Можга районы
[3]Можга районы (рус. Можгинский район, удм. Можга ёрос) – Удмуртиянең көньяк-көнбатышта муниципаль район.
| Можга районы | |
| Байрак | Илтамга |
 |  |
| Нигезләнү датасы | 15 июль 1929 |
|---|---|
 | |
| Дәүләт |
 Россия |
| Башкала | Мәжгә |
| Административ-территориаль берәмлек | Удмуртия |
| Сәгать поясы | SAMT[d] һәм UTC+04:00 |
| Халык саны | 25 265 (2021)[1] |
| Мәйдан | 1996,97 км²[2] |
| Рәсми веб-сайт | mozhga-rayon.ru |
.svg) | |
 | |
| Җирле телефон коды | 34139 |
 | |
 Можга районы Викиҗыентыкта | |
Административ үзәге – Можга шәһәре (район составына керми).
География
үзгәртүЧиктәшлек
үзгәртү| Як | Район яки регион |
|---|---|
| Төньяк | Ува районы |
| Төньяк-көнбатыш | Вавож районы |
| Көнбатыш | Кизнәр районы |
| Төньяк-көнбатыш | Грахово районы |
| Төньяк-көнчыгыш | Алнаши районы, Татарстан Республикасы (Әгерҗе районы) |
| Көнчыгыш | Грахово районы |
Шуның өстенә, Можга район эчендә Можга шәһәре урнашкан.
Район Можга калкулыкта уранаша, аның территориядә Вала, Сюга, Ныша, Сюгинка, Сюгаилка, Поршурка, Пычас, Сарсак, Юринка елгалар агалар.
Тарих
үзгәртүМожга районы 1929 елның 15 июлендә элекке Можга өязенең Олы Кибья, Олы Уча, Можга һәм Троицкое волостьларның 24 авыл советлардан барлыкка килгән. 1932 елда Нылга-Жикья районы бетерелгән, аның өлешләре Можга районына кертелгән. 1937 елда район кечерәйтелгән, Пычас һәм Олы Уча районнар барлыкка килдгәннәр. 1956 елда Бемыж, Пычас һәм Олы Уча районнар юкка чыгарылганнар, район яңадан зурая. 1963 елда Можга районы, Алнаши һәм Вавож районнарының өлешләре Можга авыл районына берләштереләләр, ә Можга шәһәре район составыннан чыгарылган. 1965 елда Вавож һәм Алнаши районнары яңадан торгызылалар, ә Можга районы хәзерге чикләренә кергән.
Халык
үзгәртү| 1939[4] | 1959[5] | 1970[6] | 1979[7] | 1989[8] | 2002[9] | 2010[10] |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 49 283 | 70 734 | 38 930 | 30 619 | 30 236 | 30 358 | 28 897 |
Милли состав
үзгәртү| Милләт | 1939[4]* | 2002[11] | 2010[12] |
|---|---|---|---|
| арлар | 36,3% | 66,0% | 65,0% |
| руслар | 59,7% | 29,1% | 30,3% |
| татарлар | 2,7% | 3,5% | 3,3% |
* Можганы исәпләмичә
Административ бүленеше
үзгәртү- Александровское авыл җирлеге
- Зур Кибья авыл җирлеге
- Зур Пудга авыл җирлеге
- Зур Сибы авыл җирлеге
- Зур Уча авыл җирлеге
- Горняк авыл җирлеге
- Кватчи авыл җирлеге
- Люга авыл җирлеге
- Кече Воложикья авыл җирлеге
- Мельниково авыл җирлеге
- Можга авыл җирлеге
- Нынек авыл җирлеге
- Ныша авыл җирлеге
- Пазял авыл җирлеге
- Пычас авыл җирлеге
- Иске Какси авыл җирлеге
- Сюгаил авыл җирлеге
- Черёмушки авыл җирлеге
- Югары Юри авыл җирлеге
Социаль инфраструктура
үзгәртү27 мәктәп (20 урта мәктәп), 28 балалар бакчасы, 2 балалар иҗат үзәге; 3 хастаханә, 37 фельдшер-акушерлык пунты. Шулай ук 32 мәдәният йорты һәм 33 китапханә эшли[13].
Танылган шәхесләр
үзгәртү- Фёдор Фалалеев – авиация маршалы.
- Равил Кәримов (1952) - Удмуртия Министрлар советы рәисе урынбасары - финанс министры (1990 - 1994), Удмуртия Милли банкы рәисе (1994 - 2013), икътисад фәннәре докторы, профессор.
- Михаил Покчи-Петров (1930―1959), шагыйрь, театр режиссёры, Удмурт АССР Дәүләт премиясе лауреаты (1972, вафатыннан соң).
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ Итоги Всероссийской переписи населения 2020 года (по состоянию на 1 октября 2021 года)
- ↑ http://www.gks.ru/dbscripts/munst/munst94/DBInet.cgi?pl=8006001
- ↑ GEOnet Names Server — 2018.
- ↑ 4,0 4,1 demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_39_ra.php?reg=2470
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus59_reg1.php
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus70_reg1.php
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus79_reg1.php
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus89_reg1.php
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus02_reg1.php
- ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2011-06-27, retrieved 2014-02-20
- ↑ 2002 ел сан алу базасы, archived from the original on 2015-09-15, retrieved 2014-02-20
- ↑ 2010 ел сан алу базасы
- ↑ http://www.udmgossovet.ru/samoupravlenie/regions/mozhginskiy/pasport/uchrezhdeniya_sotsialnoj.doc(үле сылтама)