Бөре (шәһәр)
Бөре (рус. Бирск, баш. Бөрө) – Башкортстан республикасындагы шәһәр. Бөре районы үзәге.
| Бөре | |
| баш. Бөрө | |
| Байрак[d] | |
 | .png) |
| Нигезләнү датасы | 1663 |
|---|---|
 | |
| Рәсми исем | Бөрө |
| Рәсми тел | башкорт теле һәм рус теле |
| Дәүләт |
 Россия |
| Нәрсәнең башкаласы | Бөре районы, Городское поселение город Бирск[d][1], Бөре кантоны һәм Бөре өязе |
| Административ-территориаль берәмлек | Городское поселение город Бирск[d][1], Бөре районы, Бөре кантоны һәм Бөре өязе |
| Сәгать поясы | UTC+05:00 |
| Халык саны | 44 295 (2021)[2] |
| Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек | 160 метр |
| Мәйдан | 97,31 км² |
| Почта индексы | 452450–452455 |
| Рәсми веб-сайт | admbirsk.ru |
| Беренче язма телгә алу | 1455 |
| Җирле телефон коды | 34784 |
| Монда җирләнгәннәр төркеме | [d] |
 | |
 Бөре Викиҗыентыкта | |
Тарихи белешмә
үзгәртүБөре шәһәре 1663 елны кенәз Алексей Михайлович боерыгы белән кала (ныгытма) буларак төзелә. 1774 елны пугачевчылар шәһәрне утка тота, ул тоташтан янып чыга. Ике ел узуга шәһәр яңадан торгызыла, ләкин кала урыны торгызылмый, чөнки аның әһәмияте бетә. 1781 елдан Бөре өязе үзәге. 1842 елны өязгә 640 авыл кергән. XIX гасырның икенче яртысында Бөре сәүдә үзәге булып китә. Бу шәһәрнең тышкы кыяфәтендә дә чагылыш таба. Кызлар гимназиясе, реальный училище, сәүдә мәктәбенең таш биналары пәйда була. Урамнар чуерташ белән түшәлә, тротуарларга таш плитәләр җәелә.
1912 елны Уфа губернасыннан икмәк чыгаручы иң зур пристань Чаллы була. Чаллы аша шул елны 7 млн т икмәк үзәк губерналарны һәм чит илне ашатырга киткән. Икенче урында Топорнино, өченче урында Дәүләкән станциясе, аннары Дүртөйле, Уфа пристане һәм станциясе. Бөре ике миллион тонна чыгарып, тугызынчы урында барган.[3]
Уфа губернасы гамәлдән чыгарылгач, Бөре кантоны оештырыла. 1930 елдан Бөре районы үзәге идарәсе урнаша. Училище нигезендә Бөре педагогик училище, 1939 елдан – Бөре педагогия институты ачыла. 1934 елны медицина училище һәм авыл хуҗалыгы уч. (ПУ-102), 1936 елда фармацевтлар әзерләүче урта һөнәри уку йорты ачыла. илленче елларда нефть табылгач, Бөредә «Башвостокнефтеразведка» тресты килеп урнаша.[4]
Демографик белешмә
үзгәртү| 1856[5] | 1897[5] | 1913[5] | 1926[5] | 1931[5] | 1939[5] | 1944[6] | 1945[6] | 1946[6] | 1947[6] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2900 | ↗8600 | ↗11 300 | ↘11 200 | ↗14 400 | ↗21 200 | ↗22 100 | ↘20 100 | ↗21 300 | ↗28 400 |
| 1959[7] | 1967[5] | 1968[8] | 1970[9] | 1979[10] | 1989[11] | 1992[5] | 1996[5] | 1998[5] | 2000[5] |
| ↘24 837 | ↗32 000 | ↗33 100 | ↘29 607 | ↗30 234 | ↗34 881 | ↗36 100 | ↗38 400 | ↗38 900 | ↗39 700 |
| 2001[5] | 2002[12] | 2003[5] | 2005[5] | 2006[5] | 2007[5] | 2008[13] | 2009[14] | 2010[15] | 2011[5] |
| ↗39 900 | ↗39 992 | ↗40 000 | ↗41 200 | ↗41 300 | ↗41 500 | ↗43 809 | ↘42 060 | ↘41 635 | ↘41 600 |
| 2012[16] | 2013[17] | 2014[18] | 2015[19] | 2016[20] | 2017[21] | 2018[22] | 2019[23] | 2020[24] | 2021[2] |
| ↗42 928 | ↗43 765 | ↗44 679 | ↗45 553 | ↗46 132 | ↗46 330 | ↗46 379 | ↘46 362 | ↗46 512 | ↘44 295 |
Милли тәшкиләт
үзгәртү| милләт | 2002 ел |
|---|---|
| руслар | 22802 |
| татарлар | 7683 |
| чирмешләр | 4268 |
| башкортлар | 4335 |
Танылган шәхесләр
үзгәртү- Әнвәр Ахунҗанов (1914—1986), тел белгече.
- Алексей Бакулин (1949—2019), КПСС Бөре шәһәр комитетының беренче секретаре (1987―1992). БАССР XII чакырылыш Югары Советы депутаты.
- Мәсгут Бәширов (1908—1978), композитор, педагог. БАССР атказанган мәдәният хезмәткәре (1967).
- Фәйзи Гаскәров, танылган балетмейстер.
- Һәдия Дәүләтшина – язучы, С. Юлаев бүләге иясе (1967). Бөредә 1942—1954 елларда яшәгән.
- Елена Зайцева (1921—2005), терапевт, профессор. РФ атказанган фән эшлеклесе, Смоленск шәһәренең мактаулы гражданы.
- Байрак Солтанов, галим.
- Рөстәм Туйкин, ВЭГУ академиясе профессоры (1999).
Мәгариф
үзгәртүУрамнар
үзгәртүМоны да карагыз
үзгәртүИскәрмәләр
үзгәртү- ↑ 1,0 1,1 ОКТМО
- ↑ 2,0 2,1 Итоги Всероссийской переписи населения 2020 года (по состоянию на 1 октября 2021 года)
- ↑ М.И. Роднов Хлебная торговля в Бирске на рубеже XIX – XX веков(үле сылтама) У
- ↑ История города Бирск, archived from the original on 2012-07-04, retrieved 2012-06-09
- ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 5,11 5,12 5,13 5,14 5,15 5,16 Народная энциклопедия «Мой город». Бирск
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 И. З. Самситдинов. Численность населения малых городов Башкирской АССР в 1943-1945 годах. Процесс реэвакуации и её последствия. Журнал «Известия Российского государственного педагогического университета им. А.И. Герцена», № 123, 2010
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу — Демоскоп Weekly.
- ↑ Башкирская АССР: административно-территориальное деление на 1 января 1969 года — Уфа: 1969. — 429 бит
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. — Демоскоп Weekly.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. — Демоскоп Weekly.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу
- ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Численность населения субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более
- ↑ 1.5. Численность населения республики Башкортостан по муниципальным образованиям на 1 января 2009 года
- ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года
- ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. Таблица 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов — Росстат, 2013. — 528 бит
- ↑ Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года — 2018.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года — Москва: Росстат, 2017.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Москва: Росстат, 2018.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года
Чыганаклар
үзгәртү