Актүбә

(Актөбе битеннән юнәлтелде)

Актүбә (каз. Ақтөбе, рус. Актюбинск) — Казакъстанның көнбатышында, Европа өлешендә урнашкан шәһәр, Актүбә өлкәсенең мәркәзе. Илнең сәнәгый, эшлекле һәм мәдәни үзәкләренең берсе.

Актүбә
каз. Ақтөбе
Илтамга
Нигезләнү датасы 28 май 1869
Сурәт
Рәсми исем Ақтөбе
Демоним актюбинец[1][2], актюбинка[2], актюбинцы[2], ақтөбелік һәм ақтөбеліктер
Дәүләт  Казакъстан
Нәрсәнең башкаласы Актүбә өлкәсе, Актүбә өязе[d][3], Актюбинский район[d], Актюбинский округ[d] һәм Актюбинская губерния[d]
Административ-территориаль берәмлек Актобе (городская администрация)[d]
Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы Илек[d] һәм Сазды[d]
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы аким Актобе[d]
Хөкүмәт башлыгы Шахаров, Асхат Берлешевич[d]
Идарә итүче орган Акимат Актобе[d]
Халык саны 387 807 (2015)[4]
Административ бүленеше 12-й микрорайон (Актобе)[d], 11-й микрорайон (Актобе)[d], Курмыш (Актобе)[d], Шанхай (Актобе)[d], Есет батыр (микрорайон)[d], Москва (Актобе)[d], Район Алматы[d] һәм Район Астана[d]
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек 225 ± 1 метр
Мәйдан 297,39 км²
Почта индексы 030000
Рәсми веб-сайт akt.gov.kz(казакъ)(рус.)
Эмблема/тамгасы сурәте
Һәйкәлләр исемлеге Памятники Актобе[d]
Һавадан күренеш
Җирле телефон коды 7132
Номер тамгасы коды АЮ, D һәм 04
Карта
 Актүбә Викиҗыентыкта

«Нурдәүләт» комплексы
Актүбә үзәк мәчете

География

үзгәртү

Актүбә Җаекның сул кушылдыгы — Илекнең сул ярында урнашкан.

Климат

үзгәртү
  • Уртача еллык температура — +5,3 °C
  • Уртача еллык җил тизлеге — 2,4 м/с
  • Уртача еллык һава дымлылыгы — 68%
Актүбә климаты
Күрсәткеч Гый Фев Мар Апр Май Июн Июл Авг Сен Окт Ноя Дек Ел
Абсолют максимум, °C 4,5 5,3 23,6 30,9 39,0 39,9 42,2 42,9 38,3 29,7 17,0 11,2 42,9
Уртача максимум, °C −8,1 −7,1 −0,4 13,3 22,0 28,2 29,9 28,3 21,7 12,1 0,7 −5,7 11,2
Уртача температура, °C −12,3 −11,9 −5,4 7,0 14,9 20,9 22,7 20,7 14,0 5,7 −3,2 −9,7 5,3
Уртача минимум, °C −16,5 −16,3 −9,8 1,4 7,9 13,4 15,6 13,5 7,4 0,6 −6,5 −13,6 −0,2
Абсолют минимум, °C −48,5 −45 −37 −18,9 −7,6 −0,9 4,1 0,7 −7,9 −26,3 −35 −41,5 −48,5
Явым-төшем нормасы, мм 25 23 26 31 34 35 29 27 19 27 28 29 333
Чыганак: Погода и климат

Тургай өлкәсенең Актүбә өяз шәһәренә 1891 елда Актүбә ныгытмасы урынында нигез салганнар. Ә ул исә 1869 елда барлыкка килде. Шәһәрдә татар бистәсе булды. XX гасырның башында шәһәр аша Ырынбур-Илецк-Актүбә-Кызылурда-Төркистан-Ташкәнт тимер юлы (1905 ел) үткән. 1932 елда шәһәр Актүбә өлкәсенең мәркәзе булган.

1959[5] 1970[6] 1979[7] 1989[8] 1999[9] 2009[9]
96 680 149 914 190 569 253 532 253 088 345 687

Шәһәрдә казакълар (68,72 %), руслар (19,58 %), украиннар (5,69 %), татарлар (2,21 %) һәм башка халыклар яшиләр. Халык исәбе 367 мең кеше тәшкил итә, ә шәһәр хакимияте буйсынган 5 авыл округының халкы белән — 416 мең кеше (2012).

Кызыклы фактлар

үзгәртү

2012 елның июль аенда шәһәрдә Татарстанның премьер-министры Илдар Халиков катнашуы белән республика сабантуе үткәрелде[10].

Искәрмәләр

үзгәртү
  1. (unspecified title)
  2. 2,0 2,1 2,2 Городецкая И. Л., Левашов Е. А. Русские названия жителей: Словарь-справочникМосква: Русские словари, 2003. — 363 бит — ISBN 978-5-17-016914-6
  3. Актюбинск // Энциклопедический словарьСПб: Брокгауз — Ефрон, 1905. — 956 бит
  4. http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-cities.htm
  5. http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr59_reg2.php
  6. http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr70_reg2.php
  7. http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr79_reg1.php
  8. http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng89_reg2.php
  9. 9,0 9,1 Перепись населения Республики Казахстан 2009 года. Население Республики Казахстан (том 1) (PDF), archived from the original (PDF) on 2013-02-27, retrieved 2013-11-05 
  10. В Актобе открылся республиканский праздник «Сабантуй» с участием гостей из России 2012 елның 26 декабрь көнендә архивланган. (рус.)