Ильяс Бахшиш
Ильяс Темир-Кая (Темирович) Бахшиш (Бакшишев ; кырымтат. İlyas Bahşış, Ильяс Бахшыш ; 1912, Симферополь - 22 июль, 2000 ) - совет кырымтатар композиторы, музыкант. Кырым АССРның атказанган сәнгать эшлеклесе (1940), Үзбәкстанның атказанган артисты (1967), Үзбәкстанның атказанган укытучысы (1973), Украинаның атказанган сәнгать эшлеклесе (1993).
| Ильяс Бахшиш | |
|---|---|
| Туган телдә исем | кырымтат. İlyas Bahşış, Ильяс Бахшыш |
| Туган | 23 март 1913 Акмәсҗит, Россия империясе |
| Үлгән | 25 июль 2000 (87 яшь) Акмәсҗит, Украина |
| Ватандашлыгы |  СССР Украина |
| Һөнәре | музыкачы |
Биография
үзгәртүИльяс Бахшиш Симферопольдә туган. Ул Симферополь Кырым татарның 9 еллык мәктәбен тәмамлый[1] . 1920 еллар ахырында Мәскәүдә инженерлык-коммуналь хезмәтләр институтында һәм Казанда укый [2] [3] . 1934 елда Симферополь музыка техникумына укырга керә (профессор И. Чернов классы). Студент чагында Кырым радиосында диктор эшен алып бара. Техникумны тәмамлагач (1937), радио комитетының баш музыка редакторы итеп билгеләнә. 1937 елда Симферопольгә Кырым дәүләт татар операсы һәм балет театрын оештыру өчен килгән композитор Л. Книппер белән хезмәттәшлек итә[3]. Шул ук елны ул Кырым АССРның яңа төзелгән Музыкаль фонды председателе була, 1940 елда Кырым композиторлар Берлеге итеп үзгәртелә., аны яңадан Бахшиш җитәкли [3] . Бер үк вакытта Кырым дәүләт җыр-бию ансамбленең сәнгать җитәкчесе булып эшли.
Сугыштан соңгы елларда нигездә җыр жанрында эшли, театр куелышларына музыка яза. Немецлар Симферопольне яулап алганнан соң, ансамбль составында Перекоптагы фронт хәрби частьларда һәм Көньяк Яр буендагы Германия хәрби хастаханәләрендә концерт куя, Кырым татар театрының музыкаль өлеше белән идарә итә[2].
1943 азагында, театр артистлары төркеме белән берлектә аны Кырымнан остарбайтер итеп Румыниягә алып китәләр [2] . 1945 елда, өенә кайткач, ул хезмәттәшләре белән Таҗикстанга уран шахталарында эшләргә сөргенгә җибәрелә. Ләкин Калининга язылган шәхси хат музыкантны аннан азат итә, аннары Бахшиш иҗат эшенә кире кайта [2]. 1956 елга кадәр ул Фергана Үзбәк һәм Россия театрларының музыкаль бүлек мөдире булып эшли [2] .
1957 елда, Ташкәнтта, Бахшиш "Хитарма " Кырым татар ансамбле оештыра, аның артистлары Үзәк Азия республикаларына сөргенгә сөрелгән ватандашлары була. Композитор Кырым татар симфоник музыкасы үсешендә зур роль уйный. Аерым алганда, 1970 елларда симфоник оркестр өчен "Кырым татар халык көйләрендә биш вариация", "Татар Рапсодиясе", "Ватан Туркюси" музыкаль комплекты ("Ватан җыры") иҗат итә. 1989 елда, Бахшиш туган ягына кире кайта алды. Бахшиш Кырым татар драма театрын торгызуда актив катнаша, 1994 елга кадәр аның сәнгать җитәкчесе була.
2000 елның 7 августында аңа "Мактаулы Кырым кешесе" исеме бирелә [4] .
Шәхси тормышы
үзгәртү1940 елдан хатыны Эсма, кызлары Эльзара(1937 б.) Һәм Ләйлә (1940 елда) белән Симферопольдә Жуковский урамындагы Белгечләр йортында яши. Сөргендә Эскендер улы [2] һәм Гөлнара исемле кызы туа.
Бүләкләре һәм мактаулы исемнәре
үзгәртү- Кырым АССРның атказанган артисты (1940)
- Үзбәкстанның атказанган артисты (1967)
- Үзбәкстанның атказанган укытучысы (1973)
- Украинаның атказанган сәнгать эшлеклесе (1993)
- Кырым автономиялеРеспубликасының дәүләт премиясе (1994) - "Кырым татар халык җырлары" фольклор коллекциясе өчен (коллекция һәм компиляция) [5]
- Мактаулы Кырым кешесе (2000)
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ Абдульвапов Н. . — Т. III. г. Симферополь. — ISBN 978-5-906952-68-4.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Абдульвапов Н. . — Т. III. г. Симферополь. — ISBN 978-5-906952-68-4.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Абдульвапов Н., Бекиров С. . — Т. III. г. Симферополь. — ISBN 978-5-906952-68-4.
- ↑ О присвоении звания «Почетный крымчанин» Бакшишеву (Бахшишу) И.Т. (посмертно)
- ↑ О присуждении государственных премий Республики Крым за 1994 год. Верховна Рада України. Законодавство АР Крим. 2021-02-11 тикшерелгән.