Павел Александров
Павел Сергеевич Александров (1896 елның 25 апреле (7 мае), Богородск, Россия империясе — 1982 елның 16 ноябре, Мәскәү, ССРБ) — совет математигы, ССРБ фәннәр академиясе академигы (1953, 1929 елдан әгъза-корреспондент). Беренче дәрәҗә Сталин премиясе лауреаты (1942), Социалистик Хезмәт Каһарманы (1969).
| Павел Александров | |
|---|---|
 | |
| Туган телдә исем | рус. Павел Сергеевич Александров |
| Туган | 25 апрель (7 май) 1896[1] Ногинск, Россия империясе |
| Үлгән | 16 ноябрь 1982[2][3][4] (86 яшь) Мәскәү, СССР |
| Күмү урыны | Kavezinski cemetery[d][2] |
| Ватандашлыгы |  СССР Россия империясе |
| Әлма-матер | Мәскәү дәүләт университеты[5][2] һәм Смоленск гимназиясе[d][2] |
| Һөнәре | математик, университет профессоры |
| Эш бирүче | Мәскәү дәүләт университеты[2], РФА Математика институты[d][2], Институт перспективных исследований[d][2] һәм Олесь Һончар исемендәге Днепропетровск милли университеты[d] |
| Җефет | Эйгес, Екатерина Романовна[d][6] |
| Өйдәш | Андрей Николаевич Колмогоров[d][7] |
| Гыйльми дәрәҗә: | физика-математика фәннәре докторы[d] |
1932—1964 елларда Мәскәү математика җәмгыяте президенты, Халыкара математика берлеге вице-президенты (1958—1962).
Тормыш юлы
үзгәртүПавел Сергеевич Александров 1896 елның 25 апрелендә (7 маенда) Богородскида, Богородск өяз хастаханәсенең өлкән табибы Сергей Александрович Александров гаиләсендә туа. 1913 елда Смоленск иҗтимагый гимназиясен алтын медаль белән тәмамлый һәм шул ук елны Мәскәү университетына укырга керә. Беренче курста ук Дмитрий Егоровның семинарында катнаша, ә икенче курстан башлап Николай Лузин укучысы була[8]. Университетны 1917 елда тәмамлый.1920 елда Александров МДУга кайта: 1921 елдан — приват-доцент, 1929 елдан — профессор. 1921—1923 елларда ук университет студентларына матдәләр алмашыну функцияләре теориясе курсы һәм Мәскәү университетында беренче гомуми топология курсын укый.
1933 елның язында МДУ механика-математика факультетында югары геометрия кафедрасы оештырыла һәм аның беренче мөдире итеп П. С. Александров билгеләнә. 1935 елда кафедра югары геометрия кафедрасына һәм топология кафедрасына бүленгән, топология кафедрасын Александров җитәкләгән. 1943 елда ике кафедра кабат югары геометрия һәм топология кафедрасына берләштерелә, П. С. Александров 1982 елда әлеге кафедра мөдире булып кала[9][10]. Бер үк вакытта 1935—1950 елларда ул В. А. Стеклов исемендәге ССРБ ФА математика институтының гомуми топология бүлеген җитәкли. Утыз өч ел дәвамында (1932—1964) Павел Сергеевич Мәскәү математика җәмгыяте президенты була, ә 1964 елда ул әлеге җәмгыятьнең мактаулы президенты итеп сайлана[11].
Павел Сергеевич МДУ механика-математика факультетының математика бүлеге мөдире була. Берничә әйдәп баручы математика журналларының редколлегия әгъзасы, «Успехи математических наук» журналының баш мөхәррире була. 1935 елда ул Мәскәү мәктәп укучыларының математика олимпиадасын беренче оештыручылар арасында була.
Берничә ел дәвамында ул МДУның Сәнгать советы рәисе була, ә 1973 елдан башлап, вафатына кадәр ул МДУ галимнәр клубы идарәсе рәисе булып торган.
Мәскәү өлкәсенең Пушкин районы Кавезин зиратында җирләнгән[12].
Гаилә
үзгәртүХатыны (1921 елдан) — Екатерина Романовна Эйгес (1890—1958), шагыйрә һәм мемуарист, китапханә хезмәткәре, белеме буенча математик[13], тәрҗемәче Софья Иосифовна Эйгес һәм табиб Рувим Манасиевич Эйгесның кызы.
Бүләкләр
үзгәртү1929 елда П. С. Александров ССРБ фәннәр академиясенең әгъза-корреспонденты, ә 1953 елда аның хакыйкый әгъзасы итеп сайлана.
П. С. Александров Гёттинген фәннәр академиясе (1945), АКШ Милли фәннәр академиясе (1947), «Леопольдина» Алмания табигать сынаучылар академиясе (1959), Австрия Фәннәр академиясе (1968), Польша фәннәр академиясе, ГДР фәннәр академиясе, Америка философия җәмгыяте әгъзасы (1947), Гумбольдт исемендәге Берлин университетының мактаулы докторы, Голландия математик җәмгыятенең мактаулы әгъзасы. Котениус Медале Белән Бүләкләнгән (1969).
ССРБ Дәүләт бүләкләре
- Социалистик Хезмәт Каһарманы (13.03.1969)[14];
- алты Ленин ордены (10.06.1946, 19.09.1954, 15.09.1961, 6.05.1966, 13.03.1969, 17.09.1975);
- Октябрь Инкыйлабы ордены (23.01.1980)[15];
- Кызыл Байрак Хезмәт ордены (10.06.1945);
- «Хөрмәт Билгесе» ордены (7.05.1940);
- ССРБ Халык Комиссарлары Советы «Комплексларның һәм ябык күплекнең гомологик үзлекләре» эше өчен аңа I дәрәҗә Сталин премиясен бирә (1943);
- П. С. Александровка гомологик үлчәмлекләр теориясе буенча эшләр циклы өчен Н. И. Лобачевский исемендәге Премия бирелә (1972).
Басмалар
үзгәртү- Александров П. С. Теория функций действительного переменного и теория топологических пространств // Избранные труды. — М.: Наука, 1978.
- Александров П. С. Теория размерности и смежные вопросы. Статьи общего характера // Избранные труды. — М.: Наука, 1978.
- Александров П. С. Общая теория гомологий // Избранные труды. — М.: Наука, 1979.
- Александров П. С. Введение в гомологическую теорию размерности и общую комбинаторную топологию. — М.: Наука, 1975.
- Александров П. С., Урысон П. С. Мемуар о компактных топологических пространствах. — М.: Наука, 1971.
- Александров П. С. Первая международная топологическая конференция в Москве // УМН. — В. 1. — Т. 1. — С. 260—262.
- Александров П. С. Топологические теоремы двойственности. Ч.1. Замкнутые множества — М.: АН СССР, 1955.
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ http://www.mi.ras.ru/index.php?c=inmemoriapage&id=21996&l=1
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Мактьютор матиматика тарихы әрхибе — 1994.
- ↑ Брокгауз энциклопедиясе
- ↑ Proleksis enciklopedija, Opća i nacionalna enciklopedija — 2009.
- ↑ математика гаиләбелеме — 1997.
- ↑ https://magazines.gorky.media/novyi_mi/1995/9/vospominaniya-o-sergee-esenine.html
- ↑ Google Books — 2005.
- ↑ Павел Сергеевич Александров (1896—1982). // Сайт кафедры высшей геометрии и топологии мехмата МГУ. 2016-06-21 тикшерелгән.
- ↑ Мехмат МГУ 80. Математика и механика в Московском университете / Гл. ред. А. Т. Фоменко. — М.: Изд-во Моск. ун-та, 2013. — 372 с. — ISBN 978-5-19-010857-6. — С. 76.
- ↑ Механико-математический факультет МГУ. История. // Сайт механико-математического факультета МГУ. 2016-06-20 тикшерелгән.
- ↑ Александров Павел Сергеевич. // Сайт «Летопись Московского университета». 2016-06-20 тикшерелгән.
- ↑ Поездка в Пушкинский район Подмосковья
- ↑ Воспоминания Е. Р. Эйгес
- ↑ Боголюбов А. Н. Математики. Механики. Биографический справочник. — Киев: Наукова думка, 1983. — 639 с.
- ↑ Указ Президиума Верховного Совета СССР от 23 января 1980 года. См.: «Награждение орденами и медалями СССР» // «Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик». — № 5 (2027) от 30 января 1980 года. — Стр.99.
Сылтамалар
үзгәртү- «Илнең каһарманнары» сәхифәсендә Павел Александров
- Биография П. С. Александрова МДУның Югары геометрия һәм технология кафедрасы сайтында
- Александров Павел Сергеевич.
- П. С. Александров, Страницы автобиографии, УМН, 1979, № 6, с. 219—249; 1980, № 3, с. 241—278.
- Биография в журнале «Архивы РАН»
- Александров Павел Сергеевич Бөтенроссия математика порталында