Христофор Арешидзе
Христофор Иосифович Арешидзе (гөрҗ. ქრისტეფორე იოსიფოვიჩ არეშიძე; 1906-1982) - нефть химиясе өлкәсендә Совет һәм Грузин галиме, химия фәннәре докторы (1958), профессор (1959), Грузия ССР Милли Фәннәр академиясе академигы (1969). Грузия ССР Милли Фәннәр академиясенең П.Г. Меликишвили премиясе лауреаты (1974). Грузия ССРының мактаулы галиме (1962).
| гөрҗ. ქრისტეფორე იოსიფოვიჩ არეშიძე | |
| Җенес | ир-ат |
|---|---|
| Ватандашлык |
 СССРГөрҗистан |
| Туу датасы | 12 ноябрь 1906 |
| Үлем датасы | 28 декабрь 1982 (76 яшь) |
| Үлем урыны | Тбилиси, Грузия ССР, СССР |
| Эшчәнлек өлкәсе | нефть химиясе[d] |
| Әлма-матер | Тбилиси дәүләт унивирситеты[d] |
| Гыйльми дәрәҗә | профессор[d] һәм академик[d][1] |
| Академик дәрәҗә | химия фәннәре докторы[d] (1958) |
| Фәнни җитәкче | Николай Зелинский |
| Бүләкләр |
 |
Биография үзгәртү
1906 елның 12 февралендә Грузиянең Дгвриси авылында туган.
1924 елдан, Гори педагогик көллиятен тәмамлагач, башлангыч белем бирү учреждениесендә педагогик эш белән шөгыльләнә.
1926 - 1931 елларда Тифлис дәүләт университетының педагогик факультетының табигый бүлегендә укый. 1936 елда ул Мәскәү дәүләт университетының Органик химия кафедрасында аспирантура бүлегендә белем туплый. 1958 елда академик Н.Д. Зелинский җитәкчелеге астында СССР Милли Фәннәр академиясенең Органик химия институтының докторантура бүлеген тәмамлый.
1931 елдан, башлап Тифлис дәүләт университетында фәнни-педагогик эш белән шөгыльләнә: укытучы, 1959 елдан - химия факультетының органик химия кафедрасы профессоры. 1941 елдан укыту белән беррәттән, И.Г. Меликишвили исемендәге Физик һәм Органик Химия Институтында тикшеренү эшләре белән шөгыльләнә. Ул анда Грузия ССР Милли Фәннәр академиясенең нефть химиясе лабораториясе мөдире вазифасын алып тора [2] [3] [4].
Фәнни-педагогик эшчәнлеге һәм фәнгә керткән өлеше үзгәртү
Х.И. Арешидзеның төп фәнни-педагогик эшчәнлеге нефть химиясе өлкәсендәге проблемалар белән бәйле. Ул алкилароматик углеводородларның, циклоалканнарның һәм алкеннарның синтетик һәм табигый алюминосиликатларда катализатор конверсиясен билгеләү, шулай ук Грузия нефтенең сортларын составы буенча тикшеренүләр үткәрә. Аның тарафыннан эшләнгән катализаторда майларны водородлаштыру өчен һәм нефть суларында, газларда һәм майларда водород сульфиды формалашу механизмы аңлатылды. Х.И. Арешидзе СССРда беренчеләрдән булып синтетик зеолитларны катализатор процессларга кертте, аның тикшеренү нәтиҗәләре Бөтенсоюз конференцияләрендә һәм мономерларның химиясе һәм технологиясе, нефть химиясе һәм катализы буенча халыкара симпозиядә игълан ителде [3] [4].
X.И. Арешидзе - СССР Милли Фәннәр академиясенең адсорбентлар һәм катализлар буенча фәнни совет әгъзасы, Грузия ССРның Милли Фәннәр академиясенең химия һәм химия инженериясе кафедрасының академик-сәркатип урынбасары. Ул шулай ук биредә Органик Химия бүлеге председателе һәм Грузиянең Д.И. Менделеев исемендәге Бөтенсоюз химия җәмгыятенең идарә президиумы әгъзасы булып тора.
1936 елда ул "Палладий катализаторының циклопентан углеводородларының парафин һәм гидрогенолиз реакцияләрендә дегидроциклизация реакцияләрен тикшерү" темасы белән кандидатлык диссертациясе, 1958 елда ул химия фәннәре докторы дәрәҗәсе буенча "Грузин нефтенең химик табигатен тикшерү һәм составларында гумбрин булганда алкен, циклоалкен, алкан һәм циклоалканның контактлары үзгәрү" темасы белән докторлык диссертациясен яклады. 1959-нчы елда СССРның Югары аттестация комиссиясе тарафыннан профессор исеменә лаек булды. 1961 елда ул корреспондент әгъза, ә 1969 елда - Грузия ССР Милли Фәннәр академиясенең тулы әгъзасы итеп сайлана. Х.И. Арешидзе ике йөздән артык фәнни эш, шул исәптән өч монография авторы. Шулай ук, уйлап табу өчен авторлык сертификатларына ия. Аның күзәтүе астында алты доктор һәм егерме кандидатлык диссертациясе якланган [2] [3] [4].
Төп хезмәтләре үзгәртү
- Грузин нефтьләренең химик табигатен өйрәнү, составларында гумбрин булганда алкен, циклоалкен, алкан һәм циклоалканның контактлары үзгәрү. - Тбилиси, 1956 . - 326 б.
- Грузин нефтьләренең химик табигатен тикшерү һәм составларында гумбрин булганда углеводородларның контактлары үзгәрү. Грузия ССР. Химия институты. П.Г. Меликишвили. - Тбилиси: Акад. нәшрияты. Грузия ССР, 1960 . - 233 б.
- Алюминосиликатларда органосультур кушылмаларының катализатор үзгәреше / Х. И. Арешидзе, М. К. Гаджиев; Грузия ССР Милли Фәннәр академиясе. Институт физикасы. һәм орган. химия. П.Г. Меликишвили. - Тбилиси: Мецниереба, 1974 . - 180 б.
- Нефть химиясе өлкәсендә тикшеренүләр / Х. И. Арешидзе. - Тбилиси: Мецниереба, 1980. - 235 б.
- Нефть химиясе синтезы өлкәсендә тикшеренүләр / Х. И. Арешидзе. - Тбилиси: Универсаль, 2006 . - 243 б. ISBN 99940-51-74-1
- Органик катализ өлкәсендә тикшеренүләр / Х. И. Арешидзе. - Тбилиси: Универсаль, 2006. - 316 б. ISBN 99940-61-30-5 [5]
Бүләкләре һәм мактаулы исемнәре үзгәртү
- Кызыл Хезмәт байрагы ордены
- Грузия ССРының мактаулы галиме (1962)
- Грузия ССР Милли Фәннәр Академиясе премиясе
- Грузия ССР Югары Советы Президиумының хөрмәт сертификаты [3] [4]
Искәрмәләр үзгәртү
- ↑ http://science.org.ge/?page_id=4972
- ↑ 2,0 2,1 Академики АН Грузии // Национальная академия наук Грузии(груз.)(ингл.)
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Выдающиеся химики мира : Биогр. справ. / В. А. Волков, Е. В. Вонский, Г. И. Кузнецова; Под ред. В. И. Кузнецова. - М. : Высш. шк., 1991. — 655 с. — ISBN 5-06-001568-8
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Справочник химика / БИОГРАФИЯ И КРАТКИЙ ОБЗОР НАУЧНОЙ И ОБЩЕСТВЕННОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ АКАДЕМИКА АН ГРУЗИНСКОЙ ССР ХРИСТОФОРА ИОСИФОВИЧА АРЕШИДЗЕ // Ред. коллегия: Б. П. Никольский и др. - Ленинград ; Москва : Госхимиздат, 1951-1952. - 3 т
- ↑ Арешидзе, Христофор Иосифович // Российская государственная библиотека
Әдәбият үзгәртү
- Дөньяның күренекле химиклары: Биог. белешмә / В. А. Волков, Э. В. Вонский, Г. И. Кузнецова; Ред. В.И. Кузнецова. - М.: Югары. мәктәп, 1991 . - 655 б. - ISBN 5-06-001568-8