Башкортстан мөселманнары Диния нәзарәте
Башкортстан мөселманнары Диния нәзарәте (рус. Духовное управление мусульман Башкортстана, баш. Башҡортостан мосолмандары Диниә назараты) ― Уфада урнашкан үзәкләштерелгән дини оешма. Башкортстанда теркәлгән җирле мөселман дини оешмаларының бер өлешен берләштерә
| Башкортстан мөселманнары Диния нәзарәте | |
| БР МДН | |
 | |
| Баш-фатир: |
|
|---|---|
| Оешма төре: |
үзәкләштерелгән дини оешма |
| Җитәкчеләр | |
| Мөфти | |
| Нигезләү | |
| БР мөселман руханилары корылтае карары | |
| dumrb.ru | |
Тарих
үзгәртү
XX гасыр башында кайбер җирле сәясәтчеләр Эчке Россия һәм Себер мөселманнарының Үзәк Диния нәзарәтеннән аерым дини идарә булдыру кирәклеге турында фикерләрен белдереп килә.
1917 елның 15 ноябрендә Башкорт хөкүмәте составында дини эшләр бүлеге оештырыла (мөдире Сәгыйть Мрясов).
1918 елның 2 октябрендә 8 кантонда казыйлар билгеләнүе турында документ кабул ителгән.
1918 елның 26 августында «Башкорт хөкүмәте хәбәрчесе» газетасы Ырынбурда Дини идарә эшли башлавы турында хәбәр итә.
1921 елның мартында Стәрлетамак кантоны Аллагуват авылында узган руханилар корылтаенда 5 кантонның дини оешмалары кергән Дини идарә оешуы игълан ителә [1].
Яңа заман
үзгәртү1992 елның 21 августында Уфада Башкортстан мөселман руханиларының (120 мәхәлләдән 300ләп вәкил) гамәлгә кую съездында республика Диния нәзарәте төзелә, устав кабул ителә, 5 елга мөфти, ике урынбасар һәм ике әгъза составында Президиум сайлана. Башкортстан Республикасы мөфтие итеп Н. М. Нигъмәтуллин сайлана.
2006 ел башында БР мөселманнары Диния нәзарәте составында 259 мәчет теркәлгән, республиканың 211 мәчете Россия мөселманнарының Үзәк Диния нәзарәтенә караган.
2019 елның 28 апрелендә БР мөселманнарының Диния нәзарәте рәисе мөфти Нурмөхәммәт хәзрәт Нигъмәтуллин отставкага китә [2][3].
2019 елның 29 апрелендә БР мөселманнарының Диния нәзарәте рәисе вазифаларын в.б. итеп Айнур хәзрәт Биргалин билгеләнә. 2019 елның 16 октябрендә Башкортстан мөселманнары диния нәзарәтенең VIII җыенында күпчелек тавыш белән Айнур хәзрәт Биргалин Диния нәзарәтенең рәисе-мөфти итеп сайлана [4].
2024 елның 24 октябрендә Уфада узган Башкортстан мөселманнары Диния нәзарәтенең IX Корылтаенда киләсе биш елга рәис итеп Айнур хәзрәт Биргалин сайланган. Бердәнбер намзәт итеп чыгарылган. Аның намзәтен Корылтайда катнашкан Башкортстан Башлыгы Радий Хәбиров та хуплаган[5].
2024 елның 1 гыйнварына БР мөселманнары Диния нәзарәте составына 856 җәмгыять керә[5].
Җитәкчелек
үзгәртү- 1992–2009 ― Нурмөхәммәт хәзрәт Нигъмәтуллин (1946–2019)
- 2019–х. в. ― Айнур хәзрәт Биргалин (1989 елгы)
Уку йортлары
үзгәртү- Мәрьям Солтанова исемендәге Ислам көллияте (мәдрәсә, Уфа);
- «Галия» ислам көллияте (мәдрәсә, Уфа);
- «Нур-әл-Иман» мәдрәсәсе (Стәрлетамак)
Басма органнары
үзгәртү- «Ислам һәм җәмгыять» газетасы
- «Рисаләт» газетасы
- «Диянәт» журналы
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ История образования Духовного управления мусульман Башкортостана. Сайт ДУМ РБ(рус.)
- ↑ Муфтий Башкирии подал в отставку. realnoevremya.ru. әлеге чыганактан 2019-04-28 архивланды. 2019-04-28 тикшерелгән.
- ↑ В Духовном управлении мусульман Башкортостана сменился глава 2021 елның 27 октябрь көнендә архивланган.. «Реальное время», 29.04.2019(рус.)
- ↑ Башкортстан мөфтие итеп Айнур Биргалин сайланды. Азатлык радиосы, 16.10.2019
- ↑ 5,0 5,1 Азат Гиззатуллин. Радий Хабиров поблагодарил ДУМ Башкирии за сохранение духовных ценностей. Башинформ, 24.10.2024