагы ордены «Хөрмәт Билгесе» ордены «Хөрмәт Билгесе» ордены Кызыл Йолдыз ордены II дәрәҗә Ватан сугышы ордены
[[commons:Category: Zuleykha Seyidmammadova Викиҗыентыкта|Зөләйха Сәетмәммәдова
әзери. Züleyxa Seyidməmmədova]]
Викиҗыентыкта
Тышкы рәсемнәр
Фотосурәтләре.

Тәрҗемәи хәле үзгәртү

1919 елның 22 мартында Бакыда туган. Әтисе Мирһәбиб — хисапчы; миллионер, хәйрияче Хаҗи Зәйнәлгабдин Тагыевның(азәр.) бухгалтеры булган, әнисе Мина Зөләйханы 14 яшендә таба. Мәктәпне тәмамлагач, Зөләйха Азәрбайҗан индустрия институтында (2015 елдан Азәрбайҗан дәүләт нефть һәм сәнәгать университеты, әзери. Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti) укый. 1934 елның язында Бакы аэроклубына языла, октябрьдә аэроклубның очучысы була. Зөләйха Сәетмәммәдова — очучы һәм парашют спорты инструкторы булган беренче азәрбайҗан хатын-кызы. 1935 елның августында Мәскәүдә узган Беренче бөтенсоюз парашютчылар слетында аңа «инстуктор-парашютчы» исеме бирелә. Азәрбайҗанда совет хакимияте ныгуның 15 еллыгы хөрмәтенә 1936 елның 21 гыйнварында Мәскәү кирмәнендә уздырылган кабул итү тантанасында Зөләйха Хөрмәт Билгесе ордены белән бүләкләнә. 1936 елдан — Бакы аэроклубында парашют спорты инструкторы. 1938 елда «инженер-геолог» белгечлеге буенча Азәрбайҗан индустрия институтын тәмамлаган. 1938 елның августында Н. Е. Жуковский исемендәге Хәрби-һава академиясенә(рус.) укырга керү өчен документлар тапшыра. Аны имтиханнарга, Азәрбайҗан ССР КП Үзәк Комитеты юлламасы белән, махсус искәрмә рәвешендә кертәләр. Имтиханнарны уңышлы тапшырып, штурман факультетына кабул ителә. 1939 елның декабрендә ул Мәскәү шәһәр шурасы(рус.) депутаты була. 1940 елның 23 февралендә аңа «кече лейтенант» хәрби дәрәҗәсе бирелә.

Бөек Ватан сугышында үзгәртү

1941 елның маенда Н. Е. Жуковский исемендәге Хәрби-һава академиясен тәмамлый һәм әлеге академиянең эскадрилья уку авиаполкының штурманы вазыйфасына билгеләнә. Бөек Ватан сугышы башланганнан соң, уку авиаполкы хәрби полк итеп үзгәртеп корыла һәм Мәскәү шәһәренең ПВО системасына кертелә. 1941 ел ахырында яңа оешкан 586нчы хатын-кызлар истребитель авиаполкы штурманы итеп билгеләнә. Әлеге полк составында Зөләйха Сталинград сугышында, Курск дугасында, Корсунь-Шевченко операциясендә(рус.) һава сугышларында катнаша. 2нче дәрәҗә Ватан сугышы ордены белән бүләкләнә. Бөек Ватан сугышы елларында Зөләйха үзенең Як-9 истребитель очкычында 500 дән артык сугышчан очыш ясый һәм 40 тан (125 тән[1]) артык һава сугышы үткәрә, 36 дошман очкычын бәреп төшерә (очканда «Сокол» кодын куллана)[2]. 586нчы хатын-кызлар истребитель авиаполкы командиры (Тамара Александр кызы Казаринова(рус.)) урынбасары Зөләйха Сәетмәммәдова Җиңү көнен Бухарестта каршы ала.

Сугыштан соң үзгәртү

 
З. Сәетмәммәдова Азәрбайҗан почта маркасында. 1999

Армиядән демобилизацияләнгәннән соң, Бакыга кайта, башта КПССның Бакы шәһәр комитеты инструкторы булып эшли.

19461951 елларда Азәзбайҗан ЛКСМ Үзәк комитеты сәркатибе.

1947 елдан башлап берничә чакырылыш Азәрбайҗан ССР Югары шурасы депутаты итеп сайлана.

19511974 елларда Азәрбайҗан ССР социаль тәэминат министры.

1975 елдан Чит илләр белән дуслык һәм мәдәни багланышлар буенча Азәрбайҗан җәмгыятенең президиум рәисе урынбасары вазыйфасында эшли.

Бүләкләре, мактаулы исемнәре үзгәртү

Гаилә хәле үзгәртү

Соң гына гаилә корган Зөләйха ханымның үз балалары булмый. Ул бик иртә тормыштан киткән абыйларының балалары турында кайгырта. Тәрбиягә алган улы Айдын, табиб[3].

Сылтамалар үзгәртү

Моны да карагыз үзгәртү

Искәрмәләр үзгәртү