Rürik Lonin
Rürik Lonin, Rürik Pötr ulı Lonin (вепс. Rürik Petrovič Lonin; 22 sentäber 1930, Kaskesruçey[ru], Veps öyäze, Avtonomiäle Karel SSR[ru], SSRB — 17 İyül 2009, Şöltozero, Kareliä, Räsäy) — tuğan yaqnı öyränüçe, veps folklorın cıyuçı, yazuçı (veps häm rus tellärendä yazğan), Kareliä Respublikasınıñ atqazanğan mädäniät xezmätkäre, Şöltozero veps etnografiä muzeyına[ru] nigez saluçı.
| Rürik Lonin | |
|---|---|
 | |
| Hönäre | tuğan yaqnı öyränüçe, prozaik, etnograf |
| Tuu datası | 22 sentäber 1930 |
| Tuu cire | Kaskesruçey, Veps öyäze, Avtonomiäle Karel SSR, SSRB |
| Watandaşlığı |  SSRB Räsäy |
| Milläte | veps |
| Ülem datası | 17 iyül 2009 (78 yäş) |
| Ülem cire | Şöltozero, Kareliä, Räsäy |
Tärcemäi xäle
үзгәртүKaskesruçey[1] awılında (Kareliä) veps ğailäsendä tuğan. Lonin iskä töşergänçä, ätise anı Rürik dip atağan, çönki ul Novgorod kenäze Rüriknıñ veps çığışına ışanğan[2].
1930 yıllar axırında Rürik Lonin Kaskes mäktäbenä uqırğa kitkän. 1941 yılda tuğan yaklarına fin armiäse kilgäç, aña 11 yäş bulğan. Rürik urta belemne okkupatsion xakimiätlär nigez salğan fin mäktäbendä däwam itkän. 1944 yelda Kaskesruçeyğa uqıtuçı Mariä İvan qızı Pepşina qaytqan (moña qädär ul SSRBnıñ eçke öleşenä evakuatsiälängän). Lonin anıñ yanında uquwın däwam itkän.
1946 yılda mäktäpne tämamlağan häm 2-nçe Petrozavodsk hönärçelek uçilişçesına uqırğa kergän, anda «slesar-instrumentalçe» belgeçlege buyınça uqığan. Uçilişçenı tämamlağannan soñ 1948 yılda Petrozavodsk şähärenä Onega maşinalar tözü zavodına eşkä cibärelgän. Bu yıllarda Rürik veps telendä şiğerlär yaza başlağan. 1952—1955 yıllarda armiädä xezmät itkän, annarı Petrozavodsk avtoremont zavodında eşlägän. 1956 yılda veps häm karel tellären tikşerüçe ğalim-filolog N. İ. Bogdanov belän tanışqan.
1957 yılda Şöltozeroğa qaytqan, «Şöltozerskiy» sovxozında slesar bulıp eşlägän.
1956 yıldan 1993 yılğa qädär N. İ. Bogdanov kiñäşe buyınça Kareliädä, Leningrad häm Vologda ölkälärendä veps folklorın cıyu belän şöğellängän (töp eştän buş waqıtta). Vepslarnıñ etnografiäse buyınça cıyılğan materiallarnı Lonin folklor häm tarix buyınça respublika cıyıntıqlarında bastırğan. 1967 yılda Räsäydä veps mädäniätenä bağışlanğan berdänber muzey bulğan Veps etnografiä muzeyın[ru] oyıştırğan.
1977—1979 yıllarda — Şöltozero partizan podpolyesı memorial muzeyı citäkçese. 1980—2001 yıllarda anıñ initsiativası belän tözelgän etnografiä muzeyınıñ fänni xezmätkäre bulıp eşlägän.
1957 yıldan 2001 yılğa qädär veps xalıq xorında qatnaşqan. Veps mädäniäte cämğiäteneñ aktiv äğzası bularaq, 1980 yıllar axırınnan veps telen häm yazuwın, veps mädäniäten torğızu buyınça eşlärdä qatnaşqan. İke yıl däwamında (1987—1989 yıllarda) Şöltozero urta mäktäbendä veps tele uqıtqan.
1999 yılda rejissör A. İ. Surikova[ru] Rürik Loninnıñ tuğan yaknı öyränü eşçänlege turında «Rürik häm anıñ Şöltozerosı» (rus. «Рюрик и его Шёлтозеро») dokumental filmın töşergän. Bu film — «Räsäy provinsial muzeyları[ru]» tsiklında berençese.
Büläkläre
үзгәртү- «Fidakär xezmät öçen» medale (1970)
- «Bötensoyuz üzeşçän sänğät icatı smotrı laureatı» (1985)
- «II Bötensoyuz xalıq icatı festivale laureatı» (1987)
- «Xezmät veteranı» (1987)
- T. G. Rabinin isemendäge «Rus Tönyağı mädäniäte ölkäsendäge mäğrifätçelek eşçänlege öçen» medal häm diplom (1995)
- «Açıq сämğiät» İnstitutınıñ[ru] «Fidakärlek öçen» premiäse (rus. премия «За подвижничество») (Soros fondı).
- Kareliä Respublikasınıñ atqazanğan mädäniät xezmätkäre iseme (1992)
İstälek
үзгәртүR. P. Lonin iseme Şöltozero veps etnografiä muzeyına birelgän.
İskärmälär
үзгәртүÄdäbiät
үзгәртү- Карелия: энциклопедия: в 3 т. / гл. ред. А. Ф. Титов. Т. 2: К — П. — Петрозаводск: ИД «ПетроПресс», 2009. — 464 с.: ил., карт. ISBN 978-5-8430-0125-4 (т. 2) — С. 175
- Kaталог личногo архива Рюрика Петровича Лонина. — Петрозаводск: Шелтозерский вепсский этнографический музей и Карельский государственный краеведческий музей, 2000. Тираж: 50 экз.
Sıltamalar
үзгәртү- На родине Рюрика Лонина 2015 елның 24 сентябрь көнендә архивланган.
- Биография Рюрика Петровича Лонина на сайте Общества вепсской культуры
- Хранитель вепсских традиций
- Этнография и фольклор. Лонин Рюрик Петрович(үле сылтама)
- Тайны ивового сундука
- Карелия простилась с известным краеведом и фольклористом Р. П. Лониным 2014 елның 14 декабрь көнендә архивланган.