Яңавыл
Яңавыл (баш. Яңауыл) — Башкортстандагы шәһәр (1991 елдан), район үзәге. 2009 елның 1 гыйнварына халык саны 27457 кеше тәшкил иткән.[3]
| Яңавыл | |
| баш. Яңауыл | |
| Нигезләнү датасы | 1914 |
|---|---|
| Рәсми исем | Яңауыл |
| Рәсми тел | башкорт теле һәм рус теле |
| Дәүләт |
 Россия |
| Нәрсәнең башкаласы | Яңавыл районы һәм Городское поселение город Янаул[d][1] |
| Административ-территориаль берәмлек | Городское поселение город Янаул[d][1] |
| Сәгать поясы | UTC+05:00 |
| Халык саны | 25 361 (1 гыйнвар 2019)[2] |
| Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек | 100 метр |
| Мәйдан | 26 км² |
| Почта индексы | 452800 |
| Рәсми веб-сайт | yanaul.ru |
| Беренче язма телгә алу | 1750 |
| Җирле телефон коды | 34760 |
 | |
 Яңавыл Викиҗыентыкта | |
Тарих
үзгәртүХХ гасыр башына хәзерге район үзәге урынында таркау гына ике авыл — Яңавыл һәм Иванай булган. Алар арасында — урман һәм чәчүлекләр. Ә хәзерге Җиңү урамы урынында кеше үтә алмаслык сазлык яткан.
Яңавыл Казан–Екатеринбург тимер юлындагы станция буларак 1912 белән 1916 еллар арасында барлыкка килә. 1930 елда район үзәге Кызыл Октябрь бистәсендә урнашкан була. 1933-34 елларда локомотив депосы, электр станциясе, кирпеч заводы һәм башка мөһим объектлар төзелә.1938 елны Яңавыл станциясе, Кызыл Октябрь бистәсе һәм Иванай авылы Яңавыл эшчеләр бистәсе буларак берләштеләр. Акрынлап сәнәгать үсеше колач ала, кирпеч, май заводлары, элеватор сафка керә. Бу вакытка авылларда да зур үзгәрешләр була һәм 1935 ел ахырына колхозлашу тәмамлана. Сугыш алдыннан районда 66200 кеше булып, аларның 11861е Яңавылда яшәгән.[4]
1964 елда районда нефть ятышларын үзләштерә башлау аны икмәкле генә түгел, нефтьле дә итә.
1991 елны шәһәр статусы бирелгән.Бүген шәһәрдә 40тан артык зур һәм уртача предприятие бар. Шәһәрдә Башнефть филиалы белән УДНГ "Краснохолмский" урнашкан. 2011 елның февралендә сафка баскан Яңавыл сөт заводы тәүлегенә 40 тонна сөт эшкәртеп, 10 төрле продукция җитештерә. Монда 73 кешегә эш урыннары булдырылды.
Халык
үзгәртү| 1939[5] | 1959[5] | 1970[5] | 1979[5] | 1989[5] | 1993[6] | 1996[6] | 1998[6] | 2000[6] | 2001[6] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 11 861 | ↗15 572 | ↗18 751 | ↗21 188 | ↗24 406 | ↗27 200 | ↗28 500 | ↗28 700 | ↗29 100 | ↗29 300 |
| 2002[5] | 2003[6] | 2005[6] | 2006[6] | 2007[6] | 2008[7] | 2009[8] | 2010 | 2011[6] | 2012[9] |
| ↘27 909 | ↘27 900 | ↘27 300 | ↘27 100 | ↗27 200 | ↘21 748 | ↗27 500 | ↘26 924 | ↘26 900 | ↘26 669 |
| 2013[10] | 2014[11] | 2015[12] | 2016[13] | 2017[14] | 1 гый 2018[15] | 1 гый 2019[2] | 2020[16] | 2021[17] | |
| ↘26 597 | ↘26 297 | ↘26 074 | ↘25 894 | ↘25 747 | ↘25 511 | ↘25 361 | ↘25 109 | ↗25 908 |
Матбугат
үзгәртүРайон газетасы татар (Яңавыл таңнары) һәм рус[18] телләрендә чыга.
Мәдәният
үзгәртүШәһәр мәдәният сарае каршында Республикада билгеле, халык театры исемен йөртүче татар театраль коллективы эшли.[19]
Шәһәр белән бәйле шәхесләр
үзгәртү- Радик Гәрәев (1956―1996), җырчы (баритон). БАССР һәм РСФСРның халык артисты (1983, 1988).
- Саҗидә Сөләйманова (1926―1980), татар шагыйрәсе.
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ 1,0 1,1 ОКТМО
- ↑ 2,0 2,1 Численность населения муниципальных образований Республики Башкортостан — 2019.
- ↑ Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — приложение в формате Excel 2016 елның 4 март көнендә архивланган..
- ↑ Башкортстанның төньяк капкасы(үле сылтама)
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Население Башкортостана:XIX-XXI века: статистический сборник. — 2008.
- ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 Народная энциклопедия «Мой город». Янаул
- ↑ 1.5. Численность населения республики Башкортостан по муниципальным образованиям на 1 января 2009 года
- ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. Таблица 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов — Росстат, 2013. — 528 бит
- ↑ Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года — 2018.
- ↑ https://web.archive.org/web/20170731141731/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2017/bul_dr/mun_obr2017.rar
- ↑ 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Федераль дәүләт статистикасы хезмәте.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года
- ↑ Итоги Всероссийской переписи населения 2020 года (по состоянию на 1 октября 2021 года)
- ↑ "Янаульские зори". Общественно-политическая газета района и города, archived from the original on 2011-03-16, retrieved 2011-05-20
- ↑ Башкортстанның Яңавыл театры яңа иҗат елын ача, archived from the original on 2016-03-04, retrieved 2011-07-11
Чыганаклар
үзгәртүТөньяк бизәк — Яңавыл, йолдыз булып яна ул!(үле сылтама)