Әйшә Исхакова
Әйшә Якуб кызы Исхакова (1888 елның 3 (15) апреле, Санкт-Петербург — 1931 елдан алдарак түгел) — кырымтатар укытучысы, этнограф, кырым халыклары мәдәниятен тикшерүче, Кырым төрки-мөселман хатын-кызлар хәрәкәте эшлеклесе.
| Әйшә Исхакова | |
|---|---|
| Туган телдә исем | кырымтат. Айше Якъуб къызы Исхакъова |
| Туган | 3 (15) апрель 1888 Санкт-Петербург, Россия империясе |
| Үлгән | 1931 елдан иртә түгел |
| Ватандашлыгы | Россия империясе РСФСР[d] .svg){kind=small} СССР |
| Һөнәре | этнограф, укытучы |
| Эш бирүче | Центральный музей Тавриды[d] |
Тормыш юлы
үзгәртүӘйшә Исхакова 1888 елның 3 (15) апрелендә Санкт-Петербургта туа[1].
Кырым татарлары арасында танылган укытучы һәм татар һөнәри мәктәпләрен оештыручы булып тора. 1917 елда Акмәсҗиттә кызлар өчен шәхси кырымтатар гимназиясен ача, аның директоры була, шулай ук беренче кырымтатар балалар бакчасын ача[2][3].
1917—1918 елларда ярымутрауда революцион вакыйгаларда катнаша, Мөселман партиясе, Вакытлыча Мөселман башкарма комитеты әгъзасы һәм беренче Корылтай делегаты була. Милли фирка партиясе эшчәнлегендә катнаша. 1917 елның җәендә Кырым Үзәк мөселман хатын-кызлар комитеты рәисе була. Шул ук елның сентябрендә Киев федералистлары конгрессында (Россия халыклары съездында) «Россия милли азчылыкларының катлаулы һәм хокуксыз хәле турында» доклады белән чыгыш ясый, анда Кырымтатар укытучылары берлеге тарафыннан җибәрелгән була[4][5].
1920 елларда Таврида Үзәк музееның татар этнографиясе бүлеге фәнни хезмәткәре булып эшли. 1926 елның 1 февралендә музейның этнография бүлеге мөдире итеп раслана, бу вазыйфада Николай Эрнстны алмаштыра. Эрнст белән берлектә йорт җиһазлары, милли костюмнар һәм авыл хуҗалыгы кораллары коллекцияләрен җыю, өйрәнү, системалаштыру белән шөгыльләнә. Ул Акмәсҗит чегәннәренең, Кырым татарларының көнкүрешен тикшерә. 1926 елның сентябрендә Керчьта узган ССРБ Археологларының Бөтенсоюз конференциясендә һәм музей хезмәткәрләренең IV Бөтенроссия конференциясендә катнаша. 1927 елда Исхакова җитәкчелегендә Акмәсҗит һәм Перекопның Кырым чегәннәрен өйрәнү буенча этнографик экспедицияләр үткәрелә. 1928 елда музейдан азат ителә[6][7].
1926 елның 28 февраленнән — Таврида тарих, археология һәм этнография җәмгыяте әгъзасы. 1927 елның 3 октябрендә Җәмгыятьнең 62 нче утырышында «Симферополь чегәннәре-гурбетлар» докладын укый. 1931 елның 15 гыйнварында Җәмгыятьнең соңгы утырышында катнаша. Алга таба язмышы һәм үлем вакыты билгеле түгел.
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ Научные работники СССР без Москвы и Ленинграда. — Л.: Издательство АН СССР, 1928. — С. 153. — (Научные работники СССР).
- ↑ О крымскотатарских историко-культурных памятниках Симферополя // Свод памятников истории, архитектуры и культуры крымских татар / гл. ред. Р. С. Хакимов, сост. Н. Р. Абдульвапов. — Белгород: Константа, 2018. — Т. III. г. Симферополь. — С. 31. — 392 с. — ISBN 978-5-906952-68-4.
- ↑ Яблоновська Н. В. Кримська журналістика: етнічні аспекти. Навчальний посібник для студентів вищих навчальних закладів(укр.). — Сімферополь: КРП «Видавництво «Кримнавчпеддержвидав», 2008. — С. 119. — 290 с. — ISBN 978-966-354-262-1.
- ↑ Шемьи-Заде А. (2010-04-15). Женщины в крымскотатарской революции начала XX века. milli-firka.org.
- ↑ Кримськотатарський національний рух у 1917–1920 рр. за архівами комуністичних спецслужб(укр.) / упоряд. А. Іванець, А. Когут. — Киев: К.І.С., 2019. — С. 312. — 448 с. — ISBN 978-617-684-250-7.
- ↑ Чубукчиева Л. З. Айше Исхакова — выдающийся деятель крымскотатарского народа первой половины XX века // Культура народов Причерноморья. — 2012. — № 228. — С. 132—135.
- ↑ Мусаєва У. К. Етнографічні дослідження Центрального музею Тавриди: історіографічний аспект // Проблеми та перспективи формування національної гуманітарно-технічної еліти : зб. наук. пр. — 2010. — Вып. 27 (31) : V Кримські педагогічні читання «Педагогіка вищої школи 21-го століття та формування національної гуманітарно-технічної еліти». — С. 352—354.
Әдәбият
үзгәртү- Филимонов С. Б. Хранители исторической памяти Крыма: О наследии Таврической учёной архивной комиссии и Таврического общества истории, археологии и этнографии (1887—1931 гг.). — 2-е изд., перераб. и доп. — Симферополь: ЧерноморПРЕСС, 2004. — 316 с. — ISBN 966-572-604-8.