Wikipedia

Лев Зенкевич

Лев Александрович Зенкевич ( 4 [16] июнь, 1889 — 20 июнь 1970, Мәскәү) - совет галиме- океанологы, зоолог һәм гидробиолог, милли биологик океанологияне тудыручы , СССР Фәннәр академиясе академикы (1968), Дәүләт премиясе лауреаты, Географик җәмгыятьнең мактаулы әгъзасы.

Лев Зенкевич
Туган 4 (16) июнь 1889 яки 1889[1]
Царев[d], Әстерхан губернасы, Россия империясе
Үлгән 20 июнь 1970(1970-06-20)[2]
Мәскәү, СССР[2]
Күмү урыны Новодевичье зираты[d]
Ватандашлыгы  Россия империясе
 Россия республикасы[d]
 РСФСР[d]
 СССР
Әлма-матер Мәскәү университетының физика-математика факультеты[d]
Һөнәре гидробиолог, морской биолог, акиянулыг, биолог, хайванатбелгеч
Эш бирүче РФА океанбелем институты[d][3], Беларус дәүләт университеты[d][4] һәм Мәскәү дәүләт университеты[5][3]
Гыйльми дәрәҗә: биология фәннәре докторы[d]

Биографиясе

үзгәртү

Лев Александрович Зенкевич 1889 елның 4 (16) июнендә Әстерхан губернасының Царев шәһәрендә ветеринария гаиләсендә туган.

Ул Тверь классик гимназиясендә (булачак академик А.Н. Туполев белән бергә 1 һәм 2 класслар), аннары Ырынбур классик гимназиясендә укыган, 1908 елда тәмамлаган.

Ул Император Мәскәү университетының юридик факультетына укырга керә, ләкин 1911 елда ул студентлар чуалышларында катнашуы өчен куыла. 1912 елда ул юридик факультетны тышкы студент итеп тәмамлый һәм физика һәм математика факультетының табигый бүлегенә укырга керә. 1914 елда Мурманскта укыту практикасы вакытында ул беренче тапкыр диңгез фаунасы белән таныша, бу аның артабангы фәнни тикшеренүләрен билгели

1916 елда ул Мәскәү университетын тәмамлый һәм профессорлыкка әзерләнә. 1917 елда зоология буенча гадәттән тыш ярдәмче буларак, ул Байкал күленә экспедициядә катнаша.

1920 елда ул Төньяк фәнни балык тоту экспедициясендә, һәм 1921 елда Баренц диңгезендә йөзүче диңгез институты экспедициясендә катнаша. Чынлыкта, Лев Александрович, аны булдыру комитетының актив әгъзаларының берсе, бу институтны булдыру белән турыдан-туры бәйле була. Соңрак, ул институтның Баренц, Ак һәм Кара диңгезенә экспедицияләрендә катнаша, һәм аларның 6 башлыкларының берсе була [6].

1930 елда ул гомуми зоология бүлеген, 1931 елда умырткасыз зоология бүлеген, биология факультетын җитәкли. 1932 елдан башлап, Бөтен Союз Балыкчылык һәм Океанография Институты хезмәткәрләре белән берлектә, ул Каспий һәм Азов диңгезләренең бентосын өйрәнү буенча зур эш башлый. Эш нәтиҗәләре буенча, Каспий диңгезен Азов диңгезендә яшәүче нерей кортлары һәм моллюск синдезиясе белән тулыландырырга карар ителә. Ташу 1939 елда башлана һәм тиз нәтиҗәләр бирә, күчерелгәннәр балыкның яраткан ризыгына әйләнә. Бу эш өчен Зенкевич 1954 елда Мәскәү натуралистлар җәмгыятенең 1-нче премиясенә лаек булды [6] .

1933 елда ул анти-совет эшчәнлегендә гаепләнеп кулга алына. Алты айдан соң аңа "өч ел сынау" хөкем ителде [7] .

1935 елда, РСФСР Мәгариф буенча Халык Комиссариатының Югары Аттестация Комиссиясе карары белән , ул биология фәннәре докторы фәнни дәрәҗәсендә һәм тезисны якламыйча профессор титулында раслана.

Файл:Могила академика Льва Зенкевича.JPG
Мәскәүдәге Новодевич зиратында кабере.

1948 елдан ул П. П.Ширшов исемендәге Океанология институтының бентос лабораториясе мөдире була.

Ул Фәннәр академиясе Президиумы астында Океанографик Комиссия председателе (1951-1970), Бөтен Союз Гидробиология Жәмгыяте (1954-1970), Мәскәү Натуралистлар җәмгыяте вице-президенты (1950-1970), аның инициативасы белән ясалган "Океанология" журналының баш мөхәррире (1960-) 1970), берничә эчке һәм чит ил фәнни журналларының редакция советы әгъзасы.

Ул Марсель университетының (1960) һәм Инглиз диңгез биология ассоциациясенең (1959)   мактаулы докторы , Дания табигый фәннәр җәмгыяте әгъзасы (1957), Франция океанографик институтының фәнни советы әгъзасы, зоология академиясе әгъзасы һәм Сербия Фәннәр академиясе әгъзасы итеп сайлана. Сәнгать (1947) һәм Аградагы Зоология академиясе (Һиндстан, 1960). Лима географик җәмгыятенең корреспондент әгъзасы (Перу, 1968). 1930 елдан гомеренең ахырына кадәр, ягъни 40 ел дәвамында ул Мәскәү дәүләт университетының умырткасызлар зоологиясе кафедрасын җитәкли (аның өлеше буларак ул 1917 елдан бирле эшли). Биология фәннәре докторы ( 1935 ), СССР Фәннәр академиясенең корреспондент әгъзасы ( 1953 ), СССР Фәннәр академиясенең тулы әгъзасы ( 1968), сәясәттән читтә калырга тырыша һәм КПСС әгъзасы булмый [6] .

1955 елда ул " Өч йөз хаты "на кул куйды.

Ул 1970 елның 20 июнендә Мәскәүдә вафат була. Аны Новодевичье зиратында җирлиләр.

Экспедицияләр

үзгәртү

Мәскәү университетының Байкал экспедициясендә катнаша (1917 елның җәе). 1949-1969 елларда «Витязь " тикшеренү судларында күпсанлы ерак океан экспедицияләре белән җитәкчелек итә.» (1949, 1950, 1953, 1966) «Академик Курчатов» (1968), ә элек беренче совет «Персей» тикшеренү судносында (1930), Баренцев, ак һәм Кар диңгезләрендә).

Бүләкләре

үзгәртү
  • Ленин премиясе (1965)
  • Сталин премиясе, икенче дәрәҗә (1951)
  • Ике Ленин ордены (1953, 1969)
  • Кызыл Байрак Хезмәт ордены (1961)
  • "Мәскәүнең 800-еллыгы истәлегенә" медале (1948)
  • "1941-1945 елларда Бөек Ватан сугышында батыр хезмәт өчен" медале. (1945)
  • СССР географик җәмгыятенең Ф.П. Литкеның алтын медале (1956)
  • " Монако кенәзе Альберт Iистәлегенә" алтын медале (1959) - Франция Океанографик институтының иң югары премиясе
  • Мәскәү дәүләт университетының Ломоносов премиясе (1954)

Хәтер

үзгәртү
 
Л.А. Зенкевичка багышланган маркалы конверт, СССР, 1989

1953 елда «Витязь " НИС рейсы вакытында ачылган Тын океанда су асты валы аның хөрмәтенә аталган» [8][9]

Төп хезмәтләре

үзгәртү

СССР Фәннәр академиясенең Океанология институтының күп томлы әсәрләре редакторы, "Зоология өчен кулланма", "Хайваннар тормышы", "Тын океан" монографиясе авторы. 300 дән артык фәнни мәкалә, 10 дан артык китап һәм дәреслек авторы.

  • Зенкевич Л. А. Фауна и биологическая продуктивность моря. — М. ; Л. : Сов. наука. — Т. 1 : Мировой океан. — 1951[sic!]. — 507 с.
  • Зенкевич Л. А. Фауна и биологическая продуктивность моря. — М. ; Л. : Сов. наука. — Т. 2 : Моря СССР, их фауна и флора. — 1947. — 588 с.
  • Зенкевич Л. А. О задачах, объекте и методе морской биогеографии // Зоол. журн. 1947. Т. 26, вып. 3. С. 201—220.
  • Зенкевич Л. А. Биологическая структура океана // Зоол. журн. 1948. Т. 27, вып. 2. С. 113—124.
  • Зенкевич Л. А. Некоторые проблемы биогеографии моря как части общей географии // Вопр. географии. 1951. Сб. 24. С. 234—250.
  • Зенкевич Л. А. Зенкевич Л. А. Биология морей СССР. — М. : Изд-во АН СССР, 1963. — 740 с.
  • Зенкевич Л. А. О древности океана и о значении в решении этого вопроса истории морской фауны // Океанология. 1966. Т. 6, вып. 2. С. 195—207.
  • Зенкевич Л. А. Избранные труды. М. : Наука, 1977. — Т. 1 : Биология северных и южных морей СССР. — 340 с. ; Т. 2 : Биология океана. — 244 с.
  • Zenkevitch L.A. Biology of the seas of the USSR. — N. Y. : Wiley-Interscience, 1963. — 955 p.

Искәрмәләр

үзгәртү
  1. ↑ Identifiants et Référentiels — ABES, 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Зенкевич Лев Александрович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / мөхәррир А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  3. ↑ 3,0 3,1 Гельтман Д. В. История неполучения заслуженной учёной степени: Документы о попытке присуждения Н.В. Тимофееву-Ресовскому учёной степени доктора биологических наук без защиты диссертации в 1957 г., The Story of Non-awarding of the Deserved Degree: Documents on the Attempt to Award a Doctor of Science Degree in Biology without Defense of a Thesis to N.V. Timofeyeff-Resovskii in 1957 // Историко-биологические исследования — 2018. — ISSN 2076-8176; 2500-1221 — doi:10.24411/2076-8176-2018-11968
  4. ↑ Макаревич Т. А., Жукова Т. В., Ковалевская Р. З. et al. Нарочанская биологическая станция в истории гидробиологии и судьбах гидробиологов, Naroch biological Station in the History of Hydrobiology and in the fates of Hydrobiologists // Историко-биологические исследования — 2022. — ISSN 2076-8176; 2500-1221 — doi:10.24412/2076-8176-2022-1-87-109
  5. ↑ Птушенко В. В., Ляпунова Е. А. История отечественной науки в переписке семьи Ляпуновых (1955–1962 гг.), The history of Russian science through the correspondence of the Lyapunov family (1955–1962) // Историко-биологические исследования — 2021. — ISSN 2076-8176; 2500-1221 — doi:10.24412/2076-8176-2021-4-150-168
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Извекова, Заренков, 2006
  7. ↑ Малахов В. В. {{{башлык}}} // Природа : Журнал. — № 1. — С. 26—34. — ISSN 0032-874X.
  8. ↑ . — С. 94.
  9. ↑ Алехина Г. Н., Ушакова М. Г., Агапова Г. В. Имена ученых и научных судов Института океанологии на карте Мирового океана // Природа. — 2016. — № 8. — С. 6—14.

Әдәбият

үзгәртү
  • Богоров В. Г. Лев Александрович Зенкевич (1889—1970) // Бюл. Моск. об-ва испытателей природы. Отдел биологич. — 1971. — Т. 76. — Вып. 3. — С. 9-12.
  • Лев Александрович Зенкевич / вступ. ст. Я. А. Бирштейна; библиогр. сост. Р. В. Беловой. — М. : Изд-во АН СССР, 1961. — 70 с.
  • Филатова З. А., Виноградова Н. Г. Академик Л. А. Зенкевич : к 90-летию со дня рождения // Вестн. АН СССР. 1979. № 7. С. 92-101.
  • Филатова З. А., Виноградова Н. Г. Академик Л. А. Зенкевич и его роль в развитии науки об океане // Океанология. 1980. Т. 20, вып. 5. С. 758—765.
  • Извекова Э. И., Заренков Н. А. {{{башлык}}} // Известия Самарского научного центра РАН : журнал. — В. 1. — Т. 8. — С. 349-352.

Сылтамалар

үзгәртү
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Лев_Зенкевич&oldid=4121665