Wikipedia

Зур Кылык

Казанның Совет районындагы бистә
(Кылык битеннән юнәлтелде)

Зур Кылык — элекке авыл, Совет чорында — авыл, хәзер — Казан эчендә аз катлы биналар белән бистә (торак пункт).

Зур Кылык
Дәүләт  Россия
Административ-территориаль берәмлек Совет районы
Табигый-георафик объект эчендә урнашкан Нокса

Территориаль урнашу, чикләр

үзгәртү

Зур Кылык бистәсе Казанның көнчыгыш өлешендә, Совет районы территориясендә урнашкан [1]. Нокса елгасының сул яры буйлап төньяктан көньякка 2 км сузылган.

Әлеге елга үзәне буйлап Зур Кылыкның көнчыгыш чиге уза, ул бистәне күп катлы «Яз» һәм «Яз—2» торак комплексларыннан, шулай ук Вознесенское бистәсенең төньяк өлешеннән аерып тора. Зур Кылыкның төньяк чиге зур транспорт магистраленең 800 метрлы участогы — Мамадыш тракты буйлап уза, аның каршы ягында Кече Кылык бистәсе урнашкан. Зур Кылыкның көнбатыш чиге Дуслык урамының зур булмаган кисемтәсе буйлап, аннары Качаклар, Магистраль, Новоселье һәм Тыныч урамнары буйлап бистәне Азино торак районының күп катлы төзелешләреннән аерып уза. Зур Кылыкның көньяк чиге Азино урманының төньяк чиге буйлап уза.

Халкы

үзгәртү
Зур Кылык бистәсенең халык динамикасы
Ел Гомүми саны Ирләр саны Хатын-кызлар саны
1859[2]
337
162
175
1885[3]
363
176
187
1897[4]
424
—
—
1907[5]
432
—
—
1927[6]
525
—
—
1949[7]
446
—
—
1958[7]
560
—
—
1989 [7]
1405
—
—
1992[8]
1261
—
—
2000 [7]
1174
—
—

Тарихи яктан, Зур Кылык рус бистәсе булган, ләкин Совет чорында бирегә татарлар күпләп күчеп килгән. 1992 елга авылда яшәүчеләр арасында русларның өлеше 63%, татарлар - 36% булган[8]. 2000 ел торышына, рус һәм татар нисбәте шул ук пропорциядә сакланган, шул ук вакытта рус халкы саны 752 кеше, татарлар саны — 422 кеше тәшкил иткән[7].

Административ һәм территориаль бәйләнеш

үзгәртү

Революциягә кадәрге чорда һәм 1920 елга кадәр, Зур Кылик географик яктан Казан өязенә караган һәм Воскресенски вулысының бер өлеше булган.

1920 елда Татар АССР төзелү белән өязләр бетерелә һәм кантоннар белән алмаштырыла, алар шулай ук вулысларга бүленә. Зур Кылык Арча кантоны составына кергән, шул ук вакытта Воскресенски вулысына караган.

1927 елда районлаштыру процессы кысаларында Арча кантоныннан көньяк-көнбатыш өлеше бүлеп бирелә, аның территориясендә, аның территориясендә Казанда үзәге белән Казан районы барлыкка килә[9] . Әлеге район составына Татарстан АССР башкаласы тирәсендә шәһәр яны территорияләре, шул исәптән Зур Кылык та керә.

1938 елда Казан районы бетерелгәч, Зур Кылык Сталбишчы районының бер өлеше була, һәм 1959 елда Биектау районына кертелә. 1963 елда авыл Питрәч районына кертелде, ләкин 1965 елда ул кабат Биектау районына керә, анда 1998 елга кадәр була[10] .

1998 елның 27 ноябрендә Зур Кылык, күрше Кече Кылык белән бергә Совет районының бер өлеше булып, Казан составына керә[11] .

Тарихы

үзгәртү
 
Америка иярчененнән Зур һәм Кече Кылык сүрәте ( 1972 елның 8 мае )

Бу җирләрдә кимендә Казан ханлыгы чорыннан бирле кешеләр яшәгән.

Авыл беренче тапкыр Казан өязенең 1565—1568 еллардагы Язма китабында (И. А. Износковка буенча —1567 ел)[3] Спас-Преображенский монастыре биләмәсе буларак телгә алына.

1647—1656 елларда Казан өязенең Язма китабында Нокса елгасындагы Зур Кылык исеме белән искә алына[12].

1764 елда Екатерина II нең монастырь җирләрен секуляризацияләү турындагы манифесты нигезендә Зур Кылык казна авыллары разрядына күчә, ә анда яшәүчеләр монастырь крестьяннарыннан икътисадый крестьяннарга күчерелә, ләкин соңрак дәүләт крестьяннары булә, шул хәлдә 1860 нчы елларга кадәр булган[10].

Революциягә кадәр чорда Зур Кылык Вознесенское авылы мәхәлләсе составында була. Казанга кадәр ара 6 чакрым, Воскресенское авылындагы вулыс идарәсенә кадәр - 10 чакрым .

1885 елга булган мәгълүматларга караганда, Зур Кылык авыл җирлегендә яшәүчеләр "Вознесенское һәм Богородское авыллары" дачаларында 880 дисәтинә җир кишәрлегенә ия булган[13]. Игенчелектән тыш, аларның күбесе бакчачылык белән, кайберләре тимерчелек (карават, тозак һәм пычак җитештерү), умартачылык һәм сәүдә белән шөгыльләнгәннәр. Авылның үзендә 60 ишегалды һәм ике "кирпеч сарае" (кирпеч җитештерү) булган[13].

ХХ гасыр башында Зур Кылыкта 1886 елда ачылган земство мәктәбе, шулай ук 3 вак лавка булган; бу чорда авыл хуҗалыгының җир кишәрлеге 983,2 дисәтинә тәшкил иткән[10].

Урам челтәре

үзгәртү

Зур Кылык авылында 24 урам һәм бер тракт буйлап адреслы йортлар бар. Шуларның иң озыны - Мамадыш тракты (7332 м), ләкин Зур Кылык участогында аның озынлыгы 800 м тирәсе. Авыл эчендә иң озын урам - Магистраль урамы (1860 м), иң кыскасы Амарант урамы (178 м).

Шулай ук карагыз

үзгәртү

Искәрмәләр

үзгәртү
  1. ↑ Жилой массив Большие Клыки на карте Казани.
  2. ↑ Казанская губерния: ... по сведениям 1859 года // Списки населённых мест Российской империи, составленные и издаваемые Центральным статистическим комитетом Министерства внутренних дел / обраб. А. Артемьевым. — Санкт-Петербург: Издание Центр. стат. ком. Мин. внутр. дел, 1866. — Т. 14. — С. 8. — LXXIX, 237 с., 1. л. к. с.
  3. ↑ 3,0 3,1 Воскресенская волость // Список населённых мест Казанского уезда, с кратким их описанием / сост. И. А. Износков. — Казань, 1885. — С. 7. — 218 с.
  4. ↑ Список селений Казанской губернии(рус.) / сост. К. П. Берстель. — Казань: Издание Казанской Губернской Земской Управы, 1908. — С. 8. — 263 с.
  5. ↑ Выпуск 1: Казанский уезд. Приложение к 4-х-вёрстной карте того же уезда // Список селений Казанской губернии. — Казань: Издание Оценочно-Статистического Бюро Казанского Губернского Земства, 1910. — С. 14. — 32 с.
  6. ↑ Списки сельсоветов и населённых пунктов по районам ТАССР(рус.). — Казань: Гос. Плановая Комиссия; Стат. сектор, 1930. — С. 29. — 160 с.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 Шайдуллин Р. В., Сибгатов Б. И., Сахавова Л. М. Исчезнувшие населённые пункты Республики Татарстан: справочник(рус.) / под ред. Р. В. Шайдуллина. — Казань: Институт татарской энциклопедии и регионоведения, 2016. — С. 35. — 307 с. — ISBN 978-5-902375-13-5.
  8. ↑ 8,0 8,1 Населённые пункты Республики Татарстан. Краткий справочник(рус.) / под ред. М. Х. Хасанова. — Казань: Институт Татарской энциклопедии, 1997. — С. 111. — 390 с. — 2000 экз.
  9. ↑ Казань в состав Казанского района не входила.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 . — Т. 1 (А—В). — Стб. 3 — 5000 экз. — ISBN 5-85247-035-Х.
  11. ↑ Постановление Государственного Совета Республики Татарстан от 25 ноября 1998 N 1864 «О включении населённых пунктов в состав города Казани» (с изменениями и дополнениями) | ГАРАНТ.
  12. ↑ Писцовая книга Казанского уезда 1647—1656 годов : Публикация текста. — Москва: Институт Российской истории РАН, 2001. — 541 с.
  13. ↑ 13,0 13,1 Воскресенская волость // Список населённых мест Казанского уезда, с кратким их описанием / сост. И. А. Износков. — Казань, 1885. — С. 7—8. — 218 с.
  14. ↑ Реестр названий улиц города Казани. Утверждён Постановлением Исполнительного комитета г. Казани от 3 февраля 2016 года № 286. әлеге чыганактан 2021-01-12 архивланды. 2020-09-29 тикшерелгән.
  15. ↑ Амарантовая улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  16. ↑ Амарантовая улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  17. ↑ Улица Балкыш в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  18. ↑ Улица Балкыш в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  19. ↑ Улица Геологов в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  20. ↑ Улица Геологов в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  21. ↑ Длина Заречной улицы (Большие Клыки) на карте Казани. 2021-10-16 тикшерелгән.
  22. ↑ Длина Заречной улицы (Большие Клыки) на карте Казани. 2021-10-16 тикшерелгән.
  23. ↑ Улица Зелёная поляна в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  24. ↑ Улица Зелёная поляна в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  25. ↑ Улица Качаклар в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  26. ↑ Улица Качаклар в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  27. ↑ Улица Костина в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  28. ↑ Улица Костина в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  29. ↑ Крутая улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  30. ↑ Крутая улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  31. ↑ Длина Магистральной улицы (Большие Клыки) на карте Казани. 2021-10-16 тикшерелгән.
  32. ↑ Длина Магистральной улицы (Большие Клыки) на карте Казани. 2021-10-16 тикшерелгән.
  33. ↑ Мамадышская улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  34. ↑ Мамадышская улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  35. ↑ Мамадышский тракт в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  36. ↑ Мамадышский тракт в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  37. ↑ Длина Молодёжной улицы (Большие Клыки) на карте Казани. 2021-10-16 тикшерелгән.
  38. ↑ Длина Молодёжной улицы (Большие Клыки) на карте Казани. 2021-10-16 тикшерелгән.
  39. ↑ Улица Новоселья в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  40. ↑ Улица Новоселья в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  41. ↑ Длина Октябрьской улицы (Большие Клыки) на карте Казани. 2021-10-16 тикшерелгән.
  42. ↑ Длина Октябрьской улицы (Большие Клыки) на карте Казани. 2021-10-16 тикшерелгән.
  43. ↑ Длина Полевой улицы (Большие Клыки) на карте Казани. 2021-10-16 тикшерелгән.
  44. ↑ Длина Полевой улицы (Большие Клыки) на карте Казани. 2021-10-16 тикшерелгән.
  45. ↑ Рыбная улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  46. ↑ Рыбная улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  47. ↑ Сабинская улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  48. ↑ Сабинская улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  49. ↑ Садовая улица (Большие Клыки) в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  50. ↑ Садовая улица (Большие Клыки) в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  51. ↑ Улица Строителей (Большие Клыки) в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  52. ↑ Улица Строителей (Большие Клыки) в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  53. ↑ Трудовая улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  54. ↑ Трудовая улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  55. ↑ Улица Тыныч в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  56. ↑ Улица Тыныч в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  57. ↑ Тюлячинская улица (Большие Клыки) в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  58. ↑ Тюлячинская улица (Большие Клыки) в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  59. ↑ Улица Шавалиева в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  60. ↑ Улица Шавалиева в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  61. ↑ Экологическая улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  62. ↑ Экологическая улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  63. ↑ Южная улица (Большие Клыки) в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.
  64. ↑ Южная улица (Большие Клыки) в Казани. әлеге чыганактан 2021-10-16 архивланды. 2021-10-16 тикшерелгән.

Чыганаклар

үзгәртү

Сылтамалар

үзгәртү
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Зур_Кылык&oldid=4219932