Акрамово күтәрелеше
.svg){kind=small}
Акрамово күтәрелеше (1842) — мари, татар, чуаш крестьяннарының милек хокукларын яклап анти-феодаль күтәрелеше.
| Акрамово күтәрелеше |
Тарихы үзгәртү
Җир кишәрлекләрендә җәмәгать сукалауларын[1] көчләп кертү нәтиҗәсендә, шулай ук 1840-1842 елларда П.Д. Киселев реформалары нәтиҗәсендә крестьяннарга өстәмә яңа салымнар кертү нәтиҗәсендә килеп чыккан. Бу рус булмаган крестьяннарның хокукларын киметү булып торган. Күтәрелеш Казан губернасының Козмодемьянск, Зөя, Спас, Чуел, Чебоксар, Ядернә өязләрен һәм Сембер губернасының Буа өязен колачлый. Барлыгы 12 меңгә якын кеше катнаша. Күтәрелеш барышында (19 май) Казан губернасының Муньял авылы һәм Акрамово авылы янында хөкүмәт гаскәрләре белән бәрелешләр була, 5 меңгә якын кеше катнаша, алар чалгы, балта, сәнәкләр, мөгезлекләр белән коралланган булалар. Восстание җитәкчеләре 1812 елгы сугышта катнашучылар була. Халык бу восстаниене Шурча вăрçи – «Акрамово сугышы»дип атый башлый.
Сәнгатьтә үзгәртү
Нәфис әдәбиятта Акрамово күтәрелеше чуваш язучысы Хведер Уярның "Акрамово янында" романында сурәтләнә .
Акрамово күтәрелешен үзенең әсәрләрендә А. М. Тагаев-Сурбан сурәтли [2] .
Моны да карагыз үзгәртү
Искәрмәләр үзгәртү
- ↑ Запашки общественные // Брокгауз һәм Ефрон энциклопедик сүзлеге: 86 томда (82 том һәм 4 өстәмә). Санкт-Петербург: 1890—1907.
- ↑ А. М. Тагаев-Сурбан. Акрамовское восстание. 1842-й год. 1937 г. ЧГХМ. КП-305 2017 елның 30 март көнендә архивланган..
Әдәбият үзгәртү
- Акрамовская война // Энциклопедия Республики Марий Эл / Отв. ред. Н. И. Сараева. — Йошкар-Ола, 2009. — С. 218. — 872 с. — 3505 экз. — ISBN 978-5-94950-049-1.
- Погодин Е.П. Восстание чувашских и марийских крестьян в 1842 году // Электронная Чувашская энциклопедия = Чувашская энциклопедия : в 4 т. / Гл. ред. В.С. Григорьев. — Чебоксары : Чувашское книжн. изд-во, 2006. — Т. 1: А—Е. — 587 с. — ISBN 5-7670-1471-X. // Чувашский государственный институт гуманитарных наук.
- Ерагин Е. Е. Акрамовское восстание 1842 года : [буклет] / Ерагин Е. Е. ; Чуваш. нар. акад. наук и искусств ; [худож. Сизов П. В., Тагаев-Сурбан А. М. и др.]. — Чебоксары: Новое Время, 2012. — 11 с.
- Кузнецов И. Д. Акрамовская война 1842 года : (восстание чувашских и марийских крестьян) / И. Д. Кузнецов ; ред. С. Н. Хаймулин. — Чебоксары: Чувашское книжное издательство, 1972. — 43 с.
- Григорьев П. Г. Чувашия в период разложения крепостного строя и зарождения капиталистических отношений // Материалы по истории Чувашской АССР : сборник статей. — Чебоксары: Чувашгосиздат, 1958. — Вып. 1. — С. 333—393. // Национальная библиотека Чувашской Республики.