Анна Гацулина
Анна Фёдоровна Гацулина (1910 елның 22 сентябре, Царицын, Сарысу өязе, Сарытау губернасы, Россия империясе — 2004 елның 7 июле, Казан, Татарстан Республикасы, Россия) — совет балет артисткасы, педагог.
| Анна Гацулина | |
|---|---|
 | |
| Туган телдә исем | Анна Фёдор кызы Гацулина |
| Туган | 22 сентябрь (5 октябрь) 1910 Царицын, Сарысу өязе, Сарытау губернасы, Россия империясе |
| Үлгән | 7 июль 2004 (93 яшь) Казан, Россия |
| Күмү урыны | Арча зираты |
| Ватандашлыгы |  Россия империясе.svg){kind=small} РСФСР СССР Россия |
| Һөнәре | балет артисты, балетный педагог |
| Бүләк һәм премияләре |    |
_09.jpg) | |
Биография
үзгәртүАнна Фёдоровна Гацулина 1910 елның 2 октябрендә (иске стиль буенча 22 сентябрьда) Царицын шәһәрендә туа[1].
1930 елда әнисе таләбе буенча Ставрополь педагогия училищесын «башлангыч сыйныфлар укытучысы» белгечлеге буенча тәмамлый һәм күпмедер вакыт укытучы булып эшли[2]. Яшь чактан үзешчән бию түгәрәкләрендә шөгыльләнә, ләкин шуңа да карамастан, һөнәри балет белемен алмаган[3]. 1931 елда ире-биюче белән Казанга күчеп килә[1][4]. 1931—1933 елларда лён комбинатындагы Эшче яшьләр театрының бию төркеме артисткасы була[5]. 1933—1937 елларда Татар академия театрының ярдәмче составында, колхоз-совхоз театрында бии, аның белән Татарстанның барлык районнарын йөреп чыга[4]. Театрда Гацулинаны Г. Таһиров кабул итеп ала, аның башлангычында ул биюгә өйрәнә һәм махсус аның өчен татар кызы биюен куя. 1937—1939 елларда Татар филармониясе штатына керә[2]. Бер үк вакытта Татар дәүләт опера театрындагы балет студиясенең укыту-җитештерү төркемендә укый, аны 1939 елда тәмамлый.
Шулай ук Казанга чакырылган Ленинград балетмейстерлары А. Ярославцев һәм П. Гусевт белән эшләгән[6]. Бервакыт Гусев репетиция вакытында Гацулина янына килә, алар арасында шундый сөйләшү була[7]:
|
— Как вас зовут? — Нюся. — И сколько же вам лет? — Двадцать девять. — Где ж вы раньше-то были? — Я на учительницу училась… |
|
1939 елда Татар дәүләт опера театрына (соңрак — Муса Җәлил исемендәге Татар опера һәм балет театрына) кабул ителә, анда 1962 елга кадәр хезмәт итә. Пуантага Гацулина 9 яшендә баса, шулай ул беренче булып профессиональ дәрәҗәдә татар балеринасы була[8]. 1944 елның 4 июлендә Г. Таһировның Александр Ключарёв музыкасына «Яшьләр ялда» милли балеты куелышында беренче зур соль партиясендә сәхнәгә чыга[5]. 1945 һәм 1946 елларда Фәрит Яруллинның «Шүрәле» операсында Сөембикә ролен беренче башкаручы була[6]. 1945 елда Татар опера һәм балет театры балериналары арасында беренче булып Татарстан АССРның атказанган артисты исеменә лаек була. Татарстанның әйдәп баручы балериналарының берсе, Казан балетының беренче прима-балеринасы була[9].
Ике дистә ел дәвамында үзенең иҗади карьерасын классик һәм милли репертуарның барлык әйдәп баручы партияләрен башкара, опера спектакльләрендә һәм концерт чыгышларында катнашуны исәпкә алмыйча.
1957 елда Мәскәүдә сугыш аркасында кичектерелгән татар сәнгате декадасында катнаша[10]. 1959 елда 49 яшендә биюдән туктый, саубуллашканда театрда балет һәм концерт номерлары сәхнәләре белән бенефис үткәрә.
|
|
Мне всегда хотелось внести в мои любимые роли больше неожиданных эмоциональных контрастов, донести до зрителя не только техническое совершенство хореографии, но и высокую правду чувств, драматургическую экспрессию образа. Моя профессия требует сосредоточенности и целеустремленности в поиске. Всякая разбросанность ей просто противопоказана. Любое выступление — это итог продуманного, пережитого, прочувствованного, и каждый выход на сцену становится вечным экзаменом, а собственное Я — вечной ученицей. Если хотите знать, эти качества надо растить в себе, оберегать, культивировать, и тогда не только высокий профессионализм, но и гражданственность, личность определят ваше мастерство. А. Гацулина, из автобиографии[2].
|
|
1959—1961 елларда Татар филармониясендәге хореография студиясе педагогы булып эшли. 1961—1964 елларда Татар опера һәм балет театрындагы хореография студиясендә җитештерү практикасы буенча педагог вазыйфасын башкара, аны үзе төзи һәм завуч була. 1965—1987 елларда Казан театр укуханәсеәнд бию һәм сәхнә хәрәкәте буенча укытучы була[2][11]. Училищеның беренче педагогларының берсе булып, анда сәнгатьнең төрле өлкәләрендәге күренекле эшлеклеләрен тәрбияләп 30 ел диярлек эшләгән, параллель рәвештә Казан яшь тамашачы театры, Василий Качалов исемендәге Казан дәүләт академия рус Зур драма театры, Галиәсгар Камал исемендәге Татар театры кебек Казан театрларының күп кенә спектакльләрендә бию кую белән шөгыльләнә[4]. Олы елларда еш кына туган театрына йөри[12].
Анна Фёдоровна Гацулина 2004 елның 7 июлендә Казанда 94 нче яшендә вафат була. Арча зиратында җирләнә[13][14]
Партияләр
үзгәртүСөембикә (Ф. З. Яруллинның «Шүрәле»), Зюгра һәм Биби-Җамал (Н. Г. Жигановның «Зюгра»), Жизель (А. Адананың «Жизель»), Сванильда (Л. Делибның «Коппелия»), Мерседес һәм Китри (Л. Минкусның «Дон-Кихот»), Эсмеральда (Ц. Пуниның «Эсмеральда»), Одетта-Одиллия (П. И. Чайковскийның «Лебединое озеро»), Тао-Хоа (Р. М. Глиэрның «Красный мак»), Зарема (Б. В. Асафьевның «Бахчисарайский фонтан»), Лиза (П. Гертельның «Тщетная предосторожность» ), Су анасы (А. З. Бакировның «Золотой гребень»), Фани (К. Караевның «Тропою грома»), Саҗидә апа (З. В. Хабибуллинның «Раушан»), Клеопатра (А. С. Аренскийның «Египетские ночи»), Ванечка (И. В. Морозовның «Доктор Айболит» ), Паскуала (А. А. Крейнның «Лауренсия»)[15][16][17][18].
Шәхси тормыш
үзгәртүИре — Александр Гацулин (1911—1987), Татар дәүләт опера һәм балет театры артисты (1939—1963), «Хезмәттәге казанышлары өчен» медале кавалеры[19][20].
Бүләкләр
үзгәртү- Кызыл Байрак Хезмәт ордены (1957 елның 14 июне) - «Мәскәү шәһәрендә татар сәнгате һәм әдәбияты декадасына бәйле рәвештә татар сәнгатен һәм әдәбиятын үстерүдәге казанышлары өчен»[21]
- Хөрмәт Билгесе ордены
- Татарстан Республикасының Атказанган артисты (1945)
Истәлек
үзгәртүГацулинаның портреты Татар дәүләт опера һәм балет театрының зур репетицияләр залында куелган[22]. 2010 елның 3 октябрендә, Гацулина тууына йөз ел тулу уңаеннан, Татар опера һәм балет театрында «Шүрәле» балеты күрсәтелә[23][24].
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ 1,0 1,1 Гацулина Анна Федоровна // Газета «Республика Татарстан». — № 136—137 (25212).
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Наталья Садыкова Сцена для нее была вечным экзаменом. К 100-летию со дня рождения Анны Гацулиной // Газета «Республика Татарстан». — № 197 (26834).
- ↑ Года пролетели минутой одной…. Казань (журнал) (12 сентября 2018). 25 сентября 2019 тикшерелгән.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Сабина Харисова Первая героиня первого балета // Казанские ведомости. — № 151.
- ↑ 5,0 5,1 Гацулина Анна Фёдоровна. Казанский театральный музей. әлеге чыганактан 2020-03-27 архивланды. 2021-01-17 тикшерелгән.
- ↑ 6,0 6,1 Дания Перегулова. Казанский балет. Газета «Татарский мир». әлеге чыганактан 2018-04-05 архивланды.
- ↑ Ольга Туманская (7 июля 2019). Как «Шурале» покорил казанскую сцену. Балет в год Победы. Журнал «Татарстан». әлеге чыганактан 2019-09-25 архивланды. 25 сентября 2019 тикшерелгән.
- ↑ Ольга Любимова (31 октября 2016). Долгострой на площади Свободы. Интересные факты об оперном театре. Аргументы и факты. әлеге чыганактан 2021-01-24 архивланды. 21 декабря 2020 тикшерелгән.
- ↑ Айсылу Кадырова Сайяра Юнусова: балериной я стала случайно // Газета «Вечерняя Казань». — № 120 (2435).
- ↑ Балет, который всегда в афише // Газета «Казанские истории». — № 2.
- ↑ Гацулина Анна Фёдоровна. Казанский театральный музей. әлеге чыганактан 2020-03-27 архивланды. 25 сентября 2019 тикшерелгән.
- ↑ Ольга Любимова (20 апреля 2016). Секрет ханым. Телеведущая Лия Загидуллина о цензуре и татарском менталитете. Аргументы и факты. 25 сентября 2019 тикшерелгән.
- ↑ Гацулина Анна Федоровна. Кладбища Казани. 22 мая 2020 тикшерелгән.
- ↑ Любовь Агеева (3 мая 2016). Наше прошлое — это прежде всего люди. Газета «Казанские истории». 25 сентября 2019 тикшерелгән.
- ↑ Суриц, 1966
- ↑ Григорович, 1981
- ↑ Горшков, 1982
- ↑ Горшков, 2005
- ↑ Гацулин Александр Прокофьевич. Казанский театральный музей. әлеге чыганактан 2020-03-27 архивланды. 25 сентября 2019 тикшерелгән.
- ↑ Указ Президиума Верховного Совета СССР № 377 от 14 июня 1957 года «О награждении орденами и медалями работников искусства и литературы Татарской АССР». — Ведомости Верховного Совета СССР. — Издание Верховного Совета СССР, 5 июля 1957. — № 14 (881). — С. 457. — 464 с.
- ↑ Указ Президиума Верховного Совета СССР № 377 от 14 июня 1957 года «О награждении орденами и медалями работников искусства и литературы Татарской АССР». — Ведомости Верховного Совета СССР. — Издание Верховного Совета СССР, 5 июля 1957. — № 14 (881). — С. 452. — 464 с.
- ↑ Айсылу Кадырова (15 мая 2014). Не репетиционная база, а зал истории и славы. Газета «Вечерняя Казань». әлеге чыганактан 2019-09-25 архивланды. 25 сентября 2019 тикшерелгән.
- ↑ На сцене Татарского театра оперы и балета им. М. Джалиля представят балет Фарида Яруллина «Шурале». Татарстан Республикасы Мәдәният министрлыгы (1 октября 2010). 25 сентября 2019 тикшерелгән.(үле сылтама)
- ↑ 100-летие примы-балерины татарского балета Анны Гацулиной отметят в Казани. Татар-информ (3 октября 2010). 25 сентября 2019 тикшерелгән.
Әдәбият
үзгәртү- Балет. Энциклопедия / Григорович Ю. Н.. — Москва: Издательство «Советская энциклопедия», 1981. — С. 160. — 623 с.
- Гацулина Анна Фёдоровна / Хасанов М. Х.. — Казань: Институт Татарской энциклопедии Академии наук Республики Татарстан Академии наук Республики Татарстан, 1999. — С. 208. — 690 с.
- Казанское театральное училище / Хасанов М. Х.. — Казань: Институт Татарской энциклопедии Академии наук Республики Татарстан, 2006. — С. 146. — 663 с.
- Сцена и время. — Казань: Институт языка, литературы и искусства имени Галимджана Ибрагимова Казанского филиала Академии наук СССР, 1982. — С. 121—133. — 142 с.
- Гацулина Анна Фёдоровна / Хасанов М. Х.. — Казань: Институт Татарской энциклопедии Академии наук Республики Татарстан Академии наук Республики Татарстан, 2005. — С. 73. — 654 с.
- Татарский академический театр оперы и балета имени Мусы Джалиля. — Казань: Казан дәүләт консерваториясе, 1994. — 144 с.
- А. Гацулина. — Казань: Таткнигоиздат, 1957. — 26 с.
- Всё о балете. Словарь-справочник. — Ленинград: Издательство «Музыка», 1966. — 453 с.
