Берды Кербабаев

Берды Мурадович Кербабаев (туркм. Berdy Myradowiç Kerbabaýew; 3 (15) март 1894(18940315) - 23 июль 1974 ) - Совет Төрекмәнстан язучысы. Төрекмәнстан ССР халык язучысы ( 1967 ). Төрекмәнстан ССР Фәннәр академиясенең академигы ( 1951 ). Социалистик Хезмәт Каһарманы ( 1969 ). Ике Сталин премиясе лауреаты ( 1948, 1951 ).

Җенес	ир-ат
Ватандашлык	Россия империясе  СССР
Туу датасы	15 (27) март 1894
Туу урыны	Тәҗән, Каспий арты өлкәсе, Россия империясе
Үлем датасы	23 июль 1974(1974-07-23) (80 яшь)
Үлем урыны	Ашкабад, Төрекмәнстан ССР, СССР
Язма әсәрләр теле	төрекмән теле
Һөнәр төре	язучы, шагыйрь
Активлык чорнының башы	1923
Сәяси фирка әгъзасы	Советлар Берлеге коммунистик фиркасе
Катнашучы	КПССның XXII съезды[d]
Әгъзалык	СССР язучылар берлеге һәм ССҖБ Фәннәр академиясе[d]
Жанр	роман
Бүләкләр
Берды Кербабаев Викиҗыентыкта

Биографиясе

Берды Кербабаев Куки-Зерен авылында крестьян гаиләсендә туган. 1917 елга кадәр ул аул мәктәбендә (мектеб), аннары Бохара мәдрәсәсендә укыган.

Басмач хәрәкәтендә катнашкан (Эзиз хан Чапык отряды). 1919 елның маенда ул Эшче-крестьян Кызыл Гаскәре ягына китә. Гражданнар сугышы вакытында ул Каспий арты фронтының сәяси бүлеге хезмәткәре булып хезмәт итә.

1919—1924 елларда ул өяз инструкторы һәм халык мәгарифе бүлеге начальнигы, волость башкарма комитеты рәисе булып эшләгән. 1927—1928 елларда Ленинград Көнчыгышны өйрәнү институтында укый. 1924—1934 елларда - редакция эшендә ("Төрекмәнстан" газетасында, "Токмак" журналында, Төркмәнстан дәүләт нәшриятында). 1948 елдан КПСУ (б) әгъзасы. 1934—1936 елларда ул Төрекмәнстан ССР Мәгариф Комиссариатында фән бүлеге мөдире булып эшләгән. 1942—1950 елларда - Төрекмәнстан ССР Язучылар берлеге Советы Рәисе, соңрак Төркмәнстан ССР Югары Советы депутаты, Сталин премияләре комитеты әгъзасы итеп сайланды.

Гаиләсе

• Берды Мурадович берничә тапкыр өйләнгән һәм 6 баланың атасы булган.
• улы - Баки (1921—2009), Төрекмәнстан ССР Фәннәр академиясенең Үзәк ботаника бакчасы директоры; беренче хатыны Евгения Аннакулиевна (кыз фамилиясе Артыкова) (1926—1962), аларның балалары: Айлар , Сердар; икенче хатыны Зинаида Александровна (кыз фамилиясе Дзагания) (1935), аларның балалары: Лейли, Бытыр
• улы Бәйрәм (1944 елның 19 апрелендә туган) Төрекмәнстан медицина университетының гистология кафедрасы мөдире

Иҗаты

1923 елдан әдәби эшчәнлек белән шөгыльләнә. Бу чорда 30 дан артык төрле жанрдагы әсәрләре: берничә пьеса, опера либреттосы, шигырьләр һәм поэзия, әдәби сценарийлар һәм берничә проза әсәрләре, шулай ук А.С.Пушкин, М.Ю.Лермонтов, Н.В.Гоголь, Л.Толстой, М.Горький һ.б.әсәрләрен төрекмән теленә тәрҗемәләре чыга.

"Кызлар дөньясы" (1927), "Закрепощенная" (1928), "Яңа тормышка" (1930) шигырьләрендә автор үткәндә төрекмән хатын-кызларының ачы язмышын сурәтләде, шулай ук социалистик әхлак нормаларын урнаштыруны яклады. "Аму-Дарья" (1930) шигыре социалистик төзелешкә багышланган. "Хәлиткеч адым" тарихи романы (1-2 китаплар, 1940—1947; 3нче китап, 1955) гади дайханнарның социалистик революциядә катнашуларын, аларның Россия халкы белән дуслыгын ачык итеп сурәтли. Кербабаев, ләкин 1916 елгы Ватандашлар сугышы вакытында төрекмән кабилә башлыкларының ролен дөрес итеп күрсәтми. Бөек Ватан сугышы вакытында "Советлар Союзы Герое Курбан Дурды" пьесасы, "Айлар" шигыре (1943), бөек Төркмәнстан шагыйре һәм патриоты турында "Махтумкули" (1943) трагедиясе, "Кардәшләр" пьесасы "(1943), хәзерге темага беренче төрекмән операсы «Абадан», "Кем җиңде", "Омтылыш "хикәяләре яза.

Сугыштан соңгы елларда автор әсәрләрендә социалистик төзелеш темалары өстенлек итә - "Ак алтын иленнән Айсолтан" колхоз аулы тормышыннан повесть (1949), нефтьчеләр турында "Небит-Даг" романы (1957) . «Могҗиза белән туган» романы (1965) төрекмән революционеры К.Атабаев турында сөйли.

Рус телендә сайланган басмалар

Чыганак - Россия Милли китапханәсенең электрон каталоглары

• Кербабаев Б. М. Айлар : Повесть в стихах. — Ашхабад: ТОГИЗ, 1944. — 123 с.
• Кербабаев Б. М. Загадки : [Стихи : Для дошк. возраста] / Пер. с туркм. В. Приходько. — Ашхабад: Магарыф, 1985. — 40 с. — 150 000 экз.
• Кербабаев Б. М. Капля воды — крупица золота : Роман / Авториз. перевод с туркм. [и предисл.] Ю. Карасева. — Харьков: Прапор, 1982. — 374 с. — 50 000 экз.
• Кербабаев Б. М. Небит-Даг : Роман / Пер. с туркм. Н. Атарова, М. Дальцевой. — М.: Известия, 1982. — 446 с. — (Библиотека советской прозы). — 50 000 экз.
• Кербабаев Б. Решающий шаг : Роман / Пер. с туркм. З. Мухаммедовой, А. Садовского. — Киев: Дніпро, 1980. — 765 с. — (Школьная библиотека). — 100 000 экз.
  • . — М.: Худож. лит., 1984. — 751 с. — 50 000 экз.
• Кербабаев Б. М. У границы : [Рассказы : Для мл. шк. возраста] / Пер. с туркм. Т. Озерской. — Ашхабад: Магарыф, 1979. — 40 с. — (Содерж.: У границы; Сын своего отца). — 100 000 экз.

Бүләкләре һәм премияләре

• Төрекмәнстан ССРның мактаулы сәнгать эшлеклесе (1943)
• Икенче дәрәҗә Сталин премиясе (1948) — "Хәлиткеч адым" романы өчен (1947)
• Өченче дәрәҗә Сталин премиясе (1951)— "Ак алтын иленнән Айсолтан" хикәясе өчен (1949)
• Социалистик Хезмәт Каһарманы (14.3.1969)
• Өч Ленин ордены (28/01/1950; 28/10/1955; 14/03/1969)
• Октябрь Инкыйлабы ордены (18.3.1974)
• Өч Кызыл Байрак Хезмәт ордены (12/13/1944; 2/14/1957; 3/28/1964)
• медальләр
• Төрекмәнстан ССР халык язучысы (1967)
• Мәхтумкули исемендәге Төрекмәнстан ССР дәүләт премиясе (1970)

Әдәбият

• Афонников Г. Г. Гуманизм Б. Кербабаева : (По романам о рабочем классе). — Ашхабад, 1976. — 39 с. — 500 экз.
• Ашыров Г. Проблема интернационализма в романах Берды Кербабаева : Автореф. дис. … канд. филол. наук. — Ашхабад, 1978. — 26 с.

Сылтамалар

• Калып:БСЭ3
• Каррыев К. М. {{{башлык}}} // Краткая литературная энциклопедия. — Т. 3.
• Кербабаев Берды Мурадович. ЦентрАзия. әлеге чыганактан 2016-03-04 архивланды. 2013-04-07 тикшерелгән.
• Кербабаева А. {{{башлык}}} // Великороссъ : литературно-исторический журнал. — № 4 (6). — С. 120—136. — ISSN 2227-4413.