Мирфатыйх Зәкиев
Мирфатыйх Зәкиев – танылган филолог-галим. Филология фәннәре докторы, профессор, Татарстан Фәннәр академиясенең мөхбир әгъзасы, Төрек лингвистик җәмгыятенең шәрәфле әгъзасы, Татарстан Фәннәр академиясенең гуманитар бүлеге академик-секретаре, Халыкара төрки академиясенең татар бүлеге бюросы рәисе, Татарстанның һәм Россиянең атказанган фән эшлеклесе һәм техника өлкәсендә Дәүләт премиясе лауреаты. БР Җәлил Киекбаев премиясе лауреаты (1993). «Татар милләтенә күрсәткән олы хезмәтләр өчен» медале иясе (2015). Казанның мактаулы гражданины (2021)[4].
| Мирфатыйх Зәкиев | |
|---|---|
 | |
| Туган телдә исем | Мирфатыйх Зәки улы Зәкиев |
| Туган | 14 август 1928 (96 яшь) Зәйпе, Бәйрәкә вулысы, Бөгелмә кантуны, Татарстан АССР, РСФСР, СССР[1] |
| Үлгән | 18 август 2023[2] (95 яшь) Мәскәү, Россия |
| Яшәгән урын | Достоевски урамы, Казан[3] |
| Милләт | татар |
| Ватандашлыгы |  ССРБ→ Россия |
| Әлма-матер | Казан (Идел буе) федераль университеты |
| Һөнәре | филолог-галим |
| Эш бирүче | Казан (Идел буе) федераль университеты |
| Сәяси фирка | Советлар Берлеге коммунистик фиркасе |
| Бүләк һәм премияләре |    «Татар милләтенә күрсәткән олы хезмәтләр өчен» медале (2013) |
| Гыйльми дәрәҗә: | филология фәннәре докторы[d] |
| Гыйльми исем: | профессор[d] |
Тәрҗемәи хәл
үзгәртүМирфатыйх Зәкиев 1928 елның 14 августында Татарстанның Ютазы районындагы Зәйпе авылында туа. Аңа 5 яшь 3 ай булганда, колхоз рәисе булып эшләгән әтисе Зәки, салкын тидереп, 1933 елда дөнья куйган. Әнисе икенче тапкыр кияүгә чыгып, кабат ирсез калган. Әнисенә 5 баланы тәрбияләүдә булышкан[5]. Сугыш елларында көтүче, ат караучы, кышын туң тирес чабучы, тимерче, эретеп ябыштыручы һ.б. хезмәтләр башкара. Фидакарьлеге өчен “Бөек Ватан сугышы елларындагы фидакяр хезмәт өчен” медале белән бүләкләнә. Мәктәпне “бишле”гә тәмамлап, Казан дәүләт университетындагы татар теле һәм әдәбияты бүлегенә укырга керә. Университетны кызыл диплом белән тәмамлый, аспирантурада калдырыла. 1954 елда кандидатлык диссертациясе яклый. Башка милләтләрнең грамматика китаплары белән эзлекле танышкач, татар теле буенча шундый хезмәт язып бастырды. “Синтаксический строй татарского языка” дип аталган 464 битлек китабы докторлык диссертациясе буларак бәяләнә. Диссертация 1962 елда яклана.
Хронология
үзгәртү- 1960—1965 — КДУның татар теле кафедрасы мөдире;
- 1965—1967 — Казан дәүләт педагогия институтында фән буенча проректор;
- 1967—1986 — Казан дәүләт педагогия институты ректоры;
- 1968—1986 — татар тел белеме кафедрасы мөдире;
- 1986—1996 — СССР Фәннәр Академиясенең Казан филиалы Тел, әдәбият һәм тарих институты директоры (1992 елдан — Татарстан фәннәр Академиясе составында);
- 1996—2000 — Татарстан фәннәр Академиясенең Тел, әдәбият һәм сәнгать институты директоры.
- 1992—2002 — ТФАнең гуманитар бүлеге академик-секретаре.
- 1980—1990 — ТАССР Югары шурасы депутаты һәм Татарстан АССР Югары шурасы рәисе.[6]
2023 елның 18 августында 95 яшендә вафат[7]. Казанның Мөселман зиратында (Шәмсир) җирләнгән[8].
Гаиләсе
үзгәртүХатыны Лена (вафат), уллары Рөстәм, тарих фәннәре кандидаты (1984); Илдар.
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ 1,0 1,1 Башкорт энциклопедиясе — Башкирская энциклопедия, 2005. — 4344 бит
- ↑ http://www.antat.ru/ru/news/16564/
- ↑ https://jitely.info/kazan
- ↑ Профессор Мирфатыйх Зәкиев «Казанның Мактаулы гражданины» исемен алачак. Татар-информ, 16.08.2021
- ↑ Ралинә Сәлимова. Мирфатыйх Зәкиевның бертуган сеңлесе: Истәлекләреңне яшәтеп яшәргә язсын. Татар-информ, 20.08.2023
- ↑ ТР фәннәр академиясе рәсми сайты(үле сылтама)
- ↑ Галим Мирфатыйх Зәкиев вафат. Татар-информ, 19.08.2023
- ↑ Ралинә Сәлимова. Татар җәмәгатьчелеге Мирфатыйх Зәки улы Зәкиевны соңгы юлга озатты. Татар-информ, 20.08.2023
Чыганаклар
үзгәртү- Суфиян Поварисов. “Тел атасы”ның атасы(үле сылтама) // Кызыл таң.