Бөтенроссия мөселманнарының өченче җыены

Россия империясе мөселман халыклары вәкилләренең җыелышы

Бөтенроссия мөселманнарының өченче җыены (рус. III Всероссийский съезд мусульман, ингл. 3rd All-Russia Muslims Congress) — Россия империясенең Нижгар губернасы административ үзәге Түбән Новгород шәһәрендә 1906 елның 16-21 августында үткән җыелыш. 800 ләп делегат катнашында узганы билгеле.[2]

Бөтенроссия мөселманнарының өченче җыены
Сурәт
Дәүләт  Россия империясе
Урын Түбән Новгород
Әүвәлгесе Бөтенроссия мөселманнарының икенче җыены[d]
Киләсе Бөтенроссия мөселманнарының дүртенче җыены[d]
Башлану вакыты 16 (29) август 1906[1]
Тәмамла(н)у вакыты 21 август (3 сентябрь) 1906[1]

Алтарих

үзгәртү
 
Бөтенроссия мөселманнарының беренче җыены[kk], 15.08.1905, Түбән Новгород тирәләре, «Густав Струве» пароходы

1905 елның 22 гыйнвар көне башланган Беренче Россия инкыйлабы аркасында Россия империясе җәмгыяте халыкка күбрәк иреклекләр таләп итә башлый. Җирле мөселманнар җәмгыятендә шул ук араларда бара торган кадимчелек-җәдитчелек бәхәсләре, башка көнүзәк темаларын аралашу өчен Бөтенроссия мөселманнар корылтайларын оештыра башлый:

  1. 15.08.1905 — Түбән Новгород, «Густав Струве» пароходы, яшерен рәвештә (шәһәрдә Мәкәрҗә ярминкәсе узган вакытында), 120-ләп кеше катнаша[kk]
  2. 13-23.01.1906 — Санкт-Петербург, яшерен рәвештә, 100гә якын делегат катнаша[kk].

Вакыт һәм урын

үзгәртү

Мәкәрҗә ярминкәсе көннәрендә Нижгарның «Общедоступный клуб»ы бинасында (Алексеевски урамы, 3). Чара рәсми рәвештә оештырыла, корылтайны үткәрүгә рөхсәт алу өчен   Россия империясенең эчке эшләр министры[ru] Пётр Столыпин исеменә үтенеч җибәрелә.

Көн тәртибе

үзгәртү
  • эш-гамәлдә һәм укыту-өйрәтү барышында Мөхәммәт пәйгамбәр күрсәткән юлдан тайпылуларга каршы көрәш,
  • мөселман мәктәп-мәдрәсәләре эшен яңартып кору турында
  • һ.б. мәсьәләләр

Нәтиҗәләр

үзгәртү
  1. II Дәүләт думасын чакыруны тизләтүгә һәм 17 октябрь Манифестында[ru] игълан ителгән ирекнең тормышка ашырылуына ирешергә;
  2. халык мәгарифе системасын тулаем үзгәртеп корырга:
    1. 8 яшенә җиткән барлык малай һәм кызларны башлангыч мәктәптә мәҗбүри укытуны кертергә;
    2. барлык мөселман уку йортларында уку-укытуны бердәй программа нигезендә ана телендә башкарырга, рус телен аерым предмет буларак укытылырга;
    3. барлык югары сыйныфларда, мөмкинлек булганда башлангыч сыйныфларда да, төрек телен өйрәнергә;
    4. бердәй уку-укыту программасын тизрәк булдыру өчен Россия шәһәрләрендә 1907 елның маенда укытучылар җыеннарын, шул елның августында Казанда Бөтенроссия мөселман укытучылар корылтаен уздырырга;
    5. мөселман уку йортларын хөкүмәт[ru] һәм земство оешмалары финансларга тиеш;
    6. уку йортлары эшчәнлегенә күзәтчелек итүне сайлаулы коллегия башкаруына тапшырырга;
  3. мөселманнар диния идарәсе эшчәнлегенә үзгәрешләр кертергә:
    1. мөфти һәр 5 ел саен сайлап куелырга;
    2. мөселман һәм православие дин әһелләре бертигез хокукка ия булырга;
    3. мөселманнарга кагылышлы барлык мәхкәмә эшләрен хәл итү Мәхкәмәи Исламиягә тапшырылырга, аларны караудан дәүләт оешмалары азат ителергә;
    4. Россиядә мөселманнарның сайлап куелган иң югары вәкиле – Рәисүл Голяма вазифасын булдырырга, аңа мөселманнар гозерен белдерү өчен турыдан-туры император җәнапларына мөрәҗәгать итү хокукы бирергә.[2]

Катнашучылар

үзгәртү
Исем туу датасы туу урыны әлма-матер һөнәр төре эш урыны Викиҗыентыктагы төркем үлем датасы
Исмәгыйль Гаспралы 1851-03-08
1851-03-20
Avdzhikoy Париж университеты
Simferopol gymnasium №1
Voronezh Cadet Corps
Икенче Мәскәү кадет корпусы
сәясәтче
нәшир
журналист
язучы
интилликтывал
укытучы
педагог
Zıncırlı mädräsäse
Тәрҗеман
Ismail Gaspirali 1914-09-11
1914-09-24
Галимҗан Баруди 1857-02-17 Кече Кавал галим Galimjan Barudi 1921-12-06
Габдрәшит Ибраһимов 1857-04-23 Тара (шәһәр) Кышкар мәдрәсәсе журналист
язучы
Abdurresid Ibrahim 1944-08-31
Галимәрдән Тупчыбашев 1862-05-04 Тбилиси Санкт-Петербург дәүләт университетының юридик факультеты
Санкт-Петербург император университеты
адвокат
сәясәтче
Alimardan bey Topchubashov 1934-11-08
Сәетгәрәй Алкин 1867-07-13 Алкин Казан (Идел буе) федераль университеты
Казан Император университеты
адвокат
сәясәтче
Said-Girey Alkin 1919
Әхмәтһади Максуди 1868-09-28 Ташсу «Касыймия» мәдрәсәсе журналист
телбелгеч
Ahmedhadi Maksudi 1941-06-28
Муса Бигиев 1874-09-24 Кикин Әл-Әзһәр университеты
«Касыймия» мәдрәсәсе
реаль укуханәсе
Бохара
Мәккә
Мәдинә
Darul Uloom Deoband
Санкт-Петербург император университеты
Мумбай университеты
Zıncırlı mädräsäse
голәмә
фәлсәфәче
тәрҗемәче
Хөсәения мәдрәсәсе
Өлфәт
Санкт-Петербург шәһәренең җәмигъ мәчете
«Әл-Мөнбәр» газетасы
Musa Bigiev 1949-10-28
Йосыф Акчура 1876-12-02
1876-11-02
Сембер Күләле хәрби лицее
Төркия хәрби академиясе
Сәяси фәннәр ирекле мәктәбе
Париж университеты
сәясәтче
язучы
журналист
университет профессоры
тарихчы
публицист
Истанбул университеты
Төркия тарих җәмгыяте
Төркия Кызыл ярымае
«Мөхәммәдия» мәдрәсәсе
Казан мөхбире
Төркиләр йорты
Әнкара университеты
Әнкара университеты сәясәт фәннәре факультеты
Yusuf Akçura 1935-03-11


Искәрмәләр

үзгәртү

Сылтамалар

үзгәртү

Моны да карагыз

үзгәртү