Бөтенроссия мөселманнарының беренче корылтае
(Бөтенрусия мөселманнарының беренче корылтае битеннән юнәлтелде)
Бөтенрусия мөселманнарының беренче корылтае — 1917 елның 1-11 маенда Мәскәүнең Әсәдуллаев йортында уза. 900 ләп делегат катнаша. Мөселманнарның Вакытлы Үзәк бюросы инициативасы белән басма органы ярдәмендә чакырыла.
| Бөтенроссия мөселманнарының беренче корылтае | |
| Дәүләт |
 Россия республикасы[d] |
|---|---|
| Урын | Әсәдуллаев йорты, Татар бистәсе (Мәскәү), Мәскәү һәм Мәскәү губерниясе |
| Әүвәлгесе | Бөтенроссия мөселманнарының дүртенче җыены[d] |
| Киләсе | Бөтенрусия мөселманнарының икенче корылтае |
| Башлану вакыты | 1 (14) май 1917 |
| Тәмамла(н)у вакыты | 11 (24) май 1917 |
Алтарих
үзгәртү- 1905-1906 һәм 1914 елда дүрт Бөтенроссия мөселманнар корылтае үтә, әмма Беренче Россия инкыйлабы дәвамында Россия империясе патшасының 17 октябрь Манифестында[ru] игълан иткән иреклелекләргә ирешелми.
- 1917 елның 23 февраль (8 март) көнне
Россия империясе башкаласы Петроградта Февраль инкыйлабы урын ала. - Февраль ахырында Петроградта Россия империясе Дәүләт думасының мөселман фракциясе каршында узган җыелышта Бөтенроссия мөселманнары съездын уздыру турында карар кабул ителә.
- 1 (14 март) көнне оешкан Вакытлы хөкүмәт 17 сентябрь көненә Россия республикасын Оештыру җыелышына сайлауларны билгели (соңрак 12 ноябрь көненә күчерелә).
- 2 (15 март) көнне басым астында Николай II тәхеттән баш тарта. Вакытлы хөкүмәтенең юстиция министры Александр Керенский илнең бар прокурорларына сәяси тоткыннарны азат итәргә боерык бирә.
- Бөтенроссия мөселманнары съезды алдыннан һәр тармак оешманың үз съезды үткәрелә: мәс. 20―27 апрель көннәрендә Казанның «Мөхәммәдия» мәдрәсәсе бинасында Бөтенроссия мөселман укытучыларының I съезды уза.
Эшчәнлеге
үзгәртүКаралган мәсьәләләр
- Россиянең киләчәктәге дәүләт төзелеше
- милли мәнфәгатьләрне тәэмин итәрдәй идарә ысулы
- хатын-кызлар хокукын ир-атларныкы белән тиңләү
- мөселман гаскәри берәмлекләрен туплау
- һ.б.
Төп карарлар
- Россиядә милли федерациягә нигезләнгән демократик җөмһүрият булдыру турында
- билгеле бер территорияләре булмаган халыкларга милли-мәдәни мохтарият төзү хокукы бирү
- дәүләт хисабына түләүсез башлангыч белем бирүне оештыру
- укуларның милли телләрдә алып барылырга
- рус теленең аерым предмет рәвешендә кертелергә тиешлеге
- армиянең милли принципка нигезләнеп, аерым милли гаскәри берәмлекләр берләшмәсен тәшкил итеп, солдатларның үз туган төбәкләрендә хезмәт итәргә тиешлеге турында
- һ.б.
- Мөселманнарның дини оешмалары мәсьәләсе — Үзәк диния нәзарәте эшчәнлеген үзгәртеп кору, кирәклеге, мөфти һәм мөфтият әгъзаларының сайланып куелу зарурлыгы әйтелә.[1]
Нәтиҗәләр
үзгәртү- Корылтай Бөтенрусия мөселманнарының милли шурасын оештыра, мөфтине (Галимҗан Баруди) һәм булачак Диния нәзарәте[ru] идарәсен сайлый.
- Беркетмәләрен 1917 елда Петроградтагы «Әманәт» ширкәте бастырып чыгара.[2]
Катнашучылар
үзгәртү- Шулай ук карагыз: Төркем:Бөтенрусия мөселманнарының беренче корылае катнашучылары.
| Түбәндәге төзмә кешеләр һәм роботлар аңларлык күп телле халыкара Викимәгълүмат белем базасында теркәлгән мәгълүматка нигезләнә һәм тулы түгел. Бәйле шәхес турында белем блокларын тутыру һәм соңыннан уң яктагы яңартка басу белән аны баетуда ярдәм итә аласыз. |
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ Лариса Айнетдинова, Риф Хәйретдинов. Бөтенроссия мөселман корылтайлары. Tatarica энциклопедиясе. Татарстан Республикасы Фәннәр академиясе'нең Татар энциклопедиясе һәм төбәкне өйрәнү институты. 2025 елның 4 март көне тикшерелгән.
- ↑ http://www.millattashlar.ru/index.php/КОРЫЛТАЙ_(Съезд)#.D0.91.D3.A8.D0.A2.D0.95.D0.9D.D0.A0.D0.9E.D0.A1.D0.A1.D0.98.D0.AF_.D0.9C.D3.A8.D0.A1.D0.95.D0.9B.D0.9C.D0.90.D0.9D_.D0.A0.D0.A3.D0.A5.D0.90.D0.9D.D0.98.D0.9B.D0.90.D0.A0.D0.9B.D0.90.D0.A0.D0.AB_.D0.9A.D0.9E.D0.A0.D0.AB.D0.9B.D0.A2.D0.90.D0.95_.28.D0.92.D1.81.D0.B5.D1.80.D0.BE.D1.81.D1.81.D0.B8.D0.B9.D1.81.D0.BA.D0.B8.D0.B9_.D1.81.D1.8A.D0.B5.D0.B7.D0.B4_.D0.BC.D1.83.D1.81.D1.83.D0.BB.D1.8C.D0.BC.D0.B0.D0.BD.D1.81.D0.BA.D0.BE.D0.B3.D0.BE_.D0.B4.D1.83.D1.85.D0.BE.D0.B2.D0.B5.D0.BD.D1.81.D1.82.D0.B2.D0.B0.29