Монгол империясе

	Монгол империясе ; Их Монгол Улс;
	; Монгол империясенең үсүе
Башкала	en:Avarga; en:Karakorum; en:Khanbaliq (бүгенге Пекин)
Акча берәмлеге	en:dirham, en:Sukhe, һәм Юань'ның en:Chao (currency), алтын һәм көмешкә нигезләнгән кәгазь акча
Мәйдан	24000000
Идарә итү төре	сайланучы монархия (ингл.)
	Бөек Хан
- 1206–1227	Чыңгызхан
- 1229–1241	Үгәдәй
- 1246–1248	Гүюк
- 1251–1259	en:Möngke Khan
- 1260–1294	en:Kublai Khan
- 1333–1370	en:Toghan Temür Khan
Шура	Корылтай

Монгол империясе (монг. Монголын эзэнт гүрэн) — Урта гасырларда, Урта Евразиядә (Азия һәм Көнчыгыш Европада) урнашкан күп милләтле дәүләт. XIII гасырда формалашкан. Якынча 33 миллион км² җирләрен биләгән. Башкалалары - Каракорум, Сарай Берке, Сарай Берке, Ханбалык hәм башка Урта Евразиядә шәһәрләре булган.

Чәчәк ату чорында Үзәк Азия, Көньяк Себер, Көнчыгыш Европа, Якын Көнчыгыш, Кытай һәм Тибет җирләрендә урнашкан. XIII гасырның икенче яртысында империя ылысларга таркала башлый (мәсәлән, Алтын Урда). XIV гасырның соңгы чирегендә яшәүдән туктый.

Тарих

Дәүләтнең барлыкка килүе

XII гасыр башында таралып урнашкан монгол ырулары бердәм дәүләткә берләшү омтылышын ясыйлар. Бу дәүләт тарихка Хамаг Монгол исеме астында кереп кала. Аның беренче җитәкчесе Хайду-хан була. Аның оныгы, Хабул-хан, Цзинь империясен вакытлыча җиңүгә ирешә, аңа ясак түләтә. Хабул-ханның дәвамчысын – Амбагай-ханны — шул җирлектә татар дип аталган ырулар (татар атамасы төрки халыкларга соңрак күчә) әсир итә, һәм чжурчжэннарга тапшыра. Берничә елдан соң татар кабиләләре тарафыннан Тимучинның (соңрак Чынгыз-хан) әтисе Есүгәй-Батыр үтерелә.

Тимучин яшьлеген бертуганнары һәм әнисе белән Делун Болдока тауларында үткәрә. Ул хакимияткә әкрен килә, башта аңа Үзәк Монголиядәге кереитлар җитәкчесе Ван-хан ярдәм күрсәтә. Җитәрлек көч туплагач, Тимучин көнчыгышта татарларны (1202), үзенең элеккеге ярдәмчеләр — кереитларны (1203) һәм көнбатышта найманнарны (1204) буйсындыра. 1206 елдагы мнгол җитәкчеләре җыелышы — корылтайда Тимучин монголларның бөек ханы дип игълан ителә. Ул Чынгызхан исеме белән атала башлый.

Шулай ук карагыз

	Монгол империясе порталы
	Тарих порталы
	Азия порталы
	Европа порталы

Искәрмәләр

↑ The actual foundation of this city did not occur until 1220, and served as the capital of the Mongol Empire as least until 1259.
↑ After the death of en:Möngke Khan in 1259, there was no single major city in the empire, with en:Khanbaliq being the capital of the en:Yuan Dynasty from 1272 to 1368.

[1] The actual foundation of this city did not occur until 1220, and served as the capital of the Mongol Empire as least until 1259.

[2] After the death of en:Möngke Khan in 1259, there was no single major city in the empire, with en:Khanbaliq being the capital of the en:Yuan Dynasty from 1272 to 1368.

[1]

[2]