Азәрбайҗан татарлары
Азәрбайҗан татарлары — Азәрбайҗан Республикасы территориясендә яшәүче милли азчылыкларның берсе. 2009 елгы халык санын алу мәгълүматлары буенча, илдә 25 882 татар яшәгән, бу халыкның гомуми саныннан якынча 0,29% тәшкил иткән[2][3].
| Азәрбайҗан татарлары | |
| Дәүләт |
 Әзербайҗан |
|---|---|
| Халык саны | 17 700 (2019)[1] |
Җәмәгать
үзгәртүШәһәрләрдә татарлар хәзерге Азәрбайҗанда яшәүче башка халыклар кебек үк яшәү рәвешен алып бара. Әмма авыл җирендә Азәрбайҗан татарлары үзләренең борынгы гореф-гадәтләрен саклыйлар. Шул ук вакытта 2020 елга илдә бер генә татар җирлеге дә калмаган. Нигездә Азәрбайҗан татарлары зур шәһәрләрдә яши, шул ук вакытта күпчелек өлеше (97 %) дәүләт башкаласы Бакуда яши, шул рәвешле шәһәрнең этник төркеме саны буенча өченче булып тора[3]. Шул ук вакытта Баку татарларының күбесе шәһәрдә күп буыннар дәвамында яши (үз чиратында, бу төп татарларның күбесе Пенза, Самар, Төмән, Сембер җирләреннән күчеп килүчеләрнең нәсел-нәсәбе булып тора, ә Татарстаннан чыккан кешеләр саны чагыштырмача зур түгел[4][5]). Азәрбайҗанның күпчелек татар халкы татар телен дә, азәрбайҗан телен дә белә. Азәрбайҗанда яши торган татарларның төп дине — хәнәфи мәзһәбе исламы, татар халкының нибары 1,5 % ы гына христианлык тота[2]. Татарлар, кайбер искәрмәләрдән тыш, Азәрбайҗанда яшәүче башка милләтләрнең дә бәйрәмнәрен һәм истәлекле көннәрен билгеләп үтәләр. Алар Нәүрүз, Яңа ел һәм Корбан бәйрәмен, шулай ук аларның үз милли бәйрәме-Сабантуйны бәйрәм итәләр[6].
Азәрбайҗан татарларының күренекле вәкилләре булып торалар:
- Земфира Мифтахетдинова — Совет һәм Азәрбайҗан спортчысы-атучы (стендка ату), 2000 елгы Олимпия чемпионы, бәйсез Азәрбайҗанның Олимпия алтынын яулаган беренче спортчысы.
- Мәрзия Давытова — Азәрбайҗан, Совет театры һәм кино актрисасы. ССРБның халык артисты.
- Әлтаф Гүләхмәтов — Карабах сугышы ветераны, шагыйрь һәм рәссам[7].
- Александр Шамил улы Хәкимов — язучы-фантаст, журналист, публицист[8].
- Фәрит Хәйруллин — Азәрбайҗан фотожурналисты.
- Рәсим Яхин (?), Икенче Карабах сугышында (2020) катнашучы. Азәрбайҗанның Паралимпиада җыелма командасы әгъзасы.
Азәрбайҗанда татар халкының төп яшәү урыннары
үзгәртү| Урын | Сан | % |
|---|---|---|
| Баку | 25 171 | 97 % |
| Хачмаз | 131 | 0.57 % |
| Сумгайыт | 116 | 0.44 % |
| Губа | 63 | 0.24 % |
| Апшеронск районы | 57 | 0.22 % |
| Гянджа | 52 | 0.20 % |
| Мингечевир | 38 | 0.14 % |
| Бейлаганск районы | 24 | 0.09 % |
| Сиазань | 18 | 0.06 % |
| Ленкорань | 13 | 0.05 % |
| Загатала | 11 | 0.04 % |
| Габала | 10 | 0.03 % |
| Ширван | 4 | 0.01 % |
| Агдаш | 4 | 0.01 % |
Азәрбайҗанның татар халкы еллар буенча
үзгәртү| Этник төркем | 1926 елгы халык санын алу | 1939 елгы халык санын алу | 1959 елгы халык санын алу | 1970 елгы халык санын алу | 1979 елгы халык санын алу | 1989 елгы халык санын алу | 1999 елгы халык санын алу | 2009 елгы халык санын алу | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Сан | % | Сан | % | Сан | % | Сан | % | Сан | % | Сан | % | Сан | % | Сан | % | |
| Әзериләр | 1 437 977 | 62.1 % | 1 870 471 | 58.4 % | 2 494 381 | 67.5 % | 3 776 778 | 73.8 % | 4 708 832 | 78.1 % | 5 804 980 | 82.7 % | 7 205 464 | 90.6 % | 8 172 800 | 91.6 % |
| Татарлар | ▬ 9 948 | ▬ 0,4 % | ▲ 27 591 | ▲ 0.9 % | ▲ 29 370 | ▲ 0,8 % | ▲ 31 353 | ▲ 0,6 % | ▼ 31 204 | ▼ 0.5 % | ▼ 28 019 | ▼ 0.4 % | ▲ 30 011 | ▲ 0,4 % | ▼ 25 882 | ▼ 0,29 % |
- ↑ https://www.stat.gov.az/source/demoqraphy/ap/en/1_5-6en.xls
- ↑ 2,0 2,1 Tatar in Azerbaijan.
- ↑ 3,0 3,1 Ethnic composition of Azerbaijan 2009.
- ↑ Лейла Аралбаева (2015-09-25). Татары Баку принимали уфимскую гостью как родную. www.i-gazeta.com. әлеге чыганактан 2020-06-05 архивланды. 2020-06-05 тикшерелгән.
- ↑ Модератор Миннуллина (2012-07-27). В Баку живут самые дружные татары. Всемирный конгресс татар. 2020-06-05 тикшерелгән.
- ↑ Bakida sabantuy tatar mi̇lli̇ bayrami qeyd olunmuşdur.
- ↑ Скончался герой Карабахской войны Альтаф Гюльахмедов. 2020-09-10 тикшерелгән.
- ↑ Сколько смешанных семей по всему бывшему постсоветскому пространству?. 2020-09-10 тикшерелгән.(үле сылтама)
