Ядернә
Ядернә — (рус. Ядрин, тау мари телендә Йӓдӹрнӓ, болын мари телендә Ядырна, чуаш. Етĕрне) — Чуашиянең төньяк-көнбатышында урнашкан шәһәр (1781 елдан), Ядернә районының административ үзәге.
| Ядернә | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ил | Россия |
| Җөмһүрият | Чуашия |
| Координатлар | 55°57'N, 46°12'E |
| Эчке бүленеш | юк |
| Башлык | Александр Семёнов |
| Нигезләнгән | 1781 |
| Беренче телгә алу | 1590 |
| Мәркәз биеклеге | 70 м |
| Халык саны | 9 614 кеше |
| Сәгать кушагы | UTC+4 |
| Телефон коды | +7 83547 |
| почта индекслары | 429060 |
| Рәсми сайт | ядрин.рф/ |
ГеографияҮзгәртү
Шәһәр Сыры елганың ярында, Чабаксардан 77 километр ераклыкта урнаша. Шәһәр янында М7 «Идел» (Мәскәү — Уфа) мәгистрәле уза. Иң якындагы тимер юл станциясе — Шөмерлә (59 км).
ТарихҮзгәртү
Ядернә 1590 елда ниегзләнә.
Халык этимология буенча, «Ядрин» исеме «ядро» (ядрә) сүзеннән чыккан, ләкин бу версия дөрес түгел. Хәзерге этимология шәһәрнең исемне Етĕрне/Едьрне (шәһәр барлыкка килгән җирнең хуҗасы) исеменнән чыккан, яки Етерне чуаш авылы белән (бигрәк ихтимал версиясе) бәйли.
Ядернәнең беренче яшәүчеләр тупчылар, укчылар һәм башка хәрби хезмәткәрләре булган.
1781 елда Ядернә бер үк исемдәге өязенең үзәге була һәм шәһәр статусын ала.
1791 елда кече (1804 елдан — өяз училищесы) халык училищесы ачыла, 1817 елда училище каршында китапханә ачыла.
1927 елдан — Ядернә районының административ үзәге.
ХалыкҮзгәртү
| 1840[2] | 1897[3] | 1959[4] | 1970[5] | 1979[6] | 1989[7] | 2002[8] | 2010[1] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 989 | 2 454 | 6 273 | 6 821 | 7 304 | 10 149 | 10 573 | 9 614 |
ИкътисадҮзгәртү
Акционерлар җәмгыятьләре:"Ядринский промкомбинат", "Ядринский пищекомбинат", "Ядринмолоко". Спирт заводы, ит эшкәртү предприятиесе, машзавод.
Ядернә янында Чуаш ат заводы урнаша.
Балчык чыганаклары бар.
ШәхесләрҮзгәртү
- Глеб Абакумов (1930), галим.
ИскәрмәләрҮзгәртү
- ↑ 1,0 1,1 архив күчермәсе, archived from the original on 2011-06-27, retrieved 2012-03-05
- ↑ Статистические таблицы о состоянии городов Российской империи, 1840
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97_uezd.php?reg=488
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus59_reg2.php
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus70_reg2.php
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus79_reg2.php
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus89_reg2.php
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus02_reg2.php
- ↑ 2002 ел сан алу базасы, archived from the original on 2019-07-12, retrieved 2013-05-13