Алатыр
Алатыр (чуаш. Улатӑр, рус. Алатырь, эрз. Ратор ош) — 1552 елда нигезләнгән Чуашиядә урнашкан шәһәр, Алатыр районының административ үзәге.
| Алатыр | |
|---|---|
 .svg) | |
 | |
| Ил | Россия |
| Җөмһүрият | Чуашия |
| Район | Алатыр районы |
| Координатлар | 54°51'0"N, 46°35'0"E |
| Башлык | Трифонов, Денис Владимирович[d][1] |
| Беренче телгә алу | 1552 |
| Халык саны |  41 552[2] кеше |
| Милли состав | руслар — 87,3 %, мордва — 7,2 %, чуашлар — 4,1 % |
| Сәгать кушагы | UTC+4 |
| Телефон коды | 83531 |
Халык саны — 41 552 кеше (2010).
ГеографияҮзгәртү
Шәһәр Сыры сул ярында, Сырыга Алатыр елгасы кушылу урыны янында урнашкан. Шәһәрнең территориясе 41,7 км².
ТарихҮзгәртү
Алатыр 1552 елда телгә алына. Ләкин аңа кадәр дә нигезләнүе ихтимал. Россия Империясендә Алатыр чуаш һәм мордва халыкларының милли аң үзәкләренең берсе булып торган. Чуаш үзаңы барлыкка килгән Сембер каласының форпосты дип тә әйтеп була.
1925 елның 20 июлендә Сембер губернасы составыннан Чуаш АССР составына күчерелгән.[3]
ХалыкҮзгәртү
| 1897[4] | 1931[5] | 1939[5] | 1959[6] | 1979[7] | 1989[8] | 2002[9] | 2010[10] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 12 209 | ~22 700 | ~29 800 | 36 900 | 45 300 | 47 600 | 43 161 | 41 552 |
Милли состав: чуашлар — 2,9%, руслар — 85,1%, мордва — 8,5%.[11]
ИкътисадҮзгәртү
Кайчандыр Алатыр Чуашиянең иң алдынгы сәнәгать үзәкләренең берсе булса, Советлар Союзы таркалганнан соң икътисады какшый, тик соңыннан үз сәнәгатен кире торгыза алмый.
Югары уку йортларыҮзгәртү
- И.Н. Ульянов исемле Чуаш дәүләт университетының филиалы
ИскәрмәләрҮзгәртү
- ↑ https://galatr.cap.ru/news/2022/02/10/resheniem-sobraniya-deputatov-goroda-alatirya-sedj
- ↑ Численность населения Российской Федерации по городам, поселкам городского типа и районам на 1 января 2010 года, archived from the original on 2011-08-21, retrieved 2012-05-31
- ↑ Из истории административно-территориального устройства и государственных учреждений дореволюционной и Советской Чувашии(үле сылтама)
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97_uezd.php?reg=1361
- ↑ 5,0 5,1 http://www.mojgorod.ru/chuvashsk_r/alatyr/index.html
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus59_reg2.php
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus79_reg2.php
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus89_reg2.php
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus02_reg2.php
- ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2011-06-27, retrieved 2012-05-31
- ↑ 2002 ел сан алу базасы, archived from the original on 2019-07-12, retrieved 2013-05-13
Моны да карагызҮзгәртү
СылтамаларҮзгәртү
- Администрация г. Алатырь(рус.)
- Информационно-справочный портал города Алатырь 2012 елның 6 июнь көнендә архивланган.(рус.)
- Алатырь в энциклопедии «Мой город»(рус.)
- Фотоальбом г. Алатырь(рус.)
- Фотографии Алатыря(рус.)
- Редкие фотографии Алатыря и алатырцев 50-х--80-х гг. XX в. 2008 елның 1 май көнендә архивланган.(рус.)
- Герб и флаг г. Алатырь(рус.)