Wikipedia

Лазарь Люстерник

Лазарь Аронович Люстерник (1899 елның 19 (31) декабре — 1981 елның 22 июле) — совет математигы. Физика-математика фәннәре докторы (1935), профессор (1935), ССРБ Фәннәр Академиясе әгъза-корреспонденты (1946), Сталин премиясе лауреаты (1946).

Лазарь Люстерник
Туган телдә исем рус. Лазарь Аронович Люстерник
Туган 31 декабрь 1899(1899-12-31)[1]
Здуньска-Волә[d], Россия империясе
Үлгән 22 июль 1981(1981-07-22) (81 яшь)
Мәскәү, СССР
Күмү урыны Новодевичье зираты[d]
Ватандашлыгы  Россия империясе
 СССР
Әлма-матер Мәскәү дәүләт университеты[2] һәм Мәскәү университетының физика-математика факультеты[d]
Һөнәре математик, тапулыг, университет профессоры
Эш бирүче Мәскәү дәүләт университеты[2], Нижгар дәүләт университеты[d][2] һәм Мәскәү дәүләт университеты[2]
Гыйльми дәрәҗә: физика-математика фәннәре докторы[d]
Гыйльми исем: РФА әгъза-корреспонденты[d]

Тормыш юлы үзгәртү

Лазарь Люстерник 1899 елның 19 (31) декабрендә Здуньска-Воля шәһәрендә (хәзер Лодзь воеводалыгы, Польша) күп балалы яһүд гаиләсендә туа. Әтисе — Арон Ерихимович Люстерник (1878—30 сентябрь, 1936), Лодзь шәһәрендә туган, фабрика хуҗасы, әнисе — Мерка Тодрисовна Пикельная (1868—?), Новогрудка шәһәрендә туган, хуҗабикә булган. Гаилә Лодзьга күчеп килә, анда Лазарь Люстерник гимназиядә укый башлый; гимназияне Смоленскта тәмамлый, анда гаиләсе Беренче бөтендөнья сугышы вакытында яши.

1922 елда Мәскәү университетының физика-математика факультетын тәмамлый, Николай Лузин укучысы була һәм «Лузитания»да катнаша (1936 елда — «Лузин эше»ндә «антилузин математиклар төркеме»дә катнашучы). Аннары Мәскәү дәүләт университетының (1924—1926) математика һәм механика фәнни-тикшеренү институты аспирантурасында укый. 1927 елда Люстерник Мәскәү университетының приват-доценты итеп сайлана. 1928—1930 елларда Түбән Новгород университеты профессоры, ә 1930 елдан үлеменә кадәр — Мәскәү университеты профессоры була. 1934 елдан 1948 елга кадәр Россия Фәннәр академиясе В. А. Стеклов исемендәге Математика институтының өлкән фәнни хезмәткәре, бүлек мөдире, директор урынбасары вазыйфасын башкара. Бер үк вакытта 1936—1943 елларда механика-математика факультетының функциональ анализ кафедрасы мөдире булып эшли, функциональ анализ курсы укый. 1948—1955 елларда ССРБ ФА Төгәл механика һәм исәпләү техникасы институтының бүлек мөдире вазыйфасын башкара[3].

Төп хезмәтләре функциональ анализ, бигрәк тә вариацион исәпләү, дифференциаль геометрия һәм алгебраик топология өлкәсенә карый, аның методларын ул анализда куллана башлый. Люстерник (Лев Шнирельман белән бергә) Пуанкареның һәр даими ябык өслек, гомеоморф өлкәсендә кимендә өч ябык геодезик булуын (эллипсоид төрле, әмма якынча тигез күчәрләр белән, мондый геодезик төгәл өч булганда бу критик очрак була) исбатлый.

Шулай ук математика физикасы һәм исәпләү математикасы өлкәсендә эшли. Беренче тапкыр (1926) Дирихле бурычларын хәл итүгә ахыргы аермалар методын куллана.

Математик анализда тикшеренүнең яңа технологик методларын эшләгән өчен, геодезик линияләр теориясен булдырудагы зур казанышлары өчен 1942 елда Люстерник Сталин премиясенә лаек була. Люстерник — 1944 елда чыккан пеленг радио буенча корабльнең нигезләмәсен билгеләү өчен таблицалар авторларының берсе.

Мәскәүнең «Лузитания» математика мәктәбенең яшьлеге турында истәлекләр язган[4][5]. Физика-математика фәннәре докторы (1935). ССРБ Фәннәр академиясе әгъза-корреспонденты (1946).

1981 елның 22 июлендә вафат була. Мәскәүдә Новодевичье зиратында җирләнгән.

Гаилә үзгәртү

  • Сеңлесе — Изабелла (беренче никахта Клейн, икенчесендә — Нейман, 1904—1992), Польша театр актрисасы, «Иза Фаленска» (пол. Iza Faleńska)[6] тәхәллүсе астында билгеле, Варшава һәм Лодзь театрлары сәхнәсендә уйный[7], ире Станислав Адольф Нейман (1882—1952), Харьковта туган, журналист, Милләтләр Лигасында Польша вәкиле[8].
  • Энесе — Малкиель (Максимилиан) Люстерник (яһүд. מלכיאל לוסטרניק‎, 1912—1943), шагыйрь, публицист һәм тәрҗемәче, яһүд һәм идиш телләрендә ике шигырьләр җыентыгы авторы, поляк телендә публицистика һәм әдәби хезмәтләр китаплары, прозаны ивриттан поляк теленә тәрҗемә итә һәм шигъриятне идиштан ивритка тәрҗемә итә[9]; Варшава геттосында үтерелә[10];
  • Апалары Рухл (Рома, 1898—1942)[11], Роза (1913—1942) һәм энесе Ицик (1908—1942), балалары һәм гаиләләре белән бергә Лодзь геттосында үтереләләр[12]. Абыйсы Теодор (Тодрис, 1916—1943) Новогрудок геттосында үтерелә[13]. Апасы Анна (кияүдә Петриковскаяда-Маргулес, 1907—1975), Нантерда яши; башка апасы Элька (Хелена Бергер, 1902—1938) — мандат Палестинасында.
  • Хатыны — Ираида Фоминична Люстерник (1905—1989).

Бүләкләр үзгәртү

  • II дәрәҗә Сталин премиясе (1946) — «Бер функциональ киңлекнең топологик структурасы», «Өч геодезик турындагы теореораманың яңа дәлиле», «Сферада уртак очлары булган дуга гаиләләрендә», «Вариацион бурыч чишелешләре турында» (1943) мәкаләләрендә бәян ителгән математик анализда тикшеренүнең яңа технологик методларын эшләгән өчен (1943);
  • Ленин ордены;
  • Кызыл Байрак Хезмәт ордены;
  • Хөрмәт Билгесе ордены.

Библиография үзгәртү

  • Лаврентьев М. А., Люстерник Л. А. Курс вариационного исчисления. -М.-Л.: ОНТИ, 1938
  • Бермант А. Ф., Люстерник Л. А. Тригонометрия для средней школы (на укр.языке) -К.: Радянська школа, 1955
  • Люстерник Л. А. Выпуклые фигуры и многогранники - М.: ФИЗМАТГИЗ, 1956
  • Люстерник Л. А.и др. Математический анализ. Дифференцирование и интегрирование - М.: ФИЗМАТГИЗ, 1961
  • Люстерник Л. А.и др. Математический анализ. Функции, пределы, ряды, цепные дроби - М.: ФИЗМАТГИЗ, 1961
  • Люстерник Л. А.и др. Математический анализ. Вычисление элементарных функций - М.: ФИЗМАТГИЗ, 1963
  • Люстерник Л. А., Соболев В. И. Элементы функционального анализа - М.: Наука, 1965

Искәрмәләр үзгәртү

  1. ↑ https://www.mathnet.ru/php/archive.phtml?wshow=paper&jrnid=rm&paperid=3877
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 http://www.mathnet.ru/php/archive.phtml?wshow=paper&jrnid=rm&paperid=3877
  3. ↑ Заляпин В. Лазарь Аронович Люстерник. К 100-летию со дня рождения // Известия Челябинского Научного Центра. — № 2.
  4. ↑ Люстерник Л. А. Выступление на юбилейном заседании Московского математического общества // УМН. — Т. 20. — № 3(123). — С. 21–30.
  5. ↑ Люстерник Л. А. Молодость Московской математической школы // УМН. — Т. 22. — № 1(133). — С. 137–161.
  6. ↑ Encyclopedia Teatru Polskiego
  7. ↑ Iza Faleńska-Neyman
  8. ↑ League of Nations: Stanislas Adolphe Neyman
  9. ↑ Малкиель Люстерник в WorldCat Identities
  10. ↑ The Ringelblum Archives (Melech Lusternik)
  11. ↑ Рома Люстерник в картотеке музея Яд-Вашем
  12. ↑ Preserving Jewish memory: Interview with Jerzy Pikielny
  13. ↑ Теодор Люстерник в картотеке музея Яд-Вашем

Әдәбият үзгәртү

  • Московский университет в Великой Отечественной войне. — 4-е, переработанное и дополненное. — М.: Издательство Московского университета, 2020. — С. 76. — 632 с. — 1000 экз. — ISBN 978-5-19-011499-7.

Сылтамалар үзгәртү

Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Лазарь_Люстерник&oldid=4074531