Дүсем

Дүсем — Татарстан Республикасының Сарман районындагы авыл.

Дүсем
Дәүләт	Россия
Административ-территориаль берәмлек	Ләшәү Тамак авыл җирлеге[d]
Почта индексы	423353

Халык саны — 286 тирәсендә. Почта индексы — 423353.

Тарих

XVII гасырда нигезләнгән. Беренче тапкыр бу урынга Дүсмәкәй исемле кеше утырган. Кайбер мәгълүматларга караганда, ул кешенең исеме Дүсмехәммәт булган. Авылның исеме башта шул кеше исеме белән Дүсмәкәй, ә аннан соң Дүсем дип аталган.

Октябрь революциясенә кадәр, барлык авыллардагы шикелле, Дүсем авылында да яхшы җирләр, урманлык һәм болыннар, хәтта таучыклар да авылның байлары кулында булган.

Бу елларда Дүсем авылында барысы 100 ләп вак крестьян хуҗалыгы булган. Шулардан 50 хуҗалык бер атлы, 20 хуҗалык 2 шәр атлы, ә калган  хуҗалыклар бөтенләй атсыз булганнар. Алар байларга көнлекче булып ялланып эшләгәннәр.

Дүсем авылы культура ягыннан да артта була.  Авылда I мәхәллә, 1 мәчет булган. Авылда 2 мулла: Сәлихҗан һәм Шәрифҗан , мөәзин Шәйдулла булган. 1916 нчы елда халык көче белән бер мәдрәсә салынган. Анда Миргарифан хәлфә укыткан.

Октябрь таңы аткач,  Дүсем авылының йөзен тамырдан үзгәртергә мөмкинлекләр ачыла. Авылның тышкы күренеше дә башкачага әйләнә.

Дүсем авылы Ләшәү Тамак һәм Минзәләбаш авыллары арасында утырган. Бу елларда, авыл ике урамнан тора.

Беренче комсомоллар

Дүсемдә беренче комсомоллар 4әү булган. Авылда бу вакытта оешма булмаганлыктан, алар Карамалда волость комсомол оешмасына кергәннәр. Аларны укытучы Зәйнуллин Сөнгать хәзерләгән. Алар: Лотфрахманов Ширияздан, Бабиков Хисмәт, Ибатуллин Хисмәт, Гарифуллин Газиз.

Шуннан соңгы елларда авылда комсомол оешмасы оеша. Комсомоллар авылда газеталар уку, совет законнарын аңлату эшләрен алып барганнар.

Демография

Халык саны
1859	1897	1913	1920	1926	1938	1949	1958	1970	1979	1989	2002	2010
317	581	542	596	604	490	559	436	466	388	301	286

Төп милләтләр (1989 елгы җанисәп буенча): татарлар.

Күренекле кешеләр

• Гамирҗан Миргаҗан улы Дәүләтшин — күренекле татар галиме, тарихчы, тарих фәннәре докторы, профессор, Татарстанның Дәүләт премиясе лауреаты.
• Фәрит Зәкиҗан улы Яхин — язучы, галим.

Климат

Тәүлек буена һаваның уртача температурасы
Гый	Фев	Мар	Апр	Май	Июн	Июл	Авг	Сен	Окт	Ноя	Дек	Ел
-11.2 °C	-11.1 °C	-5.8 °C	4.3 °C	13.3 °C	18.6 °C	20.4 °C	17.6 °C	12 °C	4.2 °C	-5.1 °C	-10.5 °C	3.9 °C

Климат уртача континенталь. Кёппен-Гейгер климатлар классификациясе буенча климатның коды: Dfb. Уртача еллык һава температурасы 3.9 °C.

Икътисады

• «Бакыр тау» колхозы

Социаль тармак

Бүгенге көндә авылда 120 ләп хуҗалык исәпләнә. Дүсем төп гомуми белем бирү мәктәбе, балалар бакчасы, клуб, китапханә, элемтә үзәге, кибетләр эшли. Газ кертелгән, авыл эчендә юллар күтәртелгән, мәчет бар.

Авылда 3 урам бар: Совет урамы, Яшьләр һәм Гадел Кутуй урамнары.

Чыганаклар

• Татарская энциклопедия, Институт Татарской энциклопедии (ИТЭ) Академии наук РТ.