Алатыр
Алатыр (чуаш. Улатӑр, рус. Алатырь, эрз. Ратор ош) — 1552 елда нигезләнгән Чуашиядә урнашкан шәһәр, Алатыр районының административ үзәге.
| Алатыр | |
| рус. Алатырь | |
| Байрак[d] | Илтамга[d] |
 | .svg) |
| Нигезләнү датасы | 1552[1] |
|---|---|
_04.jpg) | |
| Рәсми тел | чуаш теле һәм рус теле |
| Дәүләт |
 Россия |
| Нәрсәнең башкаласы | Алатыр районы һәм Алатыр өязе[1] |
| Административ-территориаль берәмлек | Чуашстан |
| Сәгать поясы | MSD һәм UTC+03:00 |
| Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы | Сура[1] һәм Алатыр[1] |
| Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы | глава администрации[d][2] |
| Халык саны | 32 265 (2021)[3] |
| Ир-ат халкы | 4818[1] |
| Хатын-кыз халкы | 5172[1] |
| Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек | 130 метр |
| Мәйдан | 41,7 км² |
| Почта индексы | 429820–429828 |
| Рәсми веб-сайт | galatr.cap.ru(рус.) |
| Беренче язма телгә алу | 1552 |
| Җирле телефон коды | 83531 |
 | |
 Алатыр Викиҗыентыкта | |
Халык саны — 41 552 кеше (2010).
География
үзгәртү
Шәһәр Сыры сул ярында, Сырыга Алатыр елгасы кушылу урыны янында урнашкан. Шәһәрнең территориясе 41,7 км².
Тарих
үзгәртү
Алатыр 1552 елда телгә алына. Ләкин аңа кадәр дә нигезләнүе ихтимал. Россия Империясендә Алатыр чуаш һәм мордва халыкларының милли аң үзәкләренең берсе булып торган. Чуаш үзаңы барлыкка килгән Сембер каласының форпосты дип тә әйтеп була.
1925 елның 20 июлендә Сембер губернасы составыннан Чуаш АССР составына күчерелгән.[4]
Халык
үзгәртү| 1897[5] | 1931[6] | 1939[6] | 1959[7] | 1979[8] | 1989[9] | 2002[10] | 2010[11] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 12 209 | ~22 700 | ~29 800 | 36 900 | 45 300 | 47 600 | 43 161 | 41 552 |
Милли состав: чуашлар — 2,9%, руслар — 85,1%, мордва — 8,5%.[12]
Икътисад
үзгәртүКайчандыр Алатыр Чуашиянең иң алдынгы сәнәгать үзәкләренең берсе булса, Советлар Союзы таркалганнан соң икътисады какшый, тик соңыннан үз сәнәгатен кире торгыза алмый.
Югары уку йортлары
үзгәртү- И.Н. Ульянов исемле Чуаш дәүләт университетының филиалы
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Алатырь // Энциклопедический словарь / мөхәррир И. Е. Андреевский — СПб: Брокгауз — Ефрон, 1890.
- ↑ рәсми веб-сайт
- ↑ Итоги Всероссийской переписи населения 2020 года (по состоянию на 1 октября 2021 года)
- ↑ Из истории административно-территориального устройства и государственных учреждений дореволюционной и Советской Чувашии(үле сылтама)
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97_uezd.php?reg=1361
- ↑ 6,0 6,1 http://www.mojgorod.ru/chuvashsk_r/alatyr/index.html
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus59_reg2.php
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus79_reg2.php
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus89_reg2.php
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus02_reg2.php
- ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2011-06-27, retrieved 2012-05-31
- ↑ 2002 ел сан алу базасы, archived from the original on 2019-07-12, retrieved 2013-05-13
Моны да карагыз
үзгәртүСылтамалар
үзгәртү- Администрация г. Алатырь(рус.)
- Информационно-справочный портал города Алатырь 2012 елның 6 июнь көнендә архивланган.(рус.)
- Алатырь в энциклопедии «Мой город»(рус.)
- Фотоальбом г. Алатырь(рус.)
- Фотографии Алатыря(рус.)
- Редкие фотографии Алатыря и алатырцев 50-х--80-х гг. XX в. 2008 елның 1 май көнендә архивланган.(рус.)
- Герб и флаг г. Алатырь(рус.)