Рус патшалыгы
(Rusiä patşalığı битеннән юнәлтелде)
Рус патшалыгы[2][3] яки Византия вариантында Россия патшалыгы[4][5][6] — 1478 һәм 1721 еллар арасында[7][8] яшәгән рус дәүләте.
| Рус патшалыгы | |
| Байрак[d] | Илтамга[d] |
 |  |
| Нигезләнү датасы | 1547 |
|---|---|
| Кыскача исем | Рꙋ́сїѧ |
| Рәсми тел | чиркәү славян теле[d] һәм рус теле |
| Дөнья кисәге | Ауразия |
| Дәүләт |
Рус дәүләте |
| Башкала | Мәскәү[1] һәм Санкт-Петербург[1] |
| Идарә итү формасы | аристократик монархия[d], вотчиналы монархия[d] һәм автократия[d] |
| Канунбирү органы | Земский собор[d] |
| Рәсми бәйрәм | патшалыкка аталу көне[d] |
| Халык саны |
6 000 000 (XVI гасыр), 7 000 000 (1640), 11 000 000 (1670) |
| Акча берәмлеге | рубли[d] |
| Әүвәлгесе | Бөек Мәскәү кенәзлеге |
| Киләсе | Россия империясе |
| Алмаштырылган | Россия империясе |
| Алыштырган | Казан патшалыгы[d], Бөек Тверь кенәзлеге[d], Новгород республикасы, Бөек Мәскәү кенәзлеге һәм Xacitarxan xanlığı |
| Кулланылган тел | чиркәү славян теле[d] һәм рус теле |
| Гамәлдән чыгу датасы | 2 ноябрь 1721 |
| Мәйдан |
3 000 000 км² (1547), 14 500 000 км² (XVII гасыр), 14 500 000 км² (1590) |
 | |
| Рәсми дине | Рус православ чиркәве, православие дине һәм правослау чиркәве[d] |
 Рус патшалыгы Викиҗыентыкта | |
«Рус патшалыгы» — бу чор Россиясенең рәсми исеме.[8]
1547 елда Бөек Мәскәү кенәзлеге кенәзе Иван IV Явыз патша дәрәҗәсен ала[9].
1721 елда Төньяк сугышыннан соң, патша Пётр I Россия империясе итеп игълан итә.
Тарих
үзгәртүИван IV идарәсе
үзгәртү
- Шулай ук карагыз: Судебник Ивана IV, Казанны алу, Ливон сугышы, Опричнина һәм Ермак.
Борис Годунов идарәсе
үзгәртү
Дәүләт башлыклары
үзгәртү- — формаль идарә иткән патша
- — регент булган патша
| Патша | Портрет | Идарә чоры | Комментарий |
|---|---|---|---|
| Иван IV | 
|
1547—1584 | [10] |
| Симеон Бикбулатович |  |
1575—1576 | [11] |
| Фёдор I Иванович | 
|
1584—1598 | [12] |
| ru:Ирина I Годунова | 
|
1598 | [13] |
| Борис I Годунов | 
|
1598—1605 | [13] |
| Фёдор II Борисович | 
|
1605 | [14] |
| ru:Лжедмитрий I | 
|
1605—1606 | [15] |
| ru:Василий IV Шуйский | 
|
1606—1610 | [16] |
| ru:Владислав IV Владислав Жигимонтович |
|
1610—1612 | [17] |
| Михаил I Фёдорович | 
|
1613—1645 | [18] |
| Патриарх Филарет [прим. 1] | 
|
1619—1633 | [19] |
| Алексей I Михайлович | .jpg)
|
1645—1676 | [20] |
| Фёдор III Алексеевич | 
|
1676—1682 | [21] |
| ru:Софья Алексеевна | 
|
1682—1689 | [22] |
| Иван V Алексеевич | .jpg)
|
1682—1696 | [23] |
| Пётр I | 
|
1682—1721 | [24] |
Парламент
үзгәртүАдминистратив бүленеш
үзгәртүСайланылган администрация
үзгәртүГаскәрләр (җир һәм диңгез гаскәре)
үзгәртүДипломатия
үзгәртүГеральдика
үзгәртүАкча системасы
үзгәртүИкътисад
үзгәртүXVI гасыр азагында илдә 220 шәһәр, матди җитештерү һөнәрчелек дәрәҗәсендә үсүе, территориаль специализация процесслары дәвам итә иде. Дәүләт эченә Идел буе ханлыкларны кушуыннан соң Көнчыгыш илләре белән сәүдә үсә башлады.
Дин
үзгәртүФән һәм мәгариф
үзгәртүБорынгы Христианлыкның пакълыгы югалган дип саналган илләрдән чыгышлы галимнәр тәэсире «иманны какшата ала» дигән фикернең Россиянең җәмгыятендә таралганлыгы сәбәпле систематик мәгарифнең таралуга озак вакыт дәвамында юл бирмәде[25].
Шуңа карамастан, XVII гасыр уртасында систематик мәгариф нигезләнә һәм үсә башлый. Бу үзгәрешләргә патша Алексей Михайловичның үзенең шәхси югары укымышлылыгы да йогынты ясый[26][27].
Мәдәният һәм сәнгать
үзгәртүМузыка
үзгәртү- XVI гасыр азагында — XVII гасыр башында Россия патшалыгында гөслә барлыкка килә [чыганагы?]. Озынлыгы белән — 1,5 м кадәр. Кыллар саны: 55—66. Хроматик төзелеше[28].
Спорт
үзгәртүШулай ук карагыз
үзгәртүИскәрмәләр
үзгәртү- ↑ 1,0 1,1 Wann war Sankt Petersburg die Hauptstadt Russlands? — 2021.
- ↑ Костомаров Н. И. Русская история в жизнеописаниях её главнейших деятелей. Olma Media Group, 2004 [1]
- ↑ Кругосвет — Онлайн-энциклопедия [2]
- ↑ Российский и русский 2012 елның 2 ноябрь көнендә архивланган. — Грамота.ру
- ↑ Зимин А. А., Хорошкевич А. Л. Россия времени Ивана Грозного. Москва, Наука, 1982 [3] 2012 елның 10 гыйнвар көнендә архивланган.
- ↑ Перевезенцев, С. В. Смысл русской истории, Вече, 2004
- ↑ «22 октября 1721 года в Петербурге в Троицком соборе царю Петру I был поднесён титул „император“. Принято считать, что именно в этот день Российское царство официально превратились в Российскую империю и начался отсчёт нового, имперского периода в истории страны.» См.: Агеева О. Г. Титул императора Петра I и понятие «империя» в России в первой четверти XVIII в. // Межславянские взаимоотношения и связи. М., 1999. С. 5
- ↑ 8,0 8,1 Хорошкевич А. Л. Символы русской государственности.- М.: Изд-во МГУ, 1993. ISBN 5-211-02521-0 — C.40
- ↑ Именной царский указ «О титулах царском и государевой печати» (1667 г.).
- ↑ ИВАН IV Грозный
- ↑ СИМЕОН Бекбулатович
- ↑ ФЕДОР Иванович
- ↑ 13,0 13,1 БОРИС ГОДУНОВ
- ↑ ФЕДОР Борисович
- ↑ ЛЖЕДМИТРИЙ I
- ↑ ВАСИЛИЙ IV Шуйский
- ↑ ВЛАДИСЛАВ IV Ваза
- ↑ МИХАИЛ Федорович
- ↑ ФИЛАРЕТ (Романов)
- ↑ АЛЕКСЕЙ Михайлович
- ↑ ФЕДОР Алексеевич
- ↑ СОФЬЯ Алексеевна
- ↑ ИВАН V Алексеевич
- ↑ ПЕТР I Великий
- ↑ Кириллин В. М. Русская образованность в X—XVII веках. Первые попытки создания в Московской Руси систематических школ в XVII в.
- ↑ Зиборов В. К., Лобачев С. В. Алексей Михайлович // Словарь книжников и книжности Древней Руси. Вып. 3 (XVII в.). Ч. 1. С. 70-72.
- ↑ Белоброва О. А. Морозов Борис (Илья) Иванович // Словарь книжников и книжности Древней Руси. Вып. 3 (XVII в.). Ч. 2: И—О. СПб., 1993. С. 362—363.
- ↑ Статья про гусли в Российском гуманитарном энциклопедическом словаре(үле сылтама)
- ↑ Являлся соправителем своего сына Михаила Федоровича
