Plank ozınlığı

Plank ozınlığı ($\ell _{P}\$ itep bigelänä) - Plank berämlekläre sistemasında ozınlıq fundamental' berämlege, Sİ Xalıqara berämleklär sistemasında 1,6×10⁻³⁵ m tigez.

Zur qara tişekneñ gravitatsion linzalaştıruı

Plank ozınlığı - ozınlıq tabiği berämlege, çönki aña fundamental' daimilär kerä:

$\ell _{P}={\sqrt {\frac {\hbar G}{c^{3}}}}$ ≈ 1,616 229(38)×10⁻³⁵ m

biredä

c — vakuumdağı yaqtılıq tizlege,

ħ — Dirak daimie,

G — gravitatsion daimi.

Küzätelä torğan Ğälämneñ radiusı 46 mlrd yaqtılıq yılı yä 4,4×10²⁶ m, dimäk 2,7×10⁶¹ plank ozınlığı.

Plank massalı qara tişekneñ Şvartsşild radiusı (anıñ kompton dulqın ozınlığı) yaqınça Plank ozınlığına tigez.

Plank ozınlığındağı tögällek belän fizik obyektlarnıñ urnaşu urının ülçäp kürsätep bulmıy, çönki foton dulqın ozınlığı Plank ozınlığına tigez bulğan oçraqta, foton energiäse şundıy zur bulırğa tieş häm ul mikroskopik qara tişekkä äylänä.

Ğomumi çağıştırmalılıq teoriäse häm kvant mexanikasınıñ bilgesezlek mäsläge Plank ozınlığınnan yuğarıraq tögällek belän ülçäwlärneñ mömkinsezlegen kürsätä. Şuña kürä kvant gravitatsiäse teoriäsendä Plank ozınlığınnan keçeräk masştabında fäza-waqıtqa ğädättäge qaraşlar qullanılmıy.

Qıllar teoriäsendä östämä 6 (yä 7) ülçäneş Plank ozınlığınnan keçeräk yıraqlarda törelgän häm täcribälärdä tabılıp bulmıy.

Üzleklär

• Plank ozınlığında Evklid geometriäse bozıla
• Plank ozınlığı - yıraqlıq tübän çige, azraq masştabında fäza häm aralıq töşençäläre betä.
• Ber faraz buyınça ägär fäza kvantlansa, fäzanıñ kvantı Plank ozınlığına tigez bula. Läkin älegä täcribädä dälillänmägän.

Sıltamalar

• Томилин К. А. Планковские величины // 100 лет квантовой теории. История. Физика. Философия : Труды международной конференции. — М.: НИА-Природа, 2002. — С. 105—113.
• Томилин К. А. Фундаментальные физические постоянные в историческом и методологическом аспектах. 2014 елның 14 июль көнендә архивланган. М.: Физматлит, 2006, 368 с, страницы 209, 215—218, 222, 223, 271, 311. (djvu)
• Max Camenzind. Compact Objects in Astrophysics: White Dwarfs, Neutron Stars and Black Holes. — Springer Science & Business Media, 2007. — P. 588. — 706 p. — ISBN 3540499121, 9783540499121.