Амудәрья
(Amudärya битеннән юнәлтелде)
Амудәрья (дәрья — зур елга; таҗ. Амударё, үзб. Amudaryo, төрекм. Amyderýa) — Урта Азиядә иң зур елга. Озынлыгы 1415 км; Пәнеҗ елгасының дәвамы дип санасаң — 2540 км; бассейн мәйданы 309 мең км². Пәнеҗ һәм Вәхыш елгалары кушылудан барлыкка килә; дельта ясап, Арал диңгезенә коя. Җәен ташый. Декабрь һәм февраль айларында боз ага. Урта һәм түбән агымнары судно йөрешле, сугару өчен киң кулланыла. Керки шәһәрендә янында уртача су чыгымы 2000 м³/с.
 | |
| География | |
|---|---|
| Ил | Төрекмәнстан, Таҗикстан, Әфганстан, Үзбәкстан |
| ДДӨБ | 29 метр  |
| Координатлар | 37°6'21.6"тн, 68°18'22.7"кнч, 44°6'29.9"тн, 59°40'52.0"кнч |
| Tarddiad | Памир |
| Нинди сулыкка коя | Большое Аральское море |
| Бассейн мәйданы | 309 000 км² |
| Озынлык | 2620 километр |
| Су чыгымы | 1400 м³/с |
 | |
Тарих
үзгәртүТатар халкы, бөтен гарәп-мөселман мәдәниятенең бер өлеше буларак, әүвәл елганың Җәйхун (иске тат. جيحون) дигән гарәп исеме дә кулланылган[1], әмма хәзерге вакытта бу исем кулланылмый.
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ Гарәпчә-татарча-русча алынмалар сүзлеге: татар әдәбиятында кулланылган гарәп һәм фарсы сүзләре / К.З. Хәмзин, М.И. Мәхмүтов, Г.Ш. Сәйфуллин. — Казан: Тат. кит. нәшр., 1965. — 792 б. — Б. 773.