Ак буллат
 |
Бу мәкаләгә башка Википедия мәкаләләре сылтамыйлар. Зинһар, ярдәмчене кулланып, кабул ителгән киңәшләргә күрә сылтамалар куегыз.
|
 |
Мәгълүматны тикшерергә кирәк. Бирелгән фактларның төгәллеген һәм мәгълүматларның дөреслеген тикшерергә кирәк.
|
Ак буллáт (Сукыр кычыткан) — иренчәчәклеләр семьялыгыннан озын, шуышма тамырчалы купьеллык үләнчел үсемлек. Аны еш кына пустырник обыкновенный, сердечный, пустырник волосистый дип атап йөртәләр.
| Ак буллат | |
 | |
| Кыскача исем | L. cardiaca |
|---|---|
| Халыкара фәнни исем | Leonurus cardiaca L., 1753[1] |
| Таксономик ранг | төр[1] |
| Югарырак таксон | Төнгеш[1] |
| Таксонның халык атамасы | Echtes Herzgespann[2], common motherwort[3], Motherwort, Agripalma, Nukula, Agripaume, Hartgespan[4], buřina srdečník pravá[5], hartgespan[6], agripaume cardiaque[6], motherwort[6], Herzgespann[6], rohtonukula[7], villarohtonukula[8] һәм 欧益母草[9] |
| Җимеш төре | чикләвекчек[d] |
| Нәрсәнең чыганагы | Трава пустырника[d] |
| Чехия Республикасының юкка чыгу куркынычы булган төрләре Кызыл исемлеге статусы | Янамый диярлек[d][5] |
| Нинди вики-проектка керә | ВикиПроект Инвазив биология[d] |
| Ареал таксона | Швейцария[10] |
| GRIN URL | npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?id=21756[11] |
 Ак буллат Викиҗыентыкта | |
Характеристика үзгәртү
Сабаклары туры, дүрт кырлы, 60 сантиметрга кадәр җитә. Яфраклары кара-каршы урнашкан, йомыркасыман яки йөрәксыман очлайган башлый,озынлыгы- 10 сантиметр, киңлеге — 8 сантиметрга кадәр,кырыйлары үткен пычаксыман. Өчен яфракларының куентыкларында ак яки аксыл-сары таҗлы ике иренле чәчәкләр урнашкан. Җимешләре куе соры дүрт чикләвеккә тарала. Апрель-августта чәчәк ата, җимешләре июль-сентябрьдә өлгерә.
Таралып урнашуы үзгәртү
Ак баллут Россиянең бөтен Аурупа өлешендә диярлек, Себердә, Ерак Көнчыгышта таралган. Ул шулай ук Кавказда, Казахстан һәм Урта Азия урманнарында, урман кырыйларында, аланлыкларда, куаклылар арасында, юл буйларында, бакчаларда һ.б. үсә.
Файдасы үзгәртү
Дәвалау максатында ак баллутның чәчәкләрен һәм яфракларын кулланалар. Чәчәкләрендә — алкалоидлар, гликозидлар, сарониннар, флавоноридлар, дуплау матдәләре, лайла, гистамин, холин, С витамины; яфракларында алкалоид, ламиин һәм чәчәкләрдә булган башка матдәләр бар.
Халык медицинасы үзгәртү
Халык медицинасында ак баллутны эч китүдән, шул исәптән дизентерия белән бәйле ашказаны-эчәк авыруларыннан кулланалар. Какырыкны йомшарту үзлеге булганга (бу үзлек андагы сапониннарга бәйле), чәчәкләре төнәтмәсен трахеит, бронхит, бронхиаль астма һәм башка төр сулыш органнары авырулары вакытында какырык чыгаруны яхшырту өчен тәкъдим итәләр. Төнәтмәләрен тагын да ешрак үпкәдән, эчәктән, аналыктан кап киткәндә кан туктаткыч чара буларак ,шулай ук кайчакларда бавыр, бөер, сидек куыгы, хатын-кыз авыруларыннан дәвалану өчен кулланалар. Нерв какшаганда, истерия, йокысызлык белән интеккәндә дә ак баллут чәчәкләре төнәтмәсен эчәргә кушалар. Үсемлекне балалар золотуха, фурункулез, тимрәү, трие җәрәхәтләре, кызамык белән авырганда кан чистарткыч буларак кулланалар. Геморройны дәвалау өчен төнәтмәсеннән ванна ясыйлар. Ангина булганда, чәчәк төнәтмәсе белән авызны чайкау да файдалы.
Гадәттә, мондый төнәтмәләрне 1 стакан кайнаган суга 1 кашык чимал(чәчәк яки үлән) исәбеннән әзерлиләр,көнгә 4-5 тапкыр яртышар яки берәр стакан эчәләр. Тәнгә сөртү яки компресслар өчен дә шундый үк яки куерак ( 1 стакан суга 2 кашык чимал) төнәтмәдән файдаланалар. Яңа өзелгән чималдан әзерләнгән сокны да (көнгә 4 тапкыр берәр аш кашыгы) эчәргә була.
Чыганаклар үзгәртү
- "Дару үсемлекләре" китабы, "Раннур" нәшрияты,1999нчы ел. Автор : Миргалим Харисов
Сылтамалар үзгәртү
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Linnæi C. Species Plantarum: Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas — 1753.
- ↑ FloraWeb
- ↑ АКШ авыл хуҗалыгы министрлыгының үсемлекләр базасы
- ↑ Nederlands Soortenregister
- ↑ 5,0 5,1 Portál informačního systému ochrany přírody — Agentura ochrany přírody a krajiny České republiky.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Бельгийский список видов
- ↑ Finnish Biodiversity Information Facility — 2012.
- ↑ Finnish Biodiversity Information Facility — 2012.
- ↑ 林秦文, 肖翠, 马金双 中国外来植物数据集, A dataset on catalogue of alien plants in China // 生物多样性 — 1993. — ISSN 1005-0094 — doi:10.17520/BIODS.2022127
- ↑ https://doi.org/10.15468/7jffp3
- ↑ GRIN үсемлекләр таксономиясе