Грузиянең Милли фәннәр академиясе

Грузиянең Милли фәннәр академиясе — (гөрҗ. საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემია, элеккеге исемнәре: Грузин ССР Фәннәр академиясе) — Грузиянең мөһим фәнни җәмгыяте.

Грузиянең Милли фәннәр академиясе
гөрҗ. საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემია
Нигезләнү датасы	10 февраль 1941
Җитәкче	Роин Викторович Метревели[d]
Дәүләт	Гөрҗистан
Административ-территориаль берәмлек	Тбилиси
Әгъзалык	Association of Academies and Societies of Sciences in Asia[d], Международная ассоциация академий наук[d], International Union of Academies[d], All European Academies[d], InterAcademy Partnership[d] һәм Халыкара фәнни шура[d]
Штаб-фатирының урнашуы	Тбилиси, Гөрҗистан
Адрес	Rustaveli ave. 52
Рәсми веб-сайт	science.org.ge​(груз.)​(ингл.)
Әгъзалары төркеме	Төркем:Грузия Милли Фәннәр академиясе әгъзалары[d]
Грузиянең Милли фәннәр академиясе Викиҗыентыкта

Тарихы

Грузия ССР Фәннәр академиясе 1941 елның 10 февралендә СССР Фәннәр академиясенең Грузия филиалы базасында оештырыла.

Оешманың элгәре 1932-1933 елларда СССР Фәннәр академиясенең Кавказ филиалы була.

1935 елда Кавказ филиалы үзгәртелә һәм СССР Фәннәр академиясенең Азәрбайҗан, Әрмән һәм Грузин филиалларына бүленә.

1941 елда СССР Фәннәр академиясенең Грузия филиалы һәм элегрәк Тбилис дәүләт университеты каршында эшләп килгән кайбер фәнни-тикшеренү учреждениеләре базасында грузин ССР Фәннәр академиясе оештырыла.

Беренче булып Грузия ССР ананың хакыйкый әгъзалары булдылар:

1. СССР Фәннәр академиясе әгъза-корреспонденты Г. Ахвледиани (тел белеме)),
2. СССР Фәннәр академиясе академигы И. Бериташвили (физиология)),
3. С. Джанашиа (тарих, СССР Фәннәр академиясе академигы, 1943 елдан башлап),
4. А. Джанелидзе (геология),
5. К. Завриев (төзелеш механика),
6. Ф. Зайцев (зоология),
7. Т. Кварацхелия (субтропик мәдәниятләр),
8. К. Кекелидзе (филология),
9. Н. Кецховели (ботаника),
10. А. Твалчрелидзе (минералогия, петрография),
11. СССР Фәннәр академиясе академигы Н. Н. Мөслиешвили (математика, механика),
12. Беладзе авылы (психология),
13. А. Чикобава (тел белеме),
14. Чубинашвили шәһәре (сәнгать белеме)),
15. СССР ФА әгъза-корреспонденты Хачапуридзе шәһәре (тарих),
16. СССР Фәннәр академиясе әгъза-корреспонденты А. Шанидзе (тел белеме);

Беренче Президент Нико Мусхелишвили булды.

Институтлар булдырылды:

• Тарих институты Академик Марра исемендәге
• Тел институты
• Институты психология Руставели исемендәге Грузия әдәбиятының
• Тарих институты
• Тарих институты Грузия сәнгате
• Математика институты
• Химия институты
• Институты Геология һәм минералогии Академик И. Бериташвили исемендәге
• Физика институты
• Зоология Физика һәм геофизика институты
• Дубиль чималының җирле ресурсларын өйрәнү һәм тикшерү буенча ботаника институты
• Үсемлекләрне саклау институты
• Металл һәм тау эше институты (1945)
• Урман институты(1945)

• География институты(1945)

1944 елда Грузия ССР учреждениеләрендә 903 кеше эшли, 1945 елда — 1340 кеше.

Грузия математика, физика, психология, фәлсәфә, физиология, ботаника, Шәрык белеме, лингвистика, археология, этнография һәм палеобиология мәктәпләре фәнни танылу алды.

Грузиянең дәүләт бәйсезлеге игълан ителгәннән соң, 1995 елда Грузия Фәннәр академиясе оештырыла. Ул керә Халыкара советы фән буенча (ICSU, Франция).

2007 елда Академия реформасы узды; Грузиянең НАН составына кергән барлык фәнни-тикшеренү институтлары университетларга тапшырылды.

Академия президентлары

• 1941 — математик Николай Мусхелишвили
• 1972 — математик Илья Векуа
• 1978 — астрофизик Евгений Харадзе
• 1986 — физик Альберт Тавхелидзе
• 2005 — лингвист Тамаз Гамкрелидзе
• 2013 — биолог Георгий Квеситадзе

Әгъзалык

Грузиянең НАН Грузиясендә закон буенча 70тән артык әгъза (академиклар) бар. Әгъзалык итүнең башка категорияләре: әгъза-корреспондент, мактаулы әгъза, чит ил әгъзасы.

Академиянең барлык әгъзалары аның тугыз бүлекчәсенең берсенә карый:

• Биология фәннәре бүлеге (әгъзалары исемлегендә — ОБН; 4 академик һәм 5 әгъзко, академик-сәркатиб — хәзерге вакытта-Тенгиз Беридзе).
• Математика һәм физика бүлеге (ОМФ; 12 академик һәм 4 әгъза, академик-сәркатип — Вахтанг Кокилашвили).
• Җир турындагы фәннәр бүлеге (ОНЗ; 3 академик һәм 4 әгъза, академик-сәркли Гамкрелидзе).
• Иҗтимагый фәннәр бүлеге (БМО; 11 академик һәм 4 әгъза, академик-сәркатип — Роин Метревели).
• Гамәли механика, машина төзелеше, энергетика һәм идарә итү һөнәрләре бүлеге (ОПМПУ; 4 академик һәм 5 әгъзкоров, академик-сәркатип — Миндия Салуквадзе).
• Авыл хуҗалыгы фәннәре бүлеге (ОСХН; 3 академик һәм 2 әгъза, академик-секретарь — Отар Натишвили).
• Физиология һәм медицина бүлеге (ОФМ; 8 академик һәм 2 әгъза); академик-секретарь булып 2017 елның 7 октябрендә вафат булган Фридон Тодуа тора; күчерүләр көтелә.
• Химия һәм химия технологияләре бүлеге (ХХТ; 6 академия һәм 1 членкор, академик-секретаре — Гиви Цинцадзе).
• Тел, әдәбият һәм сәнгать бүлеге (оя; 10 академия һәм 2 әгъза, академик-секретарь — Гуча Кварацхелия).

Яңа академиклар һәм әгъзкорларны сайлау академия әгъзаларының, мактаулы һәм чит ил әгъзаларының гомуми җыелышы булып тора. Гамәлдәге закон нигезендә, Академикларга һәм корреспондентларга дәүләт тарафыннан гомер буе түләнә торган айлык стипендия (1600 һәм 1000 лари) түләнә.

Грузиянең башка академияләре

Грузиядә дә бар:

• Абхазиянең региональ Фәннәр академиясе (1995 елда нигез салына, Тбилисида эшли))
• Грузин авыл хуҗалыгы фәннәре академиясе (1991 елда нигез салына))
• Грузин академиясе биомедицинских фәннәр