Алтын алма турында әкиятләр (проект)

**"Алтын алма турында әкиятләр" проекты**
Төр	Әлмәт шәһәренең иҗтимагый киңлекләрен һәм локаль җәмгыятьләрен үстерү проекты
Нигезләнгән	2017 ел
Нигезләүче	Айрат Хәйруллин (1981) һәм Наил Мәганов
Штаб-фатир	Әлмәт, Татарстан
Сайт	https://almetpublic.art/

Алтын алма турында әкиятләр - Татарстан Республикасы Әлмәт шәһәренең иҗтимагый киңлекләрен һәм локаль җәмгыятьләрен үстерүнең озак сроклы проекты. Концепциянең нигезенә татар визуаль мәдәнияте һәм фольклоры фрагментлары салынган. Проектка җиде алма турында борынгы татар әкияте бирелгән, ул балаларның тормышта иң зур кыйммәткә ия булуын, теләсә нинди матди байлыклардан югарырак булуын сөйли. Җиде алтын алма сурәте гаиләдә җиде бала символлаштыра. Барлык объектлар да кара-алтын тонналарда кара алтын — нефть белән тиңләштерелгән.

Сынау программасы 2017 елның февралендә эшләтеп җибәрелде һәм «Татнефть»компаниясе ярдәме белән гамәлгә ашырыла. Арт-проектны эшләү өчен Санкт-Петербургтан стрит-артны тикшерү институты белгечләре, шулай ук дөньяның төрле шәһәрләреннән урам рәссамнары чакырылган иде.

«Алтын алма турында әкиятләр» нигезендә зур мәдәни тикшеренү ята. Аны Әлмәт районында антропологлар, тарихчылар һәм фольклорчылар үткәрде. Ул татар халкының гореф-гадәтләренә, кыйммәтләренә һәм эстетикасына багышланган.

Проект инициаторлары арасында - «Татнефть» ГАҖ генераль директоры Наил Мәганов, элекке шәһәр һәм муниципаль районы башлыгы Айрат Хәйруллин һ.б.

Кереш

Әлеге "әкият турында ике күршеләр": беренче күршебез бай, әмма балалары юк, ә икенче ярлылар, һәм аның җиде баласы бар. Бер төндә бай йокларга ята һәм күршедәге йорттан балалар көлүен ишетә. Күршесе: «хәерчелеккә карамастан, алар бәхетле, ә мин бай һәм бәхетсез», — дип уйлады.

Икенче көнне ул ярлылардан бәхетләренең сере нидә, дип сорады. Хәерче әйтте: "безнең җиде алтын алма бар һәм без алар белән уйныйбыз". Шуннан соң бай күршебез үзенә алма заказ бирде,тик җиде түгел, ә егерме бер. Күңелле, әмма озак түгел алар хатыны алма белән уйнадылар – бер мизгелдә аларга бу шөгыльне күңелсезләндерделәр. Икенче кичтә бай күршебез күршеләренә кунакка керде һәм җиде баланы күрде. Вә ул гайрәтчегә әйтте: «барча байлык минем кулымда түгел, барча байлыкка патша булырга Аллаһ үзе җитәдер».

«Тамчы» һәм «Җир»

"Тамчы" һәм "Җир"

Программаның беренче объекты - «җир» диптихы һәм «Тамчы» парковкасы һәм Ленин урамы коймасы.Эшнең авторлары— Hoodo дуэты (Андрей Чередниченко һәм аның хатыны Ольга Дружинина).Рәссамнар Социалистик татар авторы Харис Якуповның «Алтын Татария " эшенә оммаж, алтын алма турындагы әкият һәм текстны бергә туплаганнар.Профлист тарафыннан тышланган бина коймасы «тамчы»дип атала.

Композицияне оештыручы-Канада каллиграфы Кәрим Җәббари. Композициядә мәдәниятнең суга ташланган капчыклардан судагы даирәләр кебек таралуы турында әйтелә. Сурәтнең үзәгендә — «балалар» сүзе, аннан радиаль Дулкыннар бара, билгеле бер ноктадан бина белән бергә кушыла. Эш каллиграффити стилендәге берничә стильне берләштерә. К.Җаббари Иске татар язма телен, борынгы славян руналарын һәм заманча кириллицаны куллана.

Атамасыз

Нефтьчеләр һәм Гафиятуллин урамнарындагы котельныйның ике резервуары Татар орнаменты өчен язылган иде. Татар сәнгатенә нигез салучы Фуад Вәлиевның «татар халык орнаменты»җыентыгыннан алынган. Резервуарлар крайлар буенча чыгарыла торган нефть белән тәкъдим ителгән. Бу объект Kreal (Мәскәү) рәссамнары һәм Василий IST (Ангарск) тарафыннан гамәлгә ашырылган.

Биш чәйнек

Пилот программасының өченче объекты Бигаш урамы буенча шәһәргә керү юлында 123-нче номерлы торак йорт фасады булды. Йортның сараена гаилә һәм кунакчыллык темасына багышланган билге төшерелгән, кешеләрне якынайта торган төп ритуалларның берсе — чәй эчү символы. Бу объект өстендә Итальян рәссамы һәм иллюстратор Агостино Якурчи эшләде. Эштә борынгы чигү элементлары кулланылды, алар Татарстан Республикасы Сынлы сәнгать музее тарафыннан бирелде.

Файл:Әлифба

Әлифба

Объект Төзүчеләр урамындагы өч йортның биш стенасында Әлифба рәвешендә күренә. "Әлифба" - ул татар алфавитыннан хәрефләр һәм аларда башлана торган сүзләр язылган иллюстрацияле битләр.Автор: Дмитрий Fatum 2021 елның 3 февраль көнендә архивланган. (Киев), 2018.

Ай һәм кояш

Автор: Дамир Bozik 2021 елның 3 февраль көнендә архивланган. (Әлмәт) 2018. Ленин урамы, 149 йорт адресы буенча урнашкан. Объект «Ай Һәм Кояш» татар әкияте мотивлары һәм Габдулла Тукайның шигыре буенча ясалган .Кояш астында балалар елга ярында закат каршы ала, ә ай астында пар акрын йөзеп, елга буйлап өйгә таба бара.

Күкне торгызу

Автор: Мәһди Гадьянлу (Тәһран), 2018. Ленин урамы, 123 нче йорт адресы буенча урнашкан. Бу эштә рәссам Әлмәтнең 25нче мәктәбенең 10 нчы сыйныф укучылары иҗат иткән киләчәк турындагы эсседән эләкте. Бу эштә баскыч киләчәккә хәрәкәтнең метафорасына әверелде: үсеш түшәменә барып, кеше туктамый, ә үз юлын дәвам итә.

Алтынчәч һәм Каракүз

Автор: Гүзәл Гарипова (Казан), 2018. Ленин урамы буенча урнашкан.Болгар ханының кызы Алтынчәч һәм аның көрәштәше Каракүз Ленин урамы астында каскадтан «Нефтьче» мәйданына күчкәндә язуның геройлары була. Гамәлдә булу вакыты-13 гасыр башы, Идел буе Болгарын монгол гаскәрләре яулап алу чоры. Шәһәрне коткарып, хатын-кызлар алтын кошларга әверелде.

Саклаучы

Автор: Fikos (Афина), 2018. Гаффиатулин ур., 2 адресы буенча урнашкан. Бу эш нигезендә «Алтын кош»татар әкияте. Әкият дөньяның дуалистик башлануы турында сөйли, шулай ук язмышлары төрлечә булган ике абыйлары турында символик рәвештә сөйли. Драконны җиңгән һәм барлык каршылыкларны җиңеп чыккан абыйга принцесса һәм Патшалык бирелә.

Надыйр Уразмәтов. Мирас

Автор: Basil LST (Ангарск), 2018. Нефтьчеләр урамы 17 йорт адресы буенча урнашкан. Морал XVIII гасырда ук Әлмәт регионын нефть чыгаручы төбәккә әйләндергән легендар татар Рудо эзләүчесе Надыйр Уразметовны сурәтли. Объектта үзенчәлекле калкулы ландшафтны, Елизавета чорының нефть промыселын, Надыйрның үзен һәм аның зур гаиләсен күрергә мөмкин.

Нефть барлыкка килү теорияләре

Автор: Артем Стефанов 2021 елның 28 гыйнвар көнендә архивланган. (Мәскәү), 2018. Белоглазов урамы, 62 йорт адресы буенча урнашкан. Әлмәт һәм нефть төбәге борынгы диңгез яры булды, анда кайчандыр дөнья иде, ул бездән нык аерылып торды. Борынгы дөнья Девон чорындагы трилобитлар һәм башка кыргый хайваннар һәм космик полигональ өлкәләрдән гыйбарәт.

Tөшке аш

Автор: Димитрис Таксис (Афина), 2018. Радищев урамы, 41 нче йорт адресы буенча урнашкан. Картина авыл йортында Татар гаилә төшке ашының сәхнәсен сурәтли. Көнкүреш фрагменты ике халыкларның уртак ашын күрсәтә: рус һәм татарлар, бер гаилә икенче гаилә янына кунакка килгәч, ике күршедә зур аерма юк.

Бу кап-кара урманда....

Бу кап-кара урманда...

Автор: Павел Игнатьев (Санкт-Петербург), 2018. Ленин урамы, 32 нче йорт адресы буенча урнашкан. Скульптура татар шагыйре Габдулла Тукайны сурәтли, ул кәрҗингә үз текстының бер герое — урман рухы Шүрәле алып килә. Велосипед, Шүрәле кебек үк, Тукай шигъриятеннән. «Яз килүе» шигырендә велосипедлар һәм аларның спицларының шалтыратулары — яңа сезон сынамышлары.

Котлы булсын!

Автор: Kreemos (Подольск), 2018. Белоглазов ур., 46 адресы буенча урнашкан. Проект кураторларының идеяләренең берсе-йорт диварында иминлек булдыру иде. «Котлы булсын» һәм " Будь счастлив" сүзләреннән торган күләмле композиция: алар тәңкәләрне рус һәм татар телләрендә оча.

Казбикә: гореф-гадәт һәм ирек

Автор: Alfa Alfa (Монтевидео), 2019. Герцен урамы, 90 нчы йорт адресы буенча урнашкан. Хатын-кыз башын гәүдәләндерүче каз образы гасырлар аша үтеп, татар мәдәниятенә ныклы нигез салына. Шулай итеп, хатын-кызның татар мәдәниятендә каз каз образы аның пөхтә, хуҗалыкчан булуы, балалары турында кайгыртуы һәм өйләренә бәхет китерүе турында сөйли.

Алмалар тарихы. Диптих

Автор: Hitnes (Рим, Италия). Ул 8 Март, 15, Герцен ур., 90 адресы буенча урнашкан. Әлмәт символларының берсе-алмагач агачларын сәнгатьчә интерпретацияләү. Хәтта шәһәр исеме дә агачлар белән тыгыз элемтәдә тора: «алма «татар теленнән "алмагач " дип тәрҗемә ителә.

Ак ана бүре.jpg

Ак ана бүре

Автор: Dulk (Валенсия), 2019. 8 Март ур., 27 адресы буенча урнашкан. Төрки халыкларның һәм урманнарның саклаучы Ак Бүре турында мифны карау. Бөек Ватан сугышы вакытында ир-атларның барысы да диярлек фронтта булган, шуңа күрә нефтьне хатын-кызлар чыгарган. Урманнарда еш кына бүреләр ташлана, күбесе һәлак була. Хатын-кыз бораулаучыларга хәтта башмакларда исемнәрен дә үтенгән, мондый үлем очрагында аларны идентифицацияләргә мөмкин булган.

"Бервакыт кызлар саф бүрене чолгап алганда, урманнан Ак Бүре барлыкка килә һәм хайваннарны үзе артыннан алып китә".

Ал да гөл

Автор: Ракель Родриго (Валенсия), 2019. Радищев ур., 43 адресы буенча урнашкан. Чәчәкле татар чигүләрендә шомартылган юлламаларның әһәмияте.

Элемтәсез

Автор: Александр Демкин (Рязань, Россия), 2019. Нефтьчеләр ур., 18 адресы буенча урнашкан. Кайчандыр танылган Әлмәт ярминкәсе — шәһәр халкының очрашулар һәм социаль элемтәләр урыны-вакыт узу белән супермаркетларны алыштырдылар. Алар югалгач, нәрсә калачак?

Кояш Факелы

Автор: Виктор Поляков (Мәскәү, Россия), 2019. Урнашкан: Белоглазова, 62. Янган газ факеллары совет Әлмәтенең символына гына түгел, ә аның локаль культурасының бер өлешенә дә әверелде. Факеллар, яки «газ шәмнәре» Әлмәттә масштаблы нефть чыгару башлануны символлаштыра.

Асар. Ризаэтдин Фәхретдин портреты

Автор: Дима Fatum (Киев, Украина), 2019. Герцен ур., 80б. Татар мәгърифәтчесе Ризаэтдин Фәхретдинов-тормышын дини дөньяда тигез хокук өчен көрәшкә багышлаган кеше. Бу - Россиядә оптик иллюзия белән беренче мурал: күзәтүче ерактан портретны, ә якынрак вакытта — ул торган детальләрне күрә. Йорт, балачак пейзажлары һәм сәяси репрессия елларында атып үтерелгән номерлы табличка — Ризаэтдин Фәхретдиновның катлаулы биографиясе сюжетлары.

Табышмак

Автор: Даша Зорькина (Берлин), 2019. Гафиятуллин ур., 28б. адресы буенча урнашкан. Берлиннан килгән рәссам һәм мультипликатор Даша Зорькина фольклор иҗатының бу өлешенә мөрәҗәгать итте. Табигать күренешләре кешегә таныш әйберләр һәм күренешләр образлары аша яңадан аңлана, гади, якыннарына, игелекле һәм хәтта беркатлылыкка әверелә.

Нокта

Автор: С Е П П (Мәскәү, Россия), 2019. Белоглазова ур., 62 адресы буенча урнашкан. Бу лазерно-световая инсталляция. Уйлап караганда, инсталляция тел, фәлсәфә, технологияләр, фән традицияләрен үз эченә ала.

Кушымта өстәмә чынбарлык Альмет AR

Авторлар: Сергей Люминарский, Михаил Агафонов һәм «krem» студиясе (Ижевск, Россия), 2019. Белоглазова ур., 62 адресы буенча урнашкан. Almet AR мобиль кушымтасы-шәһәр киңлегендә өстәмә чынбарлыкта уникаль тәҗрибә һәм " нефть чыгышы теориясе " дигән муралны цифрлы киңәйтү. Кушымтадагы һәр нокта сурәтнең конкрет фрагментына бәйле: контент кирәкле объектка смартфон камерасын урнаштырганнан соң гына карарга була.

Ак чәчәкләр

Авторлар: Иван Ninety (Протвино), Игорь Сафиуллин (Мәскәү), «11» архитектура бюросы (Санкт-Петербург). Төзүчеләр проспекты, 30/1 адресы буенча урнашкан. «Ак чәчәкләр» традицион татар романы һәм 2020 ел пандемиясе Әлмәт үзәк район хастаханәсе территориясендә арт-объектларда Яңа мәгънәгә ия булды. Арт-объектларда пандемия вакытында һәрберебездә барлыкка килгән хисләр һәм хисләр чагылды.

Әлмәт нардлары

Автор: Xeato (Санкт-Петербург). Ленин урамы, 121 йорт (Гадел Хөкем йорты янында) адресы буенча урнашкан. Пандемия вакытында дистанция төшенчәсе үзгәрде: физик яктан күбрәк, ә менталь-якынрак. «Әлмәт нардлары» интерактив арт-объекты — әлеге трансформацияләрне уен аша карарга омтылу.

Оештыручы

" Алтын алма турында әкиятләр " – иҗтимагый киңлекләрне һәм локаль берләшмәләрне үстерү программасы. Ул «Татнефть»компаниясе тарафыннан оештырылды. Проект стрит-артны тикшерү институты тарафыннан чакырылган экспертлар һәм рәссамнар төркеме катнашында тормышка ашырыла