Wikipedia

Карел-Фин Совет Социалистик Республикасы

(Карел-Фин ССР битеннән юнәлтелде)

Карел-Фин Совет Социалистик Республикасы (фин. Karjalais-suomalainen sosialistinen neuvostotasavalta) - 1940 елның 31 мартыннан 1956 елның 16 июленә кадәр СССР составында союз республикасы, 1956 елның 16 июлендә Карело-Фин ССР автономияле республика статусы белән РСФСР составында кире кайтарыла һәм ул Карелия АССРына үзгәртелә.

Карел-Фин Совет Социалистик Республикасы
фин. Karjalais-suomalainen sosialistinen neuvostotasavalta
Байрак[d]Илтамга[d]
Нигезләнү датасы 31 март 1940
Кыскача исем Карело-Финская ССР, Карэла-Фінская ССР, Карэла-Фінская ССР һәм Карело-Фінська РСР
Рәсми тел карел теле, рус теле һәм фин теле
Гимн Гимн Карело-Финской ССР[d]
Шигарь тасвирламасы Барлык илләрнең пролетарийлары
Шигарь тексты Kaikkien maiden proletaarit, liittykää yhteen!
Дөнья кисәге Европа
Дәүләт  СССР
Башкала Петрозаводск
Административ-территориаль берәмлек СССР
Заманча административ берәмлек чикләре эчендә Карелия
Идарә итү формасы совет республикасы[d]
Халык саны 651 300 (1959)
Акча берәмлеге ССҖБ сумы[d]
Алмаштырылган Карел АССР
Алыштырган Карел АССР, Выборг районы, Кексгольмский уезд[d], Питкәранта районы, Сортавала районы, Суоярви районы һәм Выборгская губерния[d]
Гамәлдән чыгу датасы 16 июль 1956
Харита сурәте
Карта
 Карел-Фин Совет Социалистик Республикасы Викиҗыентыкта

Тарихы

үзгәртү
 
ВДНХда КФССР павильоны, бүгенге «Карелия» павильоны

Совет-фин «кышкы» сугышын (1939-1940) тәмамлаган Мәскәү тыныч шартнамәсе буенча СССР Финляндияның чик буе территорияләре өлешен кушканнан соң, 1940 елның 31 мартында Мәскәүдә СССР Югары Советының (1 чакырылыш СССР Югары Советы) VI сессиясе була.[1]

Бу сессиядә РСФСР Карелия Автономияле Совет Социалистик Республикасын Союз Карело-Фин Совет Социалистик Республикасына үзгәртеп кору һәм КФСРның күпчелек өлешен Финляндиядән күчкән территорияләрне күчерү турында закон кабул ителә.

КФССР составына Выборг губернасының зур өлеше (Карел тыкрыгы һәм Төньяк Ладога буе территорияләре), шулай ук Салла-Куусамо (Салла һәм Куусамо җәмгыятьләре өлеше) кертелгән.

СССР Югары Советының VI сессиясе карары нигезендә, 1940 елның 13-15 апрелендә узган Карелия автономияле ССР Югары Советының чираттан тыш сессиясе Карелия АССРЫН Карелия-Фин ССРНА үзгәртеп кору, хакимиятнең югары органнарын сайлау турында закон кабул итә, Карелия-Фин ССР Конституциясе проектын эшләү өчен Конституция комиссиясен сайлый.

1940 елның җәендә КФС составына тапшырылган элеккеге фин территорияләрендә җиде яңа район — Выборг, Кеггольм, Коркык, Питкярант, Сортаваль, Суоярв һәм Яскин районнары, шулай ук Кестеньга районы составына кертелгән өч авыл советы оештырыла.

Карело-Фин ССР ул вакытта СССРның 12 нче Союз Республикасы була, шуңа бәйле рәвештә СССР Конституциясенә үзгәрешләр кертелә.

КФССР башкаласы булып Петрозаводск шәһәре кала.

Шуннан соң Мурманск өлкәсе РСФСР ярымэксклавы була.

1954-1955 елларда президент Ю. К. Паасикиви җитәкчелегендәге Финляндия һәм Н. С. Хрущев җитәкчелегендәге СССР арасындагы мөнәсәбәтләр яхшыра башлый. 1956 ел башында Паасикиви яңа срокка сайланудан баш тарта һәм март аенда яңа президент итеп Урхо Кекконен сайлана.

1956 елның 1 гыйнварында СССР вакытыннан алда Финляндияне тыныч шартнамә нигезендә алган Поркал территориясен кире кайтара, Финляндиянең нейтралитетын хуплый һәм аның БМОга керүенә комачауламый.

1956 елның 16 июлендә КФССР рәсми рәвештә АССР статусында түбәнәя һәм РСФСР составына кире кайтарыла. Шул ук вакытта аның исеменнән «фин» сүзе алынган (Карелия АССР). Икенче көнне «Правда» һәм «Известия» газеталарында Карело-Фин ССР Югары Советының тиешле үтенече басылып чыга.

КФССРны Карелия АССРына үзгәртеп кору СССР ның Финляндиянең бәйсезлегенә карата агрессив максатлары булмавын күрсәтергә һәм шул ук вакытта фин сәясәтчеләренең Карелиянең көнбатыш районнары чикләрен яңадан карау һәм кушылу мәсьәләсен яңадан күтәрергә омтылуларына нокта куярга тиеш була (Карелия мәсьәләсе). Республика статусын төшерүгә аның халкының милли составында булган үзгәрешләр (халыкның 80% ы руслар, белоруслар һәм украиннар), шулай ук дәүләт аппаратын кыскарту (1955 елда аны тотуга чыгымнар 19,6 млн сум тәшкил иткән) рәсми нигез була.

Халкы

үзгәртү

Титуллы карелия һәм фин халкы, башка Союз Республикаларыннан аермалы буларак (Казакъстан һәм Кыргызстан ССРларыннан кала), республиканың бөтен дәверендә милли азчылыкны тәшкил итә. 1939 елда, Совет-фин сугышына һәм Карел тыкрыгы һәм Ладога буе кушылганчы ук, Карелия АССРда фин-угор халкының өлеше 27 % тәшкил иткән, ә 1959 елда Союз Республикасы бетерелгәннән соң үткәрелгән халык санын алу нәтиҗәсендә, ул 18,3% ка кадәр кимегән.

1940 елда Берләшкән Карелиянең көнбатыш районнары (400 меңнән артык кеше) алдан ук Финляндиянең үзәк районнарына эвакуацияләнә һәм 1941-1942 елларда Бөек Ватан сугышы вакытында әйләнеп кайта, 1944 елда, РСФСР һәм Белоруссиядән күчеп килүчеләргә бирешеп, Карелияне тулысынча ташлап китә. Финляндиягә совет карелаларының кайбер өлеше дә күчкән.

Карел-Фин ССР җитәкчеләре

үзгәртү
Президиум Председателе
Министрлар Советы Председательләре

Искәрмәләр

үзгәртү
  1. ↑ Закон СССР от 31 марта 1940 года «О преобразовании Карельской Автономной Советской Социалистической Республики в Союзную Карело-Финскую Советскую Социалистическую Республику».

Чыганаклар

үзгәртү
  • Куприянов Г. Н. Карело-Финская Советская Социалистическая Республика. — М., Госполитиздат, 1949. — 132 с.
  • Карело-Финская ССР в послевоенные годы. — Петрозаводск: Госиздат Карело-Финской ССР, 1955. — 87 с.: ил.
  • История Карелии с древнейших времён до наших дней / Науч. ред. Н. А. Кораблёв, В. Г. Макуров, Ю. А. Савватеев, М. И. Шумилов — Петрозаводск: Периодика, 2001. — 944 с.: ил. ISBN 5-88170-049-X
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Карел-Фин_Совет_Социалистик_Республикасы&oldid=4103525