Wikipedia

Мишкә районы

Мишкә районы (чирм. Мишкан кундем) — Башкортстанга керүче муниципаль район. Административ үзәге — Мишкә авылы.
1930 елның 20 августында Үзәк башкарма комитетының карары белән, Бөре кантонын үзгәртү юлы белән барлыкка килгән.

Мишкә районы
баш. Мишкә районы
Байрак[d]
Нигезләнү датасы 20 август 1930
Сурәт
Дәүләт  Россия
Башкала Мишкә
Административ-территориаль берәмлек Башкортстан
Сәгать поясы UTC+05:00 һәм YEKT[d]
Халык саны 22 601 (1 гыйнвар 2019)[1]
Административ бүленеше Акбулатовский сельсовет[d], Баймурзинский сельсовет[d], Большесухоязовский сельсовет[d], Большешадинский сельсовет[d], Ирсаевский сельсовет[d], Кайрак авыл советы[d], Камеевский сельсовет[d], Мавлютовский сельсовет[d], Мишкинский сельсовет[d], Староарзаматовский сельсовет[d], Тынбаевский сельсовет[d], Урьядинский сельсовет[d] һәм Чураевский сельсовет[d]
Нәрсә белән чиктәш Борай районы, Караидел районы, Балтач районы, Бөре районы һәм Благовещен районы
Мәйдан 1689,11 км²
Почта индексы 4523ХХ
Рәсми веб-сайт mishkan.ru
Харита сурәте
Җирле телефон коды 34749
Карта
 Мишкә районы Викиҗыентыкта

Географик белешмә

үзгәртү

Мишкә районы Башкортстанның төньяк-көнбатыш өлешендә урнашкан. Борай, Балтач, Караидел, Бөре, Благовещен районнары белән чиктәш. Район аша Бөре елгасы агып ята. Район җиренең 33%ын урманнар алып тора.

Як район
Төньяк-көнбатыш Борай районы
Төньяк Балтач районы (Башкортстан)
Төньяк-көнчыгыш Караидел районы
Көньяк-көнчыгыш Благовещен районы
Көньяк-көнбатыш Бөре районы

Тарихи белешмә

үзгәртү

Мишкә районына чирмешләр 1651 елда килеп урнаша башлаганнар. Әүвәл Изимари авылына нигез салалар, соңрак Бөребаш, Рәфәнде авыллары барлыкка килә.

Татар авыллары Яңакуыш 1688 елны, Өрьяды авылы 1650 елны барлыкка киләләр Руслар районга 1779 елда килеп урнашканнар, дип әйтелә тарихи язмаларда. Әүвәл Новотройск, Старонакаряково, Малонакаряково авыллары барлыкка килгән.[2]

Халкы

үзгәртү

Район халкының күпчелеген көнчыгыш чирмешләры тәшкил итә. Чирмешләр биредә яшәүче халыкның 70 процент чамасын тєшкил итє. Сосновка, Кәмәй, Мишкә, Иске Арзамат, Олы Сухояз, Чурай, Байморза, Тынбай — райондагы иң зур мари авыллары. Халык саны буенча, татарлар (мишәрләр) районда икенче урында – 4200дән артык кеше исәпләнә. Алар күпләп Мишкә, Татарбай, Өръяды, Бабай, Субай, Янакыш, Иштыбай авылларында яшиләр. Шул ук вакытта Олы Шады, Кыйгазытамак һ.б. татар авыллары рәсми рәвештә башкортныкы булып санала. Кыйгазытамак – Шәехзадә Бабич нәселе чыккан авыл буларак билгеле.

Демография

үзгәртү
Халык саны
1939[3][4]1959[5][4]1970[6][4]1979[7][4]1989[8][4]1998[9]1999[9]2000[9]2001[9]2002[10][4]
48 838↘38 139↘37 256↘32 710↘28 603↘27 925↘27 890↘27 814↘27 747↘27 099
2003[9]2004[9]2005[9]2006[9]2007[9]2008[11]2009[12]2010[13]2012[14]2013[15]
↘26 718↘26 630↘26 619↘26 535↘26 390→26 390↘26 356↘25 318↘24 757↘24 498
2014[16]2015[17]2016[18]2017[19]1 гый 2018[20]1 гый 2019[1]2021[21]
↘24 179↘23 893↘23 641↘23 419↘23 136↘22 601↘21 987

Район халкының милли составы

Милләт Җанисәп 1970 Җанисәп 1989 Җанисәп 2002 Җанисәп 2010[22]
чирмешләр 19 137 / 70,62 % 18 038 / 71,2 %
татарлар 8 404 / 22,5 % 5 298 / 18,5 % 4 291 / 15,83 % 4 027 / 16,0 %
руслар 1 754 / 6,47 % 1 788 / 7,1 %
башкортлар 1 779 / 6,56 % 1 995 / 5,3 % 1 523 / 5,3 % 1 230 / 4,9 %

Танылган шәхесләр

үзгәртү

Гази Заһитов исемендәге тарих һәм туган якны өйрәнү йорт-музее Яңакышта 2007 елда ачылган иде. Аның директоры Галимҗан Бикбулатов, каһарман якташларының истәлеген мәңгеләштерү җәһәтеннән, Яңагош авылында һәм район үзәге Мишкәдә урамнарга Гази Заһитов исеме бирелүен әйтте. Район үзәгендә Гази Заһитовның барельеф-портреты куелды.[23]

Мәгариф

үзгәртү

2010-11 уку елында район мәктәпләрендә 3564 бала укып йөргән. Шуларның 70,5% — чирмешләр, 13,4% — татарлар, 4,3% — башкортлар. Башкорт телендә 82 укучы белем алган (колачлау күләме – 51,27%). 7 мәктәптә 46 бала башкорт телен туган теле буларак укый. 7 мәктәптә 255 бала татар телендә белем алган (колачлау күләме 52%). Тагын 7 мәктәптә 170 бала татар телен туган тел буларак укыган. 36 мәктәптә 1706 бала мари телендә укыган (66%). Тагын 13 мәктәптә 708 укучы мари телен өйрәнгән. Чурай авылы мәктәбе мари гимназиясе статусын йөртә.

Бик кызыклы факт: районда 30 мари телен укытучы, 9 татар теле укытучысы һәм 35 башкорт теле укытучысы эшли.[24]

Матбугат

үзгәртү

Район гәзите марича һәм русча чыгарыла.

Искәрмәләр

үзгәртү
  1. ↑ 1,0 1,1 Численность населения муниципальных образований Республики Башкортостан — 2019.
  2. ↑ http://omet-ufa.ru/zxcvq512.html(үле сылтама)
  3. ↑ СССР җанисәбе (1939)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Население Башкортостана:XIX-XXI века: статистический сборник. — 2008.
  5. ↑ СССР җанисәбе (1959)
  6. ↑ СССР җанисәбе (1970)
  7. ↑ ССҖБ җанисәбе (1979)
  8. ↑ СССР җанисәбе (1989)
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 9,6 9,7 9,8 Мишкинский район
  10. ↑ Бөтенрусия җанисәбе (2002)
  11. ↑ 1.5. Численность населения республики Башкортостан по муниципальным образованиям на 1 января 2009 года
  12. ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года
  13. ↑ Бөтенрусия халык санын алу, 2010
  14. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года
  15. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. Таблица 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов — Росстат, 2013. — 528 бит
  16. ↑ Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года
  17. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года
  18. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года — 2018.
  19. ↑ https://web.archive.org/web/20170731141731/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2017/bul_dr/mun_obr2017.rar
  20. ↑ 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Федераль дәүләт статистикасы хезмәте.
  21. ↑ Итоги Всероссийской переписи населения 2020 года (по состоянию на 1 октября 2021 года)
  22. ↑ Башкортстан Республикасының муниципаль берәмлекләре буенча аерым милләтләр(үле сылтама)
  23. ↑ Башкортстанда татар батыры Гази Заһитовны искә алалар, archived from the original on 2016-03-04, retrieved 2012-06-06 
  24. ↑ Мишкә район мәгариф бүлегенең ачык нотыгы(үле сылтама)

Чыганаклар

үзгәртү
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Мишкә_районы&oldid=3628983