КалининКазан эчендә аз катлы биналар белән бистә (торак пункт).

Калинин
Нигезләнү датасы 1920
Дәүләт  Россия
Административ-территориаль берәмлек Идел буе районы
 Калинин Викиҗыентыкта

Территориаль урнашу, чикләр үзгәртү

Калинин бистәсе Казанның көньяк өлешендә, Идел буе районында, Урта Кабан күленең көньяк-көнбатыш ярында урнашкан[1]. Аның төп территориясе күл яры белән Авангард урамы арасында урнашкан — бу 1920-нче елларда авыл барлыкка килгән тарихи өлеш. Аннан көньяк өлеше китә, ул тар аппендикс белән Глазунов урамына 600 м кадәр ераклаша.

Калинин бистәсе территориясендә «Дружба» һәм «Труженик» бакчачылык ширкәтләре урнашкан.

Исеме үзгәртү

Бистә Россия революционеры, совет дәүләт һәм партия эшлеклесе Михаил Иванович Калинин хөрмәтенә аталган (1875—1946).

Административ һәм территориаль бәйләнеш үзгәртү

1927 елга кадәр Калинин бистәсе Татарстан АССРның Арча кантоны Воскресенски вулысы составына керә, 1927 елдан Казан районының Воскресенски авыл советы составына керә

1930 нчы елларның беренче яртысында Калинин Казан чигенә керә, ул Сталин районы составында шәһәр бистәсе була[2].

1942 елның 1 апрелендә Сталин һәм Молотов районнары территорияләре өлешендә Свердлов районы оештырыла. Калинин бистәсе аның составына кертелә һәм 1956 елның декабрендә аны бетергәнчегә кадәр Свердлов районында була[3].

1956 елның 7 декабрендә Свердлрайоны Сталин районына кушыла, аннан зурайтылган район яңа исем ала — Идел буе районы. Калинин бистәсе бу районның бер өлеше була һәм шуннан бирле региональ бәйләнешен үзгәртми.

Тарих үзгәртү

 
Калинин бистәсе һәм аның әйләнә-тирәсе 1942—1943 еллардагы немец һава фотосурәтендә
 
1941 елның декабрендә Урта Кабан күленең көньяк ярында "Валентин" Британия танкын сынау. Арткы планда: уңда - епископ дачасы, сулда калкулыкта - Горки авылы.

XIX гасырның икенче яртысыннан Калинин бистәсенең хәзерге урынында шәһәр яны дача зонасы (Андреевский, Серебренников дачалары һ.б.), шулай ук 1895 елда халык өчен ачылган "Аркадия" бакчасы урнаша[4].

1920-нче елларда «Аркадия» бакчасын Казан кешеләре шәһәр яны паркы итеп кулланалар. Бу чорда биредә "Бөтен Россия старостасы" Михаил Калинин хөрмәтенә кечкенә авыл барлыкка килә. Ул елларда бары тик рус халкы гына яшәгән күрше (Воскресенское, Борисково) авылларыннан аермалы буларак, Калинин бистәсендә башта ук катнаш рус-татар халкы яшәгән. Мәсәлән, 1927 елда анда 62 кеше - 33 рус һәм 29 татар булган[5].

1920-нче елларда Калининский бистәсеннән төньяк-көнбатышка таба төзелешкә якын ук килеп, Эшчеләр бистәсе барлыкка килә, ул шулай ук Воскресенски авыл советы составына керә; 1927 елда анда 189 кеше яшәгән[5].

1940 елларга Калинин бистәсенең мәйданы арта, аның йортлары элеккеге дача территориясенең зур өлешен биләп тора башлый (бу якынча хәзерге Грунт, Сормов, Төмән урамнары). Ләкин элеккеге "Аркадия" бакчасының территориясе агач үсентеләрен югалтса да, төзелештән азат булган. сугыштан соңгы елларда бу урында «Дуслык» һәм «Хезмәт» бакча ширкәтләре барлыкка килгән.

1941—1942 елларда Калинин бистәсе янында, Урта Кабан күленең көньяк ярында инглиз "Валентайн" танкларының сынаулары уза. Биредә 1930—1940 нчы елларда Казан автобронетанк гаскәрләренең хәрби-техник составын камилләштерү курслары һәм зур булмаган полигон урнаша.

1950—1960 нчы елларда Калинин бистәсенең көнбатыш чиге буйлап (элеккеге Эшче бистәсе урынында) Теплоконтроль микрорайонының күп катлы торак йортлары төзелә, көньяк-көнчыгыш ягыннан җитештерү мәйданы барлыкка килә (2021 елдан монда) мәйданы 5,5 гектар булган "Аквамарин" торак комплексы төзелә). Калинин үзе Авангард урамы буйлап көньяк юнәлештә Борисково бистәсе һәм трамвай боҗрасы торак төзелеше чикләренә кадәр диярлек арта. Хәер, 1970-нче елларда Аванград урамының көньяк участогы буйлап аз катлы төзелеш бетерелә, ә аның урынында алдагы елларда берничә күпкатлы торак йорт төзелә.

Урам челтәре үзгәртү

Калинин бистәсендә 21 урам адресы булган йортлар урнашкан, шуларның өчесе тыкрык булып тора. Бистәнең хисабында шулай ук Калининның тышкы чикләренең чикләнгән участоклары буенча уза торган Авангард һәм Глазунов урамнары да күрсәтелгән, чөнки бистәдә әлеге урамнар буенча адресланган йортлар бар.

Калинин бистәсенең барлык урамнарының иң озыны - Авангард урамы (2,16 км), әмма бистәнең үз участогында аның озынлыгы 230 м гына тәшкил итә[6] Шуны истә тотып, авыл эчендә иң озын урамнар — Промысловая (561 м) һәм Грунт (510 м), иң кыскасы — Сормов тыкрыгы (54 м).

Калинин бистәсенең урам топонимнары (годонимнары) үзгәртү

Калинин бистәсенең 21 урамыннан 11 е географик объектлардан алынган: аларның өчесе Кабан күлләре (Кабан, Аркылы Кабан һәм Кече Кабан), дүрт урам һәм бер тыкрык — Рәсәй шәһәрләре хөрмәтенә (Әчинск, Балашов, Магнитогорск, Төмән ), ике урам һәм бер тыкрык - элеккеге шәһәр хөрмәтенә, һәм хәзерге вакытта Революцион традицияләре белән танылган Нижгарның Сормово районнарының берсе.

Биш урам төрле шәхесләр хөрмәтенә аталган — язучылар Павел Бажов (1879—1950) һәм Садриддин Айни (1878—1954) (соңгысы хаталы исем белән - Айни Садретдинов урамы кебек), композитор Александр Глазунов (1865—1936) [30], совет хәрби лидеры, Советлар Союзы Герое Лев Доватор (1903—1941). Ләкин Калинин бистәсе урамнарының берсе аталган Варганов шәхесенә карата ачыклык юк. («Казанских улиц имена» дигән белешмә китап авторлары да бу проблема турында мәгълүмат бирмиләр[31] ).

Калган дүрт урамның икесе (Авангард урамы һәм Авангард тыкрыгы) совет чорының идеологик идеологик мәгънәсен йөртә — алар совет җәмгыятенең авангард (алдынгы өлеше), ягъни коммунистлар һәм пролетариат хөрмәтенә аталган[32]. Калган ике урамның исемнәре икътисади активлыкны (Промысловая) һәм урам өслегенең табигатен чагылдыра (Грунт).

Шулай ук карагыз үзгәртү

Искәрмәләр үзгәртү

  1. Жилой массив Калининский на карте Казани.
  2. Список посёлков, слобод и улиц, входящих в черту г. Казани // Вся Казань: Справочная книга по городу Казани / Сост.: М. Бубеннов, Н. Козлова, А. Никольский и др. — Казань: Редакция газеты «Красная Татария» — «Кызыл Татарстан», 1940. — С. 265. — 286 с.
  3. Татарская АССР: административно-территориальное деление на 1 января 1956 г. / сост. Б. М. Еникеев. — Казань: Таткнигоиздат, 1956. — С. 13. — 415 с.
  4. {{{башлык}}} // Казань : журнал. — № 7. — С. 18.
  5. 5,0 5,1 Списки сельсоветов и населённых пунктов по районам ТАССР(рус.). — Казань: Гос. Плановая Комиссия; Стат. сектор, 1930. — С. 30. — 160 с.
  6. Длина Авангардной улицы на участке посёлка (жилого массива) Калининский.
  7. Реестр названий улиц города Казани. Утверждён Постановлением Исполнительного комитета г. Казани от 3 февраля 2016 года № 286. 2021-11-18 тикшерелгән.
  8. Авангардная улица в Казани. 2021-11-18 тикшерелгән.
  9. Авангардный переулок в Казани. 2021-11-18 тикшерелгән.
  10. Улица Айни Садретдинова в Казани. 2021-11-18 тикшерелгән.
  11. Улица Айни Садретдинова в Казани. 2021-11-18 тикшерелгән.
  12. Ачинская улица в Казани. 2021-11-18 тикшерелгән.
  13. Улица Бажова в Казани. 2021-11-18 тикшерелгән.
  14. Балашовская улица в Казани. 2021-11-18 тикшерелгән.
  15. Улица Варганова в Казани. 2021-11-18 тикшерелгән.
  16. Улица Глазунова в Казани. 2021-11-18 тикшерелгән.
  17. Грунтовая улица в Казани. 2021-11-18 тикшерелгән.
  18. Улица Доватора в Казани. 2021-11-18 тикшерелгән.
  19. Кабанная улица в Казани. 2021-11-18 тикшерелгән.
  20. Магнитогорская улица в Казани. 2021-11-18 тикшерелгән.
  21. Малая Кабанная улица в Казани. 2021-11-18 тикшерелгән.
  22. Поперечно-Кабанная улица в Казани. 2021-11-18 тикшерелгән.
  23. Поперечно-Сормовская улица в Казани. 2021-11-18 тикшерелгән.
  24. Промысловая улица в Казани. 2021-11-18 тикшерелгән.
  25. Сормовская улица в Казани. 2021-11-18 тикшерелгән.
  26. Сормовский переулок в Казани. 2021-11-18 тикшерелгән.
  27. Тюменская улица в Казани. 2021-11-18 тикшерелгән.
  28. Тюменский переулок в Казани. 2021-11-18 тикшерелгән.
  29. Школьная улица (Калининский) в Казани. 2021-11-18 тикшерелгән.
  30. Амиров К. Ф., Ахметзянова Р. Х., Вениаминов Р. Г. . — 3000 экз. — ISBN 978-5-93962-293-6.
  31. Амиров К. Ф., Ахметзянова Р. Х., Вениаминов Р. Г. . — 3000 экз. — ISBN 978-5-93962-293-6.
  32. Амиров К. Ф., Ахметзянова Р. Х., Вениаминов Р. Г. . — 3000 экз. — ISBN 978-5-93962-293-6.

Чыганаклар үзгәртү

Сылтамалар үзгәртү