Масторава

Масторава
	Масторава
Атама	Масторава
Дәүләт	Россия
Автор	Александр Шаронов
Әсәр яки аның атамасы теле	эрзя теле
Чыгару датасы	1994

Масторава — эрзя һәм мукшы героик эпосы. 1994 елда эрзя язучысы Александр Шаронов тарафыннан басма китап итеп чыгарылган. Мукшы һәм эрзя халыкларының дини ышанулары, героик мифлары, җырлары һәм әкиятләре нигезендә оештырылган.

Эчтәлеге

"Масторава" 5 өлештән тора (»Ходайлар гасыры«,» борынгы гасыр«,» Тюштян гасыры«,» Дошманнар гасыры«,» Яңа гасыр") һәм 18 әкият.

"Масторава» эрзян һәм мокшан космогоник мифологиясен, гражданлык һәм рухи тарихын кабатлый, Меңьеллык кызыклы тарихка ия булган халыкның күпкырлы образын булдыра."Масторава» да халыкның үз тарихына һәм күрше халыкларның тарихына фәлсәфи, эстетик, этик, Дәүләт-сәяси, социаль карашлары чагылдырылган.

Аның составына Владимир, Түбән Новгород, Рязань, Пенза, Тамбов губерналарының рус халкы иҗат иткән мифологик һәм эпико-тарихи сюжетлар кергән. "Масторава» шулай ук рус тарихын чагылдыра, чөнки рус дәүләтчелеге һәм рус этносы формалашкан территориядә яшәүче халыкларның тормышы турында сөйли.

«Масторава» эпосы «Калевала», «Калевипоэг», «Лачплесису»га типологик яктан якын. Анда геройлар эрзян чорындагы кебек үк, «богочеловек», мироустроители, халык тормышына гореф-гадәт һәм законны кертүчеләр бар.«Масторава» ның төп идеясе: Киләчәккә караш үткәнне яңадан торгызу аша, хәзерге заман кешеләре аңында меңьеллык тарихи, әхлакый һәм эстетик тәҗрибәне актуальләштерү.

Геройлары

"Масторава» да 77 дән артык персонаж бар.

Югары затлар

Инешкипаз (тынычлык һәм кеше, демиург гореф - гадәтләр, гореф-гадәтләр һәм тормыш законнары алымы), Анге-Патяй (Инешкипаз хатыны, Ходай-Ана, матурлык богинясы, мәхәббәт һәм никах яклаучысы, хатын-кызлар һәм балаларны яклаучы)), Әйдә (Инешкипазның антиподы, явызлыкның гәүдәләнеше);

Бөек затлар

Верепаз (кешенең күңел һәм акыл иясе, яктылык һәм изгелек билгесе),

Пурьгинепаз (Аллаһ Гром һәм сугыш, җенсез көч дошманы, патша Тюштянның әтисе),

Кастарго (зирәклек бай, Инешкипазның кызы),

Везорго (матурлык байлыгы, Инешкипазның кызы),

Масторпаз (җир асты дөньясы, җирнең җитештерү көчләре бай),

Стакапаз (җир тартмасын йөртүче хезмәт иясе),

Кшниньпаз (тимерчелек эш Илаһәсе),

Ведява (су һәм мәхәббәт бай, хатын-кыз һәм бала табуның яклаучысы, Инешкипазның кызы),

Иненармунь (илаһи кош, Инкипаз йөкләмәләрен башкаручы, богинь-ана),

Масторава (эрзян һәм мокшан җирләре, Илләр, халык, җирдә бөтен тереклекне саклаучы бай),

Норовава (Уңышның муллыгы),

Мәккә (бал кортлары һәм умартачылык бай),

Комлява (шәраб, бәйрәмнәр, күңел ачу),

Веленьпаз (кеше дөнья Илаһәсе, социаль мөнәсәбәтләр яклаучысы),

Велява (кеше дөньясының бай, кеше мөнәсәбәтләре яклаучысы) һәм башкалар.

Каһарманнар

Азравка/Литова (Җир кызы, Пурьгинепаз хатыны, небесной гаилә демиургы),
Литава (Җир кызы, Пурьгинепаз хатыны, инязор (патша) Тюштян әнисе),
Цеця, Сураль, Кудадей, Текшонь (геройлар-эрзян халкының һәм эрзян җәмгыятенең нигез салучылары),
Түштя/Тюнтян (эрзян дәүләтчелеген булдыручы, эрзян халкы тормышына закон, гореф-гадәт, традиция керткән социаль мәдәни герой, цивилизацияле тормыш нормалары, Түштян идарәсе вакыты эрзян халкының Алтын гасырына тәкъдим ителә),
Арса (Пурьгинепазның һәм җир кызның улы, татар-монгол җәмгыяте чорында эрзян гаскәрләре башлыгы),
Эрзян җирен тышкы дошманнардан саклый торган гаять зур көчкә ия булган Сабан),
Килява, Нарчатка, Кастуша (әрҗән, мокшан халыклары дошманнары белән көрәшүче кызлар),
Саманька (Явыз Иван ысулы белән Казанның ныгытма диварлары астына казып кереп аларны җимерүче зирәк кыз).

Яңалыклар

"Масторава" 5 телдә чыкты: эрзя (авторы А. М. Шаронов), мукшы телендә (М. С. Моисеев тәрҗемәсе), рус телендә (Шаронов тәрҗемәсе), венгр (Мария Дуганчи тәрҗемәсе), фин телендә (Райи Бартенс тәрҗемәсе).

2009, 2011, 2012 елларда Мордва китап нәшрияты грифы һәм гуманитар фәннәр фәнни-тикшеренү институты грифы астында «Масторава» контрафакт тексты басылып чыкты. Әлеге басмалар бай түгел фәнни (мифологик һәм эпик сюжетлар бозып язылган) һәм сәнгать (ходайлар һәм Геройлар дөрес күрсәтелмәгән, әдәби ярдәмченең тексты һәм программасыз).

"Масторава» турында В. И. Демин язган берничә рецензия, бәяләмә, тикшеренүләр соты басылып чыкты. В. Морохин, Т. Хаккарейненный, М. Дуганчи,О. Ингл, А. Гагаевым, П. Гагаевым, П. Домокшем, М. В. Мосин, Н.В. Заварюхин, М. С. Моисеев, Н. Е. Адушкин, Е. А. Шаронова, Н. М. Абросимова һәм башкалар.

Искәрмә

Сылтамалар

Народный мордовский эпос «Масторава» 2019 елның 31 май көнендә архивланган.
«Масторава» получает всероссийскую известность