Рәхим Максутов
Рәхим Сәхибгали улы Максутов (1899 елның 1 мае, Җилем-Каран, Стәрлетамак өязе, Уфа губернасы, Россия империясе — 1949 елның 23 ноябре, Казан, ССРБ) — совет хәрби башлыгы, Генерал-майор (27.01.1943).
| Рәхим Максутов | |
|---|---|
 | |
| Туган | 1 май 1899 Җилем-Каран, Стәрлетамак өязе, Уфа губернасы, Россия империясе |
| Үлгән | 23 ноябрь 1949 (50 яшь) Казан, РСФСР, СССР |
| Яшәгән урын | Кремль урамы[1] |
Биография
үзгәртүРәхим Максутов 1899 елның 1 маенда Уфа губернасы Стәрлетамак өязенең Җилем-Каран авылында (хәзерге — Башкортстан Республикасы Гафури районы Зилимкаран авыл советының административ узеге) туа. Татар[2].
Бүләкләү документларында Максутов Рәхим Сәгыйб Гәрәй улы (Рәхим-Сәгыйб Гәрәй улы яки Рәхим-Сәхиб-Гәрәй улы) кебек язылса да, 2017 елда куелган кабер ташына Рәхим Сәхибгали улы кебек язылган[3].
Хәрби хезмәт
үзгәртүВатандашлар сугышы
үзгәртү1918 елның апрелендә Николай Каширинның Көнчыгыш фронтта казак ирекле отрядына үз теләге белән керә һәм Александр Дутовка, Уфа астындагы Агыйдел елгасында һәм Уфимец елгасында аңа каршы сугыша. Ноябрь аеннан башлап интернациональ батальонда взвод командиры ярдәмчесе була һәм аның составында Уфа, Чиләбе, Курган, Иркутск һәм Красноярск астындагы Колчак гаскәрләре белән көрәшә. 1920 елның декабреннән Иркутск губернасы гадәттән тыш комиссиясе каршындагы махсус билгеләнештәге отрядта эскадрон командиры ярдәмчесе булып хезмәт итә[2].
Сугышара еллар
үзгәртү1921 елның маенда Казан шәһәрендә команда курсларына курсант булып укырга керә, шунда ук рота старшинасы вазыйфаларын башкара.
1922 елның маенда Төркистан фронтына взвод командиры итеп җибәрелә һәм басмачлыкны бетерүдә катнаша (Сәрхәтабад — Бохараныгытмасы), ә декабрь аеннан укуларын Казан курсларында дәвам итә.
1923 елның сентябреннән алып 1924 елның августына кадәр Идел буе хәрби округының 1 нче Казан укчылар дивизиясенең 1 нче укчы полкына взвод белән җитәкчелек итә, аннары кабат Казан шәһәрендә Татар ҮК исемендәге Татар-Башкорт хәрби мәктәбендә укуын дәвам итә. 1925 елның августында тәмамлаганнан соң курс командиры, командир ярдәмчесе һәм рота командиры, батальон командиры булып хезмәт итә. 1932 елда мәктәп курсантларын әзерләгән өчен Татарстан ССР Үзәк сайлау комиссиясе грамотасы, ә 1936 елда Кызыл Йолдыз ордены белән бүләкләнә.
1927 елдан Советлар Берлеге коммунистик фиркасе әгъзасы.
1937 елның апрелендә Новгород шәһәренә Ленинград хәрби округының В. И. Киквидзе исемендәге 16 нчы укчылар дивизиясенең 46 нчы укчылар полкына батальон командиры итеп билгеләнә.
1937 елның ноябреннән алып 1938 елның сентябренә кадәр «Выстрел» курсларында була, аннары 66 нчы укчылар дивизиясенең 1 нче аерым Кызыл Байрак армиясенең 108 нче укчылар полкы командиры итеп билгеләнә.
Бөек Ватан сугышы
үзгәртүСугыш башлану белән Ерак Көнчыгыш фронтында хезмәт итә. 1941 елның октябреннән полковник Максутов шул ук армиянең һәм фронтның 59 нчы укчылар корпусының 263 нче аерым җиңел мотобригадасы белән җитәкчелек итә. 1942 елның 31 декабреннән 25 нче армия сафларына кергән 190 нчы укчылар дивизиясе командованиесенә керә[2].
1943 елның 27 гыйнварында генерал-майор исеме бирелә.
1944 елның 28 мартыннан 9 июненә кадәр Югары Баш командование ставкасы резервында була (К. Е. Ворошилов исемендәге Югары хәрби академиядә укый), аннары 3-нче Беларус фронтына җибәрелә һәм 2 нче июльдән 192 нче укчы Оршан Кызыл Байрак дивизиясе командованиесенә җибәрелә. 12 августка кадәр ул Каунас һөҗүм итү операциясендә катнаша, аннары 31-нче армия резервына чыгарыла.
1944 елның 28 августыннан 15 ноябренә кадәр генерал-майор Максутов авыру аркасында эвакуация госпиталендә була, сәламәтләнгәннән соң, 3-нче Белоруссия фронтының 5-нче армиясенең 159-нчы укчы Витебск Кызыл Байрак ордены командиры урынбасары итеп билгеләнә. 1945 елның 10 гыйнварыннан 184 нче укчы Духовщина Кызыл Байрак дивизиясенә вакытлы командованиегә кертелә һәм аның белән Көнчыгыш прус, -Кенигсберг һөҗүм итү операцияләрендә катнаша. 1945 елның 6 февралендәге фронт гаскәрләре приказы белән көньяк-көнбатыш Кёнигсбергтан көньяк-көнбатыш немецлар төркемен юк иткән өчен ул Кызыл Байрак ордены белән бүләкләнә. 1945 елның 25 февраленнән элеккеге дивизия командиры генерал-майор Б. Б. Городовиков госпиталеннән әйләнеп кайткач, фронтның Хәрби Советы резервына күчерелә. Икенче көнне аның частьләре Фриш-Гаф култыгы ярына чыгып, Кенигсбергның көньяк-көнчыгышындагы дошманның группировкасын бетерүне тәмамлыйлар. 30 марттан ул 31-нче армия сафларына керә. 1945 елның 20 апрелендә дивизия армия составында 1-нче Украин фронтына күчерелә һәм аннары Прага һөҗүм итү операциясендә катнаша[2].
Сугыштан соңгы чор
үзгәртүСугыштан соң 1945 елның 28 июненнән шул ук 31 нче армиянең җыелма дивизиясенә командалык итә, аны таркатканнан соң округның Хәрби Советы карамагында була. Октябрь аенда Көньяк-Урал хәрби округының 164 нче укчы Витебск Кызыл Байрак дивизиясе командиры урынбасары итеп билгеләнә, ләкин вазыйфага керми, чөнки ул дәвалануда була. 1946 елның 20 июлендә генерал-майор Максутов запаска китә.
Татарстан АССРның Казан шәһәренә кайта[3].
Рәхим Сәхибгали улы Максутов 1949 елның 23 ноябрендә вафат була. Казан шәһәренең Арча зиратында җирләнгән[4]. 2017 елда яңа мәрмәр кабер ташы куела.
Бүләкләр
үзгәртү- Ленин ордены, (1945 елның 21 феврале)[5][6];
- Кызыл Байрак ордены (ике тапкыр: 1944 елның 3 ноябре[7][6], 1945 елның 6 феврале[8]);
- II дәрәҗә Суворов ордены (1945 елның 29 июне)[9][10];
- Кызыл Йолдыз ордены (1936 ел)[9];
- шул исәптән медальләр:
- «Эшче-Крестьян Кызыл Армиясенә XX ел» юбилей медале (1938 ел);
- «1941—1945 еллардагы Бөек Ватан сугышында Германияне җиңгән өчен» медале (1945 ел);
- «Кенигсбергны алган өчен» медале (1945 ел);
- «Праганы азат иткән өчен» медале (1945 ел).
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ В. Бурнашев, И. Вигалок, З. Якупова Казан шәһәр еракаваз челтәре әбүнәчеләре исемлеге — Казань: Татарское книжное издательство, 1948.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Коллектив авторов. Великая Отечественная: Комдивы. Военный биографический словарь. Командиры стрелковых, горнострелковых дивизий, крымских, полярных, петрозаводских дивизий, дивизий ребольского направления, истребительных дивизий. (Ибянский — Печененко). — М.: Кучково поле, 2015. — Т. 4. — С. 702—704. — 330 экз. — ISBN 978-5-9950-0602-2.
- ↑ 3,0 3,1 В Казани открыли памятник генерал-майору Рахиму Максутову.
- ↑ © Copyright 2001-2020
- ↑ Наградной лист в электронном банке документов «Подвиг народа» (архивные материалы ГАРФ. Ф. Р7523. Оп. 4. Д. 336. Л. 62.).
- ↑ 6,0 6,1 Награждён в соответствии с Указом Президиума Верховного Совета СССР от 04.06.1944 «О награждении орденами и медалями за выслугу лет в Красной Армии»
- ↑ Наградной лист в электронном банке документов «Подвиг народа» (архивные материалы ГАРФ. Ф. Р7523. Оп. 4. Д. 257. Л. 16.).
- ↑ Наградной лист в электронном банке документов «Подвиг народа» (архивные материалы ЦАМО. Ф. 33. Оп. 686196. Д. 1100. Л. 2).
- ↑ 9,0 9,1 Наградной лист в электронном банке документов «Подвиг народа» (архивные материалы ЦАМО. Ф. 33. Оп. 686046. Д. 159. Л. 40).
- ↑ Наградной лист в электронном банке документов «Подвиг народа».
Сылтамалар
үзгәртүӘдәбият
үзгәртү- Коллектив авторов. Великая Отечественная: Комдивы. Военный биографический словарь. Командиры стрелковых, горнострелковых дивизий, крымских, полярных, петрозаводских дивизий, дивизий ребольского направления, истребительных дивизий. (Ибянский — Печененко). — М.: Кучково поле, 2015. — Т. 4. — С. 702—704. — 330 экз. — ISBN 978-5-9950-0602-2.
- Коллектив авторов: к.и.н. М. Э. Морозов (руководитель), к.и.н. В.Т. Елисеев, к.и.н. К.Л. Кулагин, С.А. Липатов, к.и.н. Б.Н. Петров, к.и.н. А.А. Черняев, к.и.н. А.А. Шабаев. Великая Отечественная война 1941-1945 гг. Кампании и стратегические операции в цифрах. В 2-х томах. — М: Объединенная редакция МВД России, 2010. — Т. 1. — 608 с. — 1000 экз. — ISBN 978-5-8129-0099-1.
- М. Л. Дударенко, Ю. Г. Перечнев, В. Т. Елисеев и др. Освобождение городов: Справочник по освобождению городов в период Великой Отечественной войны 1941–1945 / под общ. ред. генерала армии С. П. Иванова. — Институт военной истории МО СССР. Центральный архив МО СССР. — М: Воениздат, 1985. — 598 с. — (Справочник). — 50 000 экз.
